معرفی و دانلود کتاب فلسفه تراژدی: از افلاطون تا ژیژک

معرفی کتاب فلسفه تراژدی: از افلاطون تا ژیژک

فلسفه تراژدی، گزارشی تاریخی، تحلیلی و فلسفی از نگرش و تعریف فلاسفه‌ی مختلف از ژانر تراژدی است که توسط جولیان یانگ گردآوری و مستند شده. قرن‌هاست که فلاسفه، منتقدان و نظریه‌پردازان بزرگ تاریخ در تلاش برای پیدا کردن پاسخ این سوال بوده‌اند که چرا انسان تا این حد به تماشا و دنبال کردن رنج دیگران علاقه دارد؟ از افلاطون تا اسلاوی ژیژک، جولیان یانگ مهم‌ترین آرای بزرگ‌ترین متفکران تاریخ در پاسخ به این سوالات را در کتاب فلسفه تراژدی فراهم آورده است.

درباره‌ی کتاب فلسفه تراژدی

همان‌طورکه کامو عنوان کرده، تنها دو دوره در طول تاریخ وجود داشته که هر کدام حدود یک قرن طول کشیده و در طی آن آثار تراژدی بی‌نظیری خلق و اجرا شده است، با این حال فلاسفه و منتقدان بیش از هر ژانر دیگری به معنا و تعریف این ژانر پرداخته‌اند. چرا؟ اگرچه اصطلاح تراژدی اغلب توسط عامه‌ی مردم با بی‌تفاوتی برای توصیف موقعیت‌های دردناک و دشوار استفاده می‌شود، با این حال، معنای دقیق آن به دسته‌ای از آثار هنری اشاره دارد که با سوالات و مسائل جدی و دشواری در باب نقش انسان در جهان هستی دست و پنجه نرم می‌کند.

جولیان یانگ (Julian Young) در مقدمه‌ی کتاب فلسفه تراژدی (The Philosophy of Tragedy: From Plato to Žižek) به این نکته اشاره می‌کند که درام تراژیک اغلب روایتگر و تصویرگر رنج افرادی است که علی‌رغم نیکی و خوبی سرشتشان، وادار به تحمل دشوارترین و اندوه‌بارترین مصائب در زندگی خود می‌شوند. این سبک نوشتاری که اولین بار توسط یونانی‌ها معرفی و اجرا شد، بیش از همه چیز وضع طبیعی و انسانی بشر را به چالش کشیده و آن را زیر سوال می‌برد. چرا انسان محکوم به رنج کشیدن است؟ چرا بشر ناچار به درگیری دائم میان نیروهای خیر و شر، آزادی و اسارت، و حقیقت و فریب است؟ آیا ریشه‌های رنج، خارج از انسان، در تصادف و شانس، در سرشت شریر طبیعت، یا در بدخواهی و بی‌رحمی خدایان نهفته است؟ یا ریشه‌های آن را باید در خود انسان، در اعمال و رفتار، امیال و غرایز، یا حرص و طمع او جست؟ چرا آرزوی عدالت تا این حد از دسترس بشر خارج است؟ این‌ها از دسته سوالاتی است که هنرمندان و علاقه‌مندان تراژدی را در طول تاریخ درگیر خود کرده است.

اما آیا این سوالات و مصائب چیزهایی نیست که انسان را به جنون می‌کشاند؟ این سوالات و مشاهده‌ی رنج هم‌نوعانمان احساسات منفی و ناخوشایندی مانند اندوه، اضطراب و استیصال را در ما زنده می‌کند؛ احساساتی که اغلب با مشاهده‌ و مطالعه‌ی آثار تراژدی تجربه می‌کنیم، پس چرا تا این حد نسبت به تماشای تراژدی تمایل نشان می‌دهیم؟ این‌ها از دیگر سوالاتی است که جولیان یانگ در مقدمه‌ی کتاب فلسفه تراژدی مطرح می‌کند و البته سوالاتی که سال‌هاست فلاسفه و نظریه‌پردازان بزرگ تاریخ هنر، از جمله افلاطون، نیچه، هایدگر، هگل و ژیژک را درگیر خود کرده است. برای مطالعه و درک بهتر این سوالات و پاسخ‌هایی که این فلاسفه برای آن‌ها مطرح کرده‌اند، شما را به مطالعه‌ی کتاب فلسفه تراژدی دعوت می‌کنیم.

کتاب فلسفه تراژدی با ترجمه‌ی حسن امیری آرا و چاپ نشر ققنوس در اختیار مخاطبان فارسی زبان قرار گرفته است.

