معرفی و دانلود کتاب اسطوره شناسی هنر

معرفی کتاب اسطوره شناسی هنر

اساطیر داستان‌هایی برآمده از روان تمدن‌ها هستند که در ابتدا و پیش از اختراع خط، فرمی تصویری داشتند. در کتاب اسطوره شناسی هنر اولین نشانه‌های تولد هنر در اسطوره بررسی و به تفصیل به آن پرداخته شده است. اسماعیل گزگین در این کتاب ما را با اسطوره و هنر به‌مثابه‌ی دو رابط بلافصل در تاریخ هنر و اسطوره‌شناسی، آشنا کرده و خاستگاه اساطیر اقوام و تمدن‌های گوناگون را با نگاه زیبایی‌شناسانه و از منظر هنر، مورد بررسی قرار داده است.

درباره‌ی کتاب اسطوره شناسی هنر

اولین نشانه‌های اسطوره زمانی سر برآوردند که انسان‌های دوران پارینه سنگی، در مواجهه با بلایای طبیعی و حوادث گوناگون، دست به خلق آیین‌ها و مراسم به‌خصوصی زدند تا با جلب رضایت صاحب طبیعت، خود را از مرگ مصون نگه دارند. اسماعیل گزگین (İsmail Gezgin) در کتاب اسطوره شناسی هنر (Sanatın Mitolojisi) به چگونگی شکل‌گیری اسطوره‌ها و بازتاب آن‌ها در هنر می‌پردازد. او اظهار دارد که اسطوره‌ها تنها افسانه‌هایی کهن نیستند بلکه نظام‌های بینشی و بنیان فکری تمدن‌ها هستند که از طریق هنر به حیات خود ادامه داده‌اند. به همین منظور در فصل ابتدایی کتاب با زایش اسطوره و تبلور آن در هنر دوران پارینه‌سنگی آشنا می‌شویم و به مطالعه‌ی اسطوره از منظر زیبایی‌شناسی می‌پردازیم.

انسان‌های نخستین با نقاشی بر دیوار غارها، ترس‌ها، اعتقادات و دستاوردهای روزانه‌ی خود را ثبت می‌کردند و به این وسیله به تولید نظامی آیینی و اسطوره‌ای می‌پرداختند که انعکاسی از باورهای کهن درمورد خدایان، ارواح و طبیعت بود. اولین ترسی که انسان را به برپایی آیین‌ها برانگیخت، ترس از مرگ بود. مسئله‌ای که می‌توان از موتیف‌ نقاشی‌های شکار استخراج کرد. اسماعیل گزگین در فصل اول از کتاب اسطوره شناسی هنر با تبیین نوع رنگ و طرح هر نقاشی بر دیواره‌ی غارها از جمله غار لاسکو در فرانسه و چاتال هویوک ترکیه، به تحلیل نشانه‌های مرگ پرداخته و از رنگ سیاه و قرمز به کار رفته در نقاشی‌ها و طرح گاو عظیم‌الجثه، به‌عنوان یکی از بنیان‌های نشانه‌شناسی هنر در دوران پارینه سنگی یاد کرده است. سپس به پژوهش نمود عناصر اساطیری در مجسمه‌ها و آثار هنری سنگی پرداخته است. مجسمه‌های ونوس‌ها و تخته‌سنگ‌های حکاکی شده‌ی معابد، از جمله‌ی این آثارند که به‌زیبایی، باورهای اساطیری مردمان آن دوره را منعکس می‌کنند و حاوی ارزش پژوهشی بسیار هستند.

پس از آنکه انسان‌ها به یک‌جانشینی و ساختن خانه روی آوردند، مفاهیمی از جمله مالکیت، باروری و تولید مثل اهمیت بیش‌تری یافته و در پی ایجاد تمدن‌ها، اساطیر مرتبط با مفاهیم مذکور، شکل گرفتند. لزوم آثاری دست‌ساز که نمایانگر این اساطیر بوده و بعضاً در آیین‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند، مردمان را بر آن داشت تا به هنر رجوع کنند و با خلق مجسمه‌ها، سنگ‌نگاره‌ها و طراحی و نقاشی کوزه‌ها، باورها و عقاید خویش را ثبت کرده و به نسل‌های بعدی منتقل کنند. در فصل دوم از کتاب اسطوره شناسی هنر، اسماعیل گزگین به تعریف و تشریح آثار هنری تمدن‌های ابتدایی پرداخته و اساطیر آن‌ها را مورد بررسی قرار داده است.

