معرفی و دانلود کتاب سه حکیم مسلمان

معرفی کتاب سه حکیم مسلمان

کتاب سه حکیم مسلمان بیش از آنکه معرفی سه اندیشمند جهان اسلام باشد، تاریخ تفکر اندیشه‌ی اسلامی را از نظر مخاطبان می‌گذراند. سید حسین نصر برای نیل به مقصود خود، سه تن را انتخاب کرده که از بزرگان عالم حکمت، معرفت و فلسفه‌ی اسلامی محسوب می‌شوند: ابن‌سینا نماینده‌ی فلسفه‌ی مشائی، شهاب‌الدین سهروردی نماینده‌ی حکمت اشراق و ابن‌عربی نماینده‌ی عرفان نظری.

درباره‌ی کتاب سه حکیم مسلمان

وقتی نام دانشمندان و آثار تألیف‌شده‌ی دوران طلایی اسلام را از نظر می‌گذرانیم، احتمالاً دچار حیرت و شگفتی می‌شویم. اغلب مورخان قرن سوم تا پنجم هجری قمری را دوران طلایی تمدن اسلامی می‌دانند که مراکزی علمی، فلسفی و ادبی در سراسر جهان اسلام و کشورهایی چون ایران، عراق، شام، مصر و حجاز به وجود آمد. در آن‌ دوره کسانی که قصد تحصیل علوم عقلی و دینی را داشتند، به کشورهای مختلف سفر می‌کردند، نزد استادانی نام‌آشنا تعلیم می‌دیدند و پس از عمری تحصیل، تحقیق و تفحص، آثار خود را به نگارش درمی‌آوردند. در عصر عباسی مسلمانان به ترجمه‌ی آثار علمی و فلسفی پیش از اسلام ایرانی، یونانی و هندی علاقه نشان دادند و تفکر اسلامی را متبلور کردند. مع‌الاسف نه مسلمانان و نه دانشمندان غرب، با گنجینه‌ی آثار عصر طلایی اسلام آشنایی ندارند. سید حسین نصر (Seyyed Hossein Nasr) با نگارش کتاب سه حکیم مسلمان (Three Muslim Sages) در سال 1340 شمسی، گامی مهم در معرفی فرهنگ اسلامی به مغرب‌زمین برداشت.

در سال 1962 سید حسین نصر به دعوت مرکز مطالعات خاورمیانه و مرکز تحقیقات ادیان جهانی دانشگاه هاروارد، سه سخنرانی درباره‌ی سه حکیم ایرانی ایراد کرد که در آن‌زمان بسیار موردتوجه قرار گرفت. او سه تن از برجسته‌ترین حکمای اسلام، ابن‌سینا و سهروردی و ابن‌عربی، را انتخاب کرد و به بهانه‌ی این سه تن، نمایی کلی از فلسفه و معارف اسلامی به دست داد. ابن‌سینا نماینده‌ی فلسفه‌ی مشائی، سهروردی نماینده‌ی فلسفه‌ی اشراق و ابن‌عربی نماینده‌ی عرفان نظری، برای بیان چنین مقصودی بهترین گزینه‌ها به نظر می‌رسیدند. بدیهی است که اصل این سخنرانی‌ها به زبان انگلیسی است. رابرت ه. ل. سلیتر، مدیر مرکز تحقیقات در ادیان جهانی، از نصر خواهش کرد که این سه سخنرانی را به شکل مکتوب در اختیار او بگذارد. انتشارات دانشگاه هاروارد کتاب سه حکیم مسلمان را به زبان انگلیسی چاپ کرد. از آن‌ جایی که در آن دورن منابع فارسی مرتبط با فلسفه و حکمت اسلامی محدود بود، احمد آرام دست به ترجمه‌ی کتاب زد.

همانطور که از عنوان کتاب سه حکیم مسلمان مشخص است، هر فصل به یکی از سه حکیم اختصاص داده شده است. در فصل اول سید حسین نصر پیش از آنکه به زندگی و عقاید ابن‌سینا بپردازد، حکیمان پیش از او چون ابونصر فارابی، ابویوسف یعقوب کِنْدی، زکریای رازی، اخوان‌الصفا و.. را معرفی می‌کند. ابوعلی سینا که یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های مسلمان در جهان غرب است (با عنوان اویسنا) در ایران و در دوره‌ی سامانیان می‌زیست و در همه‌ی علوم دوران آن دوران به‌خصوص طب و فلسفه،‌ سرآمد همگان بود. می‌توان او را یکی از مهم‌ترین دانشمندان عصر طلایی اسلام معرفی کرد.