نکوداشت‌های کتاب فلسفه تراژدی

• کتاب جولیان یانگ علاوه‌بر اینکه تجربه‌ی مطالعاتی بسیار لذت‌بخشی است، نمونه‌ی کاملی از تمام حرف‌هایی است که فلسفه برای مطرح کردن درباره‌ی تراژدی دارد. این کتاب بسیاری از چیزهایی که تقریباً می‌دانستم را برایم روشن کرد، بسیاری از چیزهایی که نمی‌دانستم را به من آموخت، و این کار را با سبکی به‌شدت روان و سرگرم‌کننده انجام داد. کتاب فلسفه تراژدی هم برای متخصصان و هم تازه‌کاران حوزه‌ی تاریخ ادبیات و فلسفه بسیار ارزشمند خواهند بود. (Adam Potkay)
• روان، آگاهی‌بخش، و به‌شدت جذاب، مطالعه‌ی کتاب جولیان یانگ برای تمام کسانی که به تراژدی علاقه دارند ضروری خواهد بود. (Hans Sluga)
• چرا گاهی از مواجهه با حد و مرزهایمان تا این حد لذت می‌بریم؟ تراژدی چطور در پذیرش محدودیت‌هایمان به جای فرار کردن از آن‌ها به کمک ما می‌آید؟ فلسفه تراژدی سرشار از فرودهای پست و فرازهای رفیع است. اما تا به‌حال راهنمای روشن‌تری از اثر جولیان یانگ برای ورود به این حوزه‌ی پرمخاطره و تنش وجود نداشته است. (Iain Thomson)
• نمونه‌ی نگارش روشن و دیدگاه‌های دقیق فلسفی. برخی از افراد کتاب می‌خوانند که فهم بهتری پیدا کنند؛ من تصور می‌کنم یانگ این کتاب را نوشته تا درک بهتری پیدا کند. برای فلاسفه و هر شخص دیگری که به تراژدی علاقه دارد، همه باید خوشحال باشیم که این کار را کرده. (The British Journal of Aesthetics)

کتاب فلسفه تراژدی برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی کتاب فلسفه تراژدی را به تمام دانشجویان و علاقه‌مندان حوزه‌های فلسفه، ادبیات و هنر نمایشی پیشنهاد می‌کنیم.

در بخشی از کتاب فلسفه تراژدی: از افلاطون تا ژیژک می‌خوانیم

تراژدى‌هاى سنکا بازگویى اسطوره‌هاى تراژیک یونان است. اما به گونه‌اى روایت مى‌شوند که کاراکترهاى اصلى آن مردمانى‌اند که مغلوب انفعال شدید، شهوت جنسى، و بیش از همه، کین‌جویى و شهوت انتقام شده‌اند. به‌عکس انتقاد تند ارسطو که مى‌گفت «کسانى که براى خلق یک صحنه از منظره تماشایى استفاده مى‌کنند، آن هم نه وحشتناک، بلکه شنیع، با مقصود تراژدى بیگانه‌اند» و نیز، به طور کلى به عکس عرف دراماتورژى یونانى، نمایشنامه‌هاى سنکا از دو حیث شنیع‌اند. نخست، کاراکترهاى اصلى او عموماً به لحاظ اخلاقى شنیع و جامعه‌ستیزند. دوم، این کاراکترها اَعمال شنیعى را بر روى صحنه اجرا مى‌کنند. براى نمونه، در مدئاى او، قهرمان نمایشنامه با همین اسم (اگرچه به‌دشوارى بتوان او را «قهرمان» دانست) فرزندان خود را، درست در مقابل دیدگان تماشاچیان، به انتقام خیانت جیسون مى‌کشد. او پیش از این نیز دست به کار قربانى‌اى شده بود که در کشاکش آن بایستى خود را با چاقویى چاک مى‌داد و در نتیجه بر قربانگاه خون مى‌چکید. در نمایشنامه هرکول دیوانه، هرکول، که دچار جنون آنى شده است، همسر و فرزندان خود را روى صحنه مى‌کشد. فائدرا و ادیپ هم نمایشنامه‌هایى هستند که کاراکترهایى را نمایش مى‌دهند که روى صحنه با یک شمشیر خود را مى‌کشند. فائدرا صحنه‌اى دارد که در آن تسئوس تلاش مى‌کند قطعات تکه‌تکه‌شده جسد پسرش را دوباره کنار هم قرار دهد، و به قول بامزه‌اى از دانا فرین، تلاشش «فقط یک‌کم نتیجه داشت». به‌علاوه، حتى وقتى اَعمال خشونت‌آمیز اجرا نشوند، بلکه فقط گزارش شوند، باز هم درجه خشونت کلامى آن‌قدر بالاست که تقریبا معادل خشونت فیزیکىِ قابل رؤیت است. براى نمونه، مدئا در این‌جا صحنه قتل برادرش را به یاد مى‌آورد:

همبازى کوچک دختر بازیگوش با شمشیر قطعه‌قطعه شد، پدرش مجبور شد صحنه قتل را ببیند، [تکه‌هاى] بدنش به دریا افشانده شد، و اندام پلیاس ِ پیر در دیگى جوشان به غلیان درآمد. بسى قتل و خونریزى خدانشناسانه‌اى که نکردم! (سطرهاى 131-133)