از جمله اساطیر مهم که از اولین‌های تمدن نیز به شمار می‌آید اسطوره‌ی گیلگمش بوده که ریشه در تمدن بین‌النهرین دارد. رفته‌رفته با شکل‌گیری تمدن یونان باستان و تولد خدایان اساطیری متعدد، داستان‌های خدایان میان مردم رونق یافت و هنرمندان را به ساختن مجسمه‌ی خدایان وادار کرد. این مجسمه‌ها با فرم ویژه و تصاویر انسانی اما بی‌نقصی که از خدایان ارائه می‌دادند، سرآغاز شکل‌گیری جریانی مهم در تاریخ هنر شدند که تا سال‌ها الگوی ثابت هنرمندان برای خلق اثر بود. دیونوسوس، خدای شراب و باروری، آپولو، خدای خورشید و روشنایی و زئوس، خدای خدایان، از جمله خدایان مهم تمدن یونان باستان هستند که سردیس‌ها و تندیس‌های متعددی در موزه‌های سراسر جهان از آن‌ها موجود است. نویسنده در کتاب اسطوره شناسی هنر با نگاهی منحصر به فرد و پویا، این اساطیر و چگونگی تبلورشان در آثار هنری دوران باستان را مورد تحلیل قرار داده و تحولاتی که در طی زمان متوجه باورهای اساطیری و بالتبع هنر اسطوره‌ای بوده است را، به‌تفصیل بررسی کرده است.

در فصل پایانی کتاب اسطوره شناسی هنر، رابطه‌ی میان اسطوره و دین به پژوهش گذاشته شده و در این راستا اساطیر آفرینش، داستان‌های مربوط به آدم و حوا، گناه نخستین و طوفان نوح، همچنین مفهوم قربانی و ماهیت اسطوره‌ای شخصیت‌های دینی مانند مریم مقدس و مسیح، تحلیل شده و بازتاب هنری آن‌ها در تندیس‌ها و نگاره‌های مذهبی بررسی گردیده است. تصاویر بسیاری که از آثار هنری در این کتاب آمده، بینشی عمیق‌تر نسبت به مفاهیم ایجاد کرده و به درک بهتر خواننده کمک می‌کنند. اسماعیل گزگین در این کتاب با تحلیل تطبیقی اساطیر تمدن‌های گوناگون و پردازش ارتباط جذاب میان هنر و اسطوره، منبعی جامع و تخصصی برای پژوهشگران هنر، کارشناسان فلسفه‌ی هنر و اسطوره‌شناسان فراهم کرده است.

کتاب پیش رو توسط بهروز عوض‌پور ترجمه شده و به همت انتشارات علمی و فرهنگی در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.

کتاب اسطوره شناسی هنر برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این کتاب برای اسطوره‌شناسان، پژوهشگران، دانشجویان هنر و فلسفه‌ی هنر بسیار مفید و جذاب خواهد بود.

در بخشی از کتاب اسطوره شناسی هنر می‌خوانیم

از دید نیچه، تقابل آپولون و دیونوسوس است که اساس فرهنگ یونانی را بنیاد می‌نهد (Nietzsch, 1999). او تقابل مذکور را به تقابل فرهنگ و طبیعت تشبیه می‌کند، چه آن‌ها هر کدام نماد یکی از این دو هستند؛ دیونوسوس در برابر آپولون، طبیعت در برابر فرهنگ. بر این اساس، می‌توان قوه‌ی محرکه‌ی فرهنگ یونان باستان را در تقابل نظم حاصل از فرهنگ با بی‌نظمی حادث از طبیعت پی گرفت. در این‌که دیونوسوس خدایی متعلق به فرهنگ شرقی در وجه عام آن است، هنوز هم بحث است، اما در این‌که آپولون به نمایندگی از طرف دولت همواره در پی مهار دیونوسوس برمی‌آید که نماینده‌ی ملت است و سعی می‌کند بی‌نظمی‌های همیشگی او را به نظم آورد بحثی نیست. فراموش نکنیم که، بر اساس فرهنگ یونان باستان، این سرنوشت محتوم هر دوی آنان است.

