معرفی و دانلود کتاب عرفان و منطق

معرفی کتاب عرفان و منطق

به قلب خود رجوع کنید و هنر بیافرینید، اما از شهود خود برای نظریه‌پردازی استفاده نکنید؛ برای این کار به علم تکیه کنید. این جمله خلاصه‌ای از دیدگاه برتراند راسل درباره‌ی تفاوت علم و شهود است که در کتاب عرفان و منطق بازگو شده است. این کتاب مجموعه‌ای از اندیشه‌های راسل درباره‌ی نقش علم، منطق، عرفان، پراگماتیسم و مسئله‌ی وجود خدا را بررسی کرده و دیدگاه‌های مختلفی را درباره‌ی آن‌ها ارائه می‌دهد.

درباره‌ی کتاب عرفان و منطق

قرن‌هاست که فیلسوفان در جستجوی حقیقت، زمین و آسمان را کاوش کرده‌اند، اما این حقیقت همچنان در پس پرده‌ای از ابهام باقی مانده است. هیچ‌کس دقیقاً نمی‌داند که فرجام این جستجو به کجا خواهد انجامید. از همین‌رو، فلاسفه، عارفان و متفکران دینی هر یک بر اساس برداشت و باورهای خود، واقعیت را تفسیر کرده‌اند. گروهی شهود و الهامات درونی را بهترین راه برای درک اسرار جهان می‌دانند، در حالی که گروهی دیگر معتقدند که تنها از طریق بررسی علمی و آزمایش‌های تجربی می‌توان درباره‌ی حقیقت نظریه‌پردازی کرد. نمی‌توان با قطعیت گفت کدام دیدگاه برتر است، بلکه تنها می‌توان این اندیشه‌ها را بررسی و درباره‌ی آن‌ها تأمل کرد. کتاب عرفان و منطق (Mysticism and Logic and Other Essays) در این مسیر همراه خواننده است. برتراند راسل (Bertrand Russell) در این اثر به تحلیل دیدگاه‌های مختلف فلاسفه و عرفا پرداخته و تأثیر آن‌ها را بر تاریخ و تفکر بشری بررسی کرده است.

راسل از اظهارنظرهای افراطی اجتناب می‌کند؛ او شهود و الهامات عرفانی را به‌طور کلی رد نمی‌کند و آن‌ها را به عنوان بخشی از تجربه‌ی انسانی می‌پذیرد، اما نمی‌تواند بپذیرد که این احساسات مبنای معتبری برای نظریه‌پردازی علمی یا فلسفی باشند. او به این نکته اشاره می‌کند که برخی فلاسفه‌ی گذشته، مانند هراکلیتوس، نظریات خود را بر پایه‌ی شهود بنا نهاده‌اند و جملاتی مانند «خوبی و بدی یکی هستند» یا «ما هم‌زمان در یک رودخانه وارد می‌شویم و وارد نمی‌شویم، ما هستیم و نیستیم» را مطرح کرده‌اند. از دیدگاه راسل، چنین گزاره‌هایی هیچ پایه و اساس منطقی ندارند و کاملاً متناقض به نظر می‌رسند. او تأکید می‌کند که برای یافتن معنا در این عبارات، باید آن‌ها را در بستر شعر و عرفان بررسی کرد، نه در چارچوب علم و فلسفه‌ی تحلیلی. در عین حال، راسل اذعان دارد که شهود و عرفان به‌اندازه‌ی عقل و منطق ارزشمندند، اما نه در حوزه‌ی نظریه‌پردازی علمی، بلکه در زمینه‌هایی همچون هنر و ادبیات.

راسل به عنوان یک فیلسوف تجربه‌گرا، تنها زمانی وجود یک پدیده را می‌پذیرد که بتوان آن را با معیارهای علمی سنجید و تحلیل کرد. او در "عرفان و منطق" از دانشمندانی مانند گالیله نام می‌برد و آن‌ها را برای فرضیه‌پردازی درباره‌ی جهان و طبیعت شایسته می‌داند، زیرا یافته‌های آنان از طریق آزمایش‌های تکرارشونده به‌دست آمده و قابل اندازه‌گیری هستند. راسل همچنین مسیر تفکر فلسفی را در طول قرون مختلف بررسی کرده و سیر تحول دیدگاه‌های فلاسفه و عارفان را برای خوانندگان ترسیم می‌کند.

راسل یکی از مخالفان سرسخت پراگماتیسم است و یکی از فصل‌های کتاب "عرفان و منطق" را به بررسی و نقد این مکتب فلسفی اختصاص داده است. او ابتدا به پیشینه‌ی تاریخی پراگماتیسم پرداخته و نحوه‌ی شکل‌گیری آن را توضیح می‌دهد، سپس به نقد آن می‌پردازد. در پراگماتیسم، حقیقت همان چیزی است که در عمل مفید باشد، اما راسل معتقد است که این تعریف از حقیقت بسیار نسبی است و می‌تواند زمینه‌ساز استبداد و جنایات شود. او باور دارد که حقیقت باید بر پایه‌ی شواهد علمی و منطقی بنا شود، نه بر اساس کارکرد عملی آن در شرایط خاص.