فیلسوف آزاداندیشی که در بیان عقایدش هیچ‌گونه تردیدی به خود راه نمی‌داد و جان بر سر عقاید خود داد، موضوع اصلی فصل دوم کتاب سه حکیم مسلمان است. فلسفه‌ی مشائی با ابن‌سینا به اوج رسید؛ اما اندک‌اندک فقیهانی آن را مورد انتقاد قرار دادند. این انتقادها آن‌چنان جدی نبود؛ تااینکه در قرن پنجم سلجوقیان حکومت قدرتمندی را برقرار ساختند که به اصول دینی سخت پایبند بود. محمد غزالی، استاد مدرسه‌ی نظامیه‌ی بغداد که داستان تحول روحی او معروف است، در ابتدا کتاب «مقاصد الفلاسفه» را به نگارش درآورد که چکیده‌ای بی‌بدیل از فلسفه بود. هر کسی که این کتاب را بخواند، فکر می‌کند غزالی یکی از طرفداران فلسفه است. اما او با نوشتن کتاب «تهافت الفلسفه» ضربه‌ای سخت به پیکر فلسفه‌ی اسلامی فرودآورد و انحطاط فلسفه‌ی مشائی آغاز شد. سهروردی در چنین شرایطی آمده بود که فلسفه‌ی اشراق را که به‌نوعی ترکیب فلسفه‌ی مشائی و حکمت خسروانی است، به دیگران معرفی کند. او را به سبب بی‌پروایی در گفتارش، بر دار کردند. در زمان ملک ظاهر، پسر صلاح‌الدین ایوبی (قهرمان مسلمانان در جنگ‌های صلیبی).

وقتی از معارف اسلامی سخن می‌گوییم، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانیم میراث عرفان و تصوف را در آن نادیده بگیریم. سید حسین نصر در ابتدای کتاب سه حکیم مسلمان ابتدا مختصری از میراث تصوف تا زمان ابن‌عربی می‌گوید. کسی که سرانجام توانست عقاید عرفان را به‌صورت نظری و ساختارمند در کتاب‌هایش به نگارش درآورد، محی‌الدین ابن‌عربی نام داشت. او نیز در دربار ملک ظاهر خدمت می‌کرد؛ اما چنان عقایدش را با در زروق استعاره‌ها و تشبیه‌های مختلف می‌پیچید که هیچ‌کس متوجه حقیقت عقاید وی و تضاد آن‌ها با اصول اسلامی نمی‌شد. در فصل سوم، بیشتر از این شارح عرفان می‌خوانیم.

کتاب سه حکیم مسلمان را نخستین بار انتشارات فرانکلین به چاپ رساند. بعد از انقلاب، دو نشر دست به انتشار این کتاب زدند. نسخه‌ای که در پیش رو دارید، از آن انتشارات علمی و فرهنگی است.

کتاب سه حکیم مسلمان برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی کتاب سه حکیم مسلمان را به علاقه‌مندان فلسفه و عرفان اسلامی پیشنهاد می‌کنیم.

در بخشی از کتاب سه حکیم مسلمان می‌خوانیم

هدف هر صوفی وصال با حق است که خود نتیجه‌ای از عشقی است که در آدمی برای جمال حق آفریده شده است. این وصال را عموماً به صورت تصفیه‌ی تدریجی قلب و وصول به فضایلی روحانی می‌دانند که در پایان به حالات فنا و بقای در حق می‌انجامد. ابن‌عربی به این وصال همچون یک تجربه و حال عالی می‌نگرد که بیان آن به صورت دقیق غیرممکن است و آن را به صورتی توصیف می‌کند که با آنچه دیگر شیوخ تصوف گفته‌اند،‌ تفاوت دارد. به گفته‌ی وی، معرفت خداوند و وصال با او در حالت عالی مشاهده - چنانکه اغلب متصوفه گفته‌اند- به این معنی نیست که هستی زوال پیدا کند (فنا) یا زوال این زوال (بقا) حاصل شود. بلکه معنی آن را این می‌داند که بر ما محقق شود که هستی ما از آغاز به خداوند تعلق داشته و از خود وجودی نداریم که با آن به راه افتاده باشیم تا بتواند روزی زوال پیدا کند. تحقیق این معنی است که هر هستی بدین صورت پرتوی از هستی الهی است و اینکه هیچ چیز دیگری مالک هستی، به هر صورت که تصور شود،‌ نیست.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
سپاسگزاری
مقدمه‌ی مؤلف بر ترجمه فارسی
مقدمه
فصل اول: ابن سینا و فیلسوف - دانشمندان (فلاسفه)
حکمای پیش از این سینا
زندگینامه‌ی مختصری از ابن سینا
مجموعه آثار ابن سینا
مبحث وجود یا وجودشناسی
جهانشناسی و فرشته شناسی
علوم طبیعی و ریاضی
علم‌النفس
دین و وحی
فلسفه‌ی باطنی
مکتب ابن سینا
فصل دوم: سهروردی و اشراقیان
زمینه‌ی پیش از سهروردی
زندگی و آثار سهروردی
منابع حکمت اشراق
هرمس
سهروردی
معنی اشراق
طبقات دانایان
تمثیل و رمز جغرافیایی
حکمت اشراق و مبانی اساسی آن
انتقاد از فلسفه مشائی
نور الانوار و مباحث وجود
فرشتگان
طبیعیات و علم النفس
معاد و وصال معنوی
اهمیت حکایات تمثیلی
حکمت اشراقی
فصل سوم: ابن عربی و متصوفه
میراث تصوف
مقام ابن عربی
زندگانی عارف مرسیه
تألیفات
منابع ابن عربی
اصول اعتقادات
زبان رمزی
وحدت وجود
اسماء و صفات الهی
انسان کامل و کلمه
آفرینش و جهانشناسی
وصال
وحدت ادیان
تصوف پس از ابن عربی
حواشی فصل اول
حواشی فصل دوم
حواشی فصل سوم
فهرست موضوعی