معرفی و دانلود کتاب بخت اخلاقی

معرفی کتاب بخت اخلاقی

ارزیابی اخلاقی افراد کار بسیار پیچیده و حساسی است که به عوامل مختلفی بستگی دارد. دانا نلکین در کتاب بخت اخلاقی درباره‌ی ارزیابی اخلاقی افراد در موقعیت‌هایی صحبت می‌کند که به صورت اتفاقی مرتکب عملی شده‌اند و قصد قبلی یا کنترلی روی نتیجه‌ی عملکرد خود ندارند. این کتاب در گروه کتاب‌های فلسفه‌ی اخلاق قرار دارد که با فلسفه‌ی حقوق و سیاسی نیز پیوندهایی پیدا می‌کند.

درباره‌ی کتاب بخت اخلاقی

اولین کسی که برای نخستین بار اصطلاح بخت اخلاقی را مطرح کرد، برنارد ویلیامز نام داشت. در اصل کانت الهام‌بخش این ایده است که اخلاق مصون از بخت است. به آن معنا که اصول و ارزیابی‌های اخلاقی نباید تحت تأثیر عوامل تصادفی یا شانس قرار بگیرد و مسئولیت و ارزش‌های اخلاقی یک فرد باید تنها بر اساس نیت‌ها، اعمال و تصمیمات او باشد؛ نه بر اساس رویدادهای تصادفی که خارج از کنترل فرد هستند. بنابراین اگر فردی قصد دارد به دیگری کمک کند؛ اما به دلایلی که خارج از کنترل او هستند، نتواند به هدفش برسد، این نباید روی ارزیابی اخلاقی ما از وی تأثیر بگذارد. این بحث در کتاب بخت اخلاقی (Moral luck) نوشته‌ی دانا نلکین (Dana Kay Nelkin) موضوع بررسی قرار گرفته است.

بحث پیرامون این موضوع به دو اصطلاح بخت و اصل کنترل پیوند می‌خورد. به همین سبب در کتاب بخت اخلاقی، دانا نلکین ابتدا به پیدایش مسئله‌ی بخت اخلاقی می‌پردازد و انواع بخت را از نگاه نیگل برمی‌شمارد. همچنین توضیحاتی درباره‌ی اصل کنترل می‌دهد و درباره‌ی رابطه‌ی آن با ارزیابی اخلاقی توضیح می‌دهند. اما این سؤال پیش می‌آید که قضاوت درباره‌ی اخلاقی بودن یا نبودن کاری که به طور شانسی و تصادفی اتفاق افتاده، چه اهمیتی دارد. اهمیت این بحث زمانی آشکار می‌شود که به رابطه‌ی این موضوع با علوم دیگر چون فلسفه‌ی حقوق و فلسفه‌ی سیاسی بپردازیم. در این بین، سؤالاتی مطرح می‌شود همچون این سؤال که اگر کسی به‌ طور تصادفی مرتکب عمل ناروایی شود، در قانون چگونه باید با او برخورد شود و چه مجازاتی باید برای او در نظر گرفته شود؟ در فصل دوم کتاب بخت اخلاقی، تحت عنوان لوازمی برای دیگر بحث‌ها، نویسنده به این مباحث می‌پردازد.

از طرف دیگر، ارزیابی اخلاقی انواع گوناگونی دارد که نویسنده بخشی از بحث خود را به آن اختصاص داده است. در پایان نویسنده سه رهیافت کلی را به مسئله‌ی بخت اخلاقی مشخص می‌کند. 1) انکار بخت اخلاقی، 2) پذیرش وجود بخت اخلاقی در عین رد یا محدود کردن اصل کنترل و 3) بی‌معنا دانستن تلاش برای پذیرش یا انکار وجود نوع یا انواعی از بخت اخلاقی. نویسنده در بخش آخر از کتاب بخت اخلاقی درباره‌ی هریک از این سه رویکرد استدلال می‌کند.

در مجموع، نویسنده باور دارد که بخت اخلاقی مسئله‌ای عمیق و دشوار است و انواع گوناگونی از واکنش‌ها و پرسش‌ها درباره‌ی آن وجود دارد. کتاب بخت اخلاقی آغازی است برای آشنایی و ورود به این قبیل بحث‌ها. این کتاب در اصل ترجمه‌ی یکی از مدخل‌های دانشنامه‌ی فلسفه‌ی استنفورد است که انتشارات ققنوس آن را با ترجمه‌ی مریم خدادادی در دسترس خوانندگان فارسی زبان قرار داده است.