دیونوسوس فرزند زئوس از سمله است که از تیره‌ی میرایان است. هرا که از رابطه‌ی زئوس با این زن زمینی آگاه شده است در پی تدبیری برمی‌آید: خود را به شکل پیرزنی فرتوت دگردیس می‌کند و بر او ظاهر می‌شود و ادعا می‌کند زئوس او را اصلاً دوست نمی‌دارد، چه اگر دوست داشت نه در هیبت یک مرد میرای زمینی بلکه در هیبت خدایی بر او ظهور می‌کرد. سمله اغفال سخنان هرا می‌شود و تا زئوس به دیدار او می‌آید سخنان هرا را تکرار می‌کند و از او می‌خواهد که خود را در هیبت خدایی به او بنمایاند. زئوس هر چه توضیح می‌دهد که میرایان تحمل رؤیت روی خدایان را ندارند و این موجب مرگ آنان می‌شود، سمله قانع نمی‌شود. در نهایت، زئوس که از این بحث نافرجام به ستوه آمده است با هیبت خدایی خود بر او آشکار می‌شود و همان ‌طور که می‌دانست سمله از تشعشعات هاله‌ی خدایی او آتش می‌گیرد و در حال جان می‌سپارد. در همین اثنا، زئوس تازه به یاد می‌آورد که سمله حامله بوده است. در حال جنین را از رحم او بیرون می‌کشد و در جهت اختفا از هرا در ران خود پنهان می‌کند. به این ترتیب، دیونوسوس نه از رحم مادرش بلکه از ران پدرش زاده می‌شود...

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول: اسطوره‌شناسی هنر
هنر پیشاتاریخی (زایش اسطوره‌ها)
زایش هنر (تجلی اسطوره‌ها بر دیواره‌ی غارها)
نقاشی‌های دیواره‌ی غارها
از دیواره‌ی غارها بر شاکله‌ی سنگ‌ها
تحقق نمادها
فصل دوم: هنر اسطوره‌شناسی
شهر، نوشتار و اسطوره‌ها
اسطوره‌ی گیلگمش
کوبله
اساطیر یونان باستان
زایش خدایان و خلق جهان
زئوس
آپولون
دیونوسوس
آتنا
آرتمیس
آفرودیت
هرمس
هادس
پوزئیدون
هراکلس
آمازون‌ها
جنگ تروآ
فصل سوم: هنر و اسطوره‌شناسی امر مقدس
کتب مقدس؛ هنر و اسطوره
اسطوره‌ی آفرینش و گناه نخستین
هنرِ گناه و گناه‌کار
اسطوره‌ی طوفان
اسطوره‌ی طوفان در فرهنگ سومری
اسطوره‌ی طوفان در فرهنگ ایرانی / عیلامی
اسطوره‌ی طوفان در فرهنگ کولی‌ها
اسطوره‌ی طوفان در فرهنگ هندی
اسطوره‌ی طوفان در فرهنگ فیلیپین
اسطوره‌ی طوفان در فرهنگ اقوام آسیای شمالی
اسطوره‌ی طوفان در فرهنگ ترکی
اسطوره‌ی طوفان در فرهنگ یونانی
اسطوره‌ی طوفان در تورات
اسطوره‌ی طوفان در قرآن کریم
اسطوره‌ی عصیان
اسطوره‌ی قربان
اسطوره‌ی ماهی
اسطوره‌ی مریم؛ مادر مقدس
اسطوره‌ی مسیح
اسطوره‌ی پانتاکراتور
منابع