معرفی و دانلود کتاب فلسفه در سرزمین نبوت: فلسفه اسلامی از آغاز تا امروز

معرفی کتاب فلسفه در سرزمین نبوت: فلسفه اسلامی از آغاز تا امروز

سید حسین نصر در کتاب فلسفه در سرزمین نبوت می‌کوشد تا با نگاهی به تاریخ فلسفه، به‌ویژه فلسفه‌ی اسلامی، پیوند میان فلسفه و وحی را اثبات نموده و به فلاسفه و پژوهشگران امروزی نشان بدهد که فاصله گرفتن علم فلسفه از معارف وحیانی، با ویژگی‌های ذاتی این علم منافات دارد. شناخت اندیشمندان فلسفه‌ی اسلامی و جهان‌بینی ایشان که با وحی و اعتقاد به الهامات الهی گره خورده، پیامد مطالعه‌ی این کتاب فلسفی خواهد بود.

درباره‌ی کتاب فلسفه در سرزمین نبوت

چکیده‌‌ی پنجاه سال مطالعه‌ی سید حسین نصر (Seyyed Hossein Nasr) در زمینه‌ی فلسفه و ارتباط میان وحی و مسائل فلسفی، در کتاب فلسفه در سرزمین نبوت (Islamic philosophy from its origin to the present) فراهم آمده‌ تا در جهان سکولار امروزی، نقشه‌ی راهی برای فیلسوفان و اندیشمندان حوزه‌ی جهان اسلام باشد. دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم، زیر سیطره‌ی سکولاریسم، از حقایق وحیانی رو گردانده و الهامات قدسی را باطل می‌داند. در چنین جهانی، تألیف آثاری مانند کتاب حاضر می‌تواند مجدداً پیوند میان وحی را با فلسفه، استحکام بخشیده و معرفت دینی را به قلمرو فلسفه بازگرداند. دستاوردهای بیش از هزار سال رشد و نمو فلسفه‌ی اسلامی و حضور حقایق نبوی در این شاخه‌ از فلسفه، محتوای اصلی این اثر را تشکیل می‌دهند.

با ورود به عصر مدرنیسم و پست‌مدرنیسم، بسیاری از اندیشمندان علوم مختلف، از جمله فلاسفه، نسبت به روش‌های شهودی صاحب‌نظران قرون گذشته دچار ابهام شدند و با غیرعقلانی دانستن آن‌ها، تنها علوم تجربی را به‌عنوان منبع علم پذیرفتند. در این مرحله، وحی و معرفت وحیانی را کنار گذاشته و آن را پدیده‌ای تاریخی و مربوط به دوران ابتدایی علم تلقی کردند. بااین‌حال، در جوامع سنتی و پیش از آغاز غلبه‌ی مدرنیسم، وحی یکی از منابع معتبر و الهی معرفت به شمار می‌آمد که از اهمیتی اخلاقی، معنوی و حقوقی برخوردار بود. البته وحی تنها به جهان اسلام تعلق ندارد. گونه‌های متنوع آن را در سایر جوامع دینی نیز می‌بینیم. برخی از این جوامع ممکن است به ادیان ابراهیمی معتقد نباشند و توحید و یگانگی خداوند را به‌عنوان یکی از اصول دین خود به شمار نیاورند. طبیعتاً تعریفی که در چنین جوامعی از وحی ارائه می‌شود با وحی در دین اسلام تفاوت بسیاری خواهد داشت. این نکته را نیز باید یادآوری کنیم که اصولاً پیوند میان وحی و فلسفه نیز صرفاً به فلسفه‌ی اسلامی محدود نمی‌شود. شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند فیثاغورث، فیلسوف مشهور دنیای باستان، از نوعی نیروی وحیانی برخوردار بوده، تا جایی که برخی او را پیامبر می‌دانستند. بااین‌اوصاف، نه‌تنها فلسفه‌ی اسلامی، بلکه فلسفه‌ی غربی نیز با وحی ارتباطی تنگاتنگ دارد که نمی‌توان آن را انکار نمود.

فلاسفه‌ی عصر کنونی سعی دارند، زیر سایه‌ی دنیاگرایی و سکولاریسم، فلسفه را به عقل‌گرایی محدود کرده و جنبه‌ی وحیانی آن را به حاشیه ببرند. توجه داشته باشید که فلسفه از همان نخستین سده‌های ظهورش، با دو بال عقل و وحی به پرواز درآمده و چیدن هر کدام از این بال‌ها، نتیجه‌ای جز تباهی فلسفه ندارد. از این رو، سید حسین نصر تلاش می‌کند با روشن ساختن جایگاه معرفت وحیانی در دل آموزه‌های فلسفی، همچنان فلسفه‌ی اسلامی را زنده نگه داشته و مانع آلودگی آن به سکولاریسم شود.