کتاب بخت اخلاقی برای چه کسانی مناسب است؟

کتاب بخت اخلاقی برای دانشجویان، استادان و پژوهشگران فلسفه‌ی اخلاق و کسانی که به بحث بخت اخلاقی علاقه‌مند هستند، مناسب خواهد بود.

در بخشی از کتاب بخت اخلاقی می‌خوانیم

اصل کنترل بیان مى‌کند که ما تنها به درجه‌اى قابل ارزیابى اخلاقى هستیم که آنچه از جهت آن اخلاقاً ارزیابى مى‌شویم در کنترل ما باشد. اما تشخیص این‌که انواع بسیار متفاوتى از ارزیابى اخلاقى وجود دارد مهم است. براى مثال، احکامى درباره شخصیت فرد وجود دارند، مثلاً، شخصیت «خوب» یا «بد» (که گاهى احکام «ناظر به فضیلت» 11 نامیده مى‌شوند). همچنین، احکامى درباره اوضاع امور وجود دارند که به اعمال افراد به عنوان اعمال «خوب» یا «بد» مربوطند (و گاهى احکام «ارزش‌شناسانه» 12 نامیده مى‌شوند). احکامى نیز هستند که مربوط مى‌شوند به اعمال به عنوان اعمال «درست» یا «نادرست» (که گاهى احکام «تکلیفى» نامیده مى‌شوند). احکام مربوط به مسئولیت، سرزنش و ستایش نیز وجود دارند. همان‌طور که خواهیم دید، این مقوله را مى‌توان از جهات مختلف بیش از این تقسیم کرد.
تمایزگذارى میان مفاهیم گوناگون ارزیابى اخلاقى این امکان را به حساب مى‌آورد که اصل کنترل به صورت اصلى تفسیر شود که در مورد برخى اشکال ارزیابى اخلاقى کاربرد دارد و نه در مورد سایر اشکال آن. براى مثال، برخى استدلال مى‌کنند که شکل کاملاً پذیرفتنى‌اى از بخت اخلاقى وجود دارد که با روح حقیقى اصل کنترل در تعارض نیست، یعنى بخت در آنچه شما در قبال آن مسئولید (براى مثال، Richards 1986, Zimmerman 2002). مثلاً، این نکته بى‌درنگ مورد پذیرش بسیارى واقع خواهد شد که قاتل موفق مى‌تواند در قبال مرگ کسى مسئول باشد در حالى که فردى که اقدام ناموفقى به ارتکاب قتل کرده است در قبال مرگى مسئول نیست. در عین حال هر دو مى‌توانند از حیث درجه به یکسان مسئول یا درخور نکوهش باشند (Zimmerman 2002, 560) یا هر دو مى‌توانند از حیث ارزش اخلاقیشان برابر باشند (Richards 1986, 171, Greco 1995, 91). اگر مهم‌ترین نوع ارزیابى اخلاقى، مثلاً، ناظر به ارج اخلاقى فرد باشد، آن‌گاه اصل کنترل را مى‌توان به نحو مناسبى به ارزیابى‌هاى ارج اخلاقى محدود کرد. همان‌طور که روشن خواهد شد، شمارى از پاسخ‌هاى مسئله بخت اخلاقى به راهبرد کلى تمایز نهادن میان شکل‌هاى گوناگون ارزیابى اخلاقى استناد مى‌کنند. غالب آن‌ها بر دو دسته ارزیابى اخلاقى متمرکز مى‌شوند: (1) دسته‌اى که مسئولیت، سرزنش و ستایش در قبال اعمال و/ یا خصایص یا استعدادهاى خود فرد را در بر مى‌گیرد، و (2) دسته‌اى که مفهوم ارج اخلاقى عامل و کیفیت اخلاقى شخصیت او را شامل مى‌شود (اما براى مطالعه بحثى جدید درباره بخت و احکام تکلیفى بنگرید به Zimmerman 2006).

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار دبیر مجموعه
[درآمد]
1. پیدایش مسئله بخت اخلاقى و انواع بخت
2. لوازمى براى دیگر بحث‌ها
3. انواع ارزیابى اخلاقى
4. پاسخ به مسئله: سه رهیافت
نتیجه‌گیرى
کتابنامه
واژه‌نامه انگلیسى به فارسى
نمایه