فهرست مطالب کتاب

سپاسگزارى
فهرست اختصارات
مقدمه
1: افلاطون
جنگ‌هاى فرهنگى در آتن چهار قرن پیش از میلاد
مناقشات مقدماتى
غیرقابل اعتماد بودن الهام
«شاعران بسیار دروغ مى‌گویند»
استدلال نقاشى [هنر نمى‌تواند معرفت را برایمان فراهم آورد]
استدلال خم به ابرو نیاوردن
2: ارسطو
میمسیس [محاکات یا تقلید]
کاتارسیس
قهرمان تراژیک
هامارتیا
انتقاد
3: پس از ارسطو
هوراس، کاستلوترو و راپن
سنکا
فلسفه رواقى
نمایشنامه‌هاى سنکا
معما[ى تراژدى سنکا]
حل [معماى تراژدى سنکا]
انتقاد
4: هیوم
مباحثات فرانسویان درباره لذت تراژیک
نظریه «تبدیل» هیوم
انتقاد
5: شلینگ
کانت، فیشته، اسپینوزا و مسئله آزادى
فلسفه به‌تنهایى نمى‌تواند واقعیت آزادى را به اثبات برساند
چرا هنر؟
چرا تراژدى به طور خاص؟
مادونىِ تراژدى مدرن [در نسبت با تراژدى یونانى]
فرم تراژدى یونانى
محتواى تراژدى یونانى
تأثیر تراژیک
کانت و امر والا
شلینگ و امر والا
انتقاد
6: هولدرلین
وضع بشر: «هشیارى» در برابر «مستى»
وضع مدرن: ما در برابر یونانیان
به‌کارگیرى آزادانه‌ى امر آپولونى
چرا محتاج احیاى امر دیونوسى هستیم؟
وحدت دیونوسى
تراژدى و امر دیونوسى
انتقاد
7: هگل
جوهر اخلاقى
تعارض تراژیک
قهرمان تراژیک
علت تعارض تراژیک: شرح هگل از هامارتیا
راه‌حل تراژیک
هگل و کاتارسیس
تراژدى مدرن
تقدیر
ادیپ
آگاممنون
تراژدى «هگلى» در برابر تراژدى «مقدّر»
آیا هگل نسبت به شکسپیر بى‌انصاف بوده است؟
8: کى‌یرکگور
مدرنیته و سوبژکتیویته
قهرمان تراژیک یونانى: آزادى، تقدیر، هامارتیا و تأثیر تراژیک
کى‌یرکگور در برابر هگل در بحث تراژدى یونانى
تراژدى مدرن
بازنویسى آنتیگونه
انتقاد
9: شوپنهاور
فلسفه عام شوپنهاور
هنر چیست؟
امر زیبا
امر والا
بوطیقاى تراژدى
لذت تراژیک
ترس و شفقت
تراژدى مدرن در برابر تراژدى یونانى
انتقاد
10: نیچه
مسئله: تهدید نیهیلیسم
هنر آپولونىِ هومر
راه‌حل آپولونى براى نیهیلیسم
امر دیونوسى
شادى تراژیک
تراژدى یونانى چگونه شادى تراژیک به وجود مى‌آورد؟
«وحدت نخستین» به‌مثابه وجودى طبیعى
«فریب شریف»
زندگى فقط به عنوان «پدیده‌اى استتیک»، «موجه» است
سقراط و مرگ تراژدى
آیا نیچه به پرسش پاسخ مى‌دهد؟
انتقاد
11: بنیامین و اشمیت
تراژدى در برابر نمایشنامه سوگناک
اسطوره در برابر امور جارى
«آگون» اخلاقى در برابر «مرگ شهدا»
مرگ بردبارانه در برابر مرگ والا
عملِ پیوسته در برابر عملِ ناپیوسته
خشونت روى صحنه در برابر خشونت خارج از صحنه
سوگ در برابر ترس و شفقت
نسبیت‌گرایى استتیک
ناسازگارىِ معیار معرّف یک نمایشنامه سوگناک
نمایشنامه سوگناک در برابر نمایشنامه شهادت
آیا هملت نمایشنامه‌اى سوگناک است؟
نمایشنامه شهادت در برابر تراژدى
اشمیت
هملت
تراژدى در برابر Trauerspiel [نمایشنامه سوگناک]
انتقاد
12: هایدگر
روایت اصلى هایدگر از تراژدى
انتولوژى و اخلاق
محتواى تراژدى
هایدگر و واگنر
آفریدن در برابر بیان روشن [مفصل‌بندى‌شده]
درسگفتارهاى ایستر [دانوب]
انتقاد
امکان تراژدى مدرن
13: کامو
شرایطى که تراژدى تحت آن پدید مى‌آید
تراژدى چیست؟
کامو و تأثیر تراژیک
مرگ تراژدى باستان و رنسانس
امکان زایش مجدد تراژدى
کامو و هگل
14: آرتور میلر
آیا امروز تراژدى ممکن است؟
قهرمان تراژیک
تعارض تراژیک
هامارتیا
تأثیر تراژیک
تراژدى و بدبینى
انتقاد
15: ژیژک
تراژدى چیست؟
دشمنان تراژدى
انتقاد
16: نتیجه‌گیرى‌ها
کتابنامه
نمایه