کتاب "عرفان و منطق" شامل فصلی با عنوان "وجود خدا" است که در آن، برتراند راسل مناظره‌ای با کشیش کاپلستون دارد. کاپلستون که خود را «سرباز مسیح» می‌داند، در این مناظره از وجود خدا دفاع می‌کند، در حالی که راسل، به عنوان یک فیلسوف ندانم‌گرا، دیدگاهی متفاوت دارد و به هیچ یقین قطعی درباره‌ی وجود خدا پایبند نیست. تضاد دیدگاه‌های این دو متفکر، بحثی عمیق و خواندنی را شکل داده است که همچنان مورد توجه پژوهشگران فلسفه و الهیات قرار دارد.

کتاب "عرفان و منطق" با ترجمه‌ی وزین و ارزشمند نجف دریابندری توسط انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است.

کتاب "عرفان و منطق" مناسب چه کسانی است؟

برتراند راسل مقالات متعددی درباره‌ی فلسفه، دین و سیاست نوشته است که بسیاری از آن‌ها برای مخاطبان عمومی نیز قابل درک هستند. اما "عرفان و منطق" جزو این دسته از آثار نیست. این کتاب مباحثی تخصصی را مطرح می‌کند که درک آن‌ها برای عموم مخاطبان دشوار خواهد بود. به همین دلیل، مطالعه‌ی آن بیشتر به دانشجویان و پژوهشگران حوزه‌ی فلسفه، عرفان و الهیات توصیه می‌شود.

این کتاب اثری ارزشمند برای کسانی است که به دنبال فهم دقیق‌تری از ارتباط میان علم، منطق و عرفان هستند و می‌خواهند با نگاه انتقادی برتراند راسل نسبت به این مفاهیم آشنا شوند.

در بخشی از کتاب عرفان و منطق می‌خوانیم

برگسون می‌گوید که عقل از عهدۀ امور فقط تا آن حد برمی‌آید که امور به آنچه در گذشته تجربه شده است شباهت داشته باشند، در حالی که شهود می‌تواند آن یگانگی و تازگی را که با هر لحظۀ تازه همراه است دریابد. اینکه در هر لحظه یک چیز یگانه و تازه نهفته است مسلماً درست است؛ و نیز درست است که این را به کمک تصورات عقلانی نمی‌توان تماماً بیان کرد. فقط آشنایی مستقیم است که می‌تواند نسبت به چیز یگانه و تازه معرفت به ما بدهد. اما این‌گونه آشنایی مستقیم به صورت کامل از راه حواس حاصل می‌شود، و تا آن جا که من می‌بینم درک آن نیازی به قوۀ خاص شهود ندارد. چیزی که معرفت تازه به ما می‌دهد نه عقل است و نه غریزه، بلکه احساس است. اما اگر این معرفت از جهت مهمی تازه باشد، عقل بسیار بیش از غریزه برای هضم آن آمادگی دارد.

ماکیانی که یک گله جوجه‌اردک دنبال خود دارد بیشک صاحب قوۀ شهودی است که او را درون جوجه‌اردک‌ها قرار می‌دهد، نه اینکه فقط برای او علم تحلیلی نسبت به آن‌ها حاصل کند. اما وقتی که جوجه‌اردک‌ها خود را به آب می‌اندازند، همۀ آن شهود ظاهری موهوم از آب درمی‌آید و ماکیان در کنار آب بیچاره می‌ماند. شهود در حقیقت یکی از جلوه‌های رشد غریزه است، و مانند همۀ غرایز در محیط آشنایی که عادات حیوان مورد بحث را پدید آورده خیلی هم شایان تحسین است، اما همین‌که محیط طوری تغییر کند که مستلزم یک نحوۀ عمل خلاف عادت باشد، شهود پاک درمانده می‌شود.

فهمیدن جهان به طور نظری، که مقصود فلسفه است، مسئله‌ای نیست که برای جانوران یا اقوام وحشی یا حتی برای بیشتر مردم متمدن اهمیت عملی فراوانی داشته باشد. بنابرین مشکل بتوان تصور کرد که روش‌های ساخته و پرداختۀ غریزه یا قوۀ شهود در این زمینه میدان فراخی برای هنرنمایی پیدا کنند. میدان هنرنمایی قوۀ شهود انواع قدیم‌تر فعالیت است، یعنی کارهایی که خویشاوندی ما را با نسل‌های دوردست جانوران و اسلاف نیمه‌انسان ما آشکار می‌کنند. در اموری مانند صیانت نفس و عشق، قوۀ شهود گاه (اما نه همیشه) به چنان سرعت و دقتی عمل می‌کند که برای عقل دوراندیش حیرت‌انگیز است.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم بر چاپ دوم
یادداشت مترجم [بر چاپ اول]
1. چگونه می‌نویسم
2. چرا به فلسفه پرداختم
3. چند تماس فلسفی
4. فلسفۀ زمان ما
5. عرفان و منطق
6. فلسفه در قرن بیستم
7. پراگماتیسم
8. ذهن و ماده
9. وجود خدا
10. تقاضای روشن‌اندیشی
11. دانش و حکمت