کتاب فلسفه در سرزمین نبوت 4 بخش اصلی را شامل می‌شود و هر بخش نیز، زیربخش‌هایی را دربرمی‌گیرد. بخش نخست طرح و صورتی کلی از چگونگی بررسی فلسفه‌ی اسلامی در جهان غرب ارائه می‌دهد. فارابی، ابن سینا، سهروردی و... همان‌طور که نزد ایرانیان و در مطالعات فلسفه‌ی اسلامی مورد توجه قرار گرفته‌اند، نزد فلاسفه و اندیشمندان غرب نیز ارزشمند و قابل‌توجه بوده‌اند. در ادامه با سیر تفکرات ایشان پیرامون فلسفه‌ی جهان اسلام آشنا خواهید شد. سپس به جایگاه فلسفه در اسلام پی برده و اهمیت آن را از منظر این دین الهی بررسی خواهید کرد. حکمت الهی و چگونگی آن نیز در همین بخش مطرح خواهد شد.

در بخش دوم، برخی از مهم‌ترین مسائل فلسفی، مانند وجود و ماهیت، عَرَضی یا ذاتی بودن هر کدام از آن‌ها، همچنین وحدت یا تشکیک وجود به بحث گذاشته می‌شود. فصل سوم، سیری تاریخی از سرچشمه‌های فلسفه‌ی اسلامی، آراء مشائیون، اندیشه‌های اسماعیلیان، جدال متکلمان با فلاسفه، ورود فلسفه‌ی اسلامی به اسپانیا، ظهور سهروردی و مکتب اشراق او، ترکیب مکاتب فکری گوناگون در فلسفه‌ی اسلامی، نحوه‌ی بروز فلسفه‌ی اسلامی در دوران معاصر، دعاوی معتزله، مذهب اشعری، شاخه‌های متنوع کلام اسلامی، عمده‌ترین مراکز فلسفه‌ی اسلامی، ملاصدرا و رونق فلسفه‌ی نبوی و... بیان شده و مورد تحلیل قرار می‌گیرند. در نهایت، بخش چهارم به سراغ فلسفه‌ی اسلامی در دوران کنونی رفته و موضع آن را در قبال فلسفه‌ی مدرن مشخص می‌کند.

اگرچه مطالب کتاب فلسفه در سرزمین نبوت، به سبک بسیاری از آثار فلسفی از پیچیدگی‌های کلامی و زبانی برخوردار است اما این نکته مانع از آن نمی‌شود که مخاطب عام در خوانش آن دچار مشکل و یا خطا شود. واژه‌نامه‌ای که در انتهای کتاب قرار گرفته نیز یاری‌گر مخاطبان برای درک بهتر مباحث خواهد بود. مطالعه‌ی این کتاب سترگ را هم به فلسفه‌پژوهان پیشنهاد می‌کنیم و هم به علاقه‌مندانی که آشنایی زیادی با موضوعات فلسفه ندارند. بیت الله ندرلو برگردان فارسی اثر حاضر را به عهده داشته و نشر ترجمان علوم انسانی آن را در ذیل مجموعه‌ی ترجمان فلسفه، به مخاطبان کتاب‌های فلسفی عرضه نموده.

درباره‌ی مجموعه کتاب‌های ترجمان فلسفه

انتشارات ترجمان علوم انسانی سری کتاب‌های «ترجمان فلسفه» را با هدف آشنا ساختن مخاطبان خود با مباحث فلسفه‌ی غربی، اسلامی و... راهی بازار داغ کتاب کرده است. کتاب «فیلسوفی در تعمیرگاه» اثر دیگری است از همین مجموعه.

کتاب فلسفه در سرزمین نبوت برای چه کسانی مناسب است؟

دانشجویان و اساتید رشته‌ی فلسفه، به‌خصوص فلسفه‌ی اسلامی، همچنین پژوهشگران یا علاقه‌مندانی که قصد مطالعه در زمینه‌ی فلسفه‌ی جهان اسلام را دارند، مطالعه‌ی کتاب فلسفه در سرزمین نبوت را فراموش نکنند.

با سید حسین نصر بیشتر آشنا شویم

سید حسین نصر (متولد فروردین 1312 در تهران) نویسنده و فیلسوف نامدار ایرانی است که هم‌اکنون از اساتید علوم انسانی دانشگاه جرج واشنگتن، در ایالات متحده‌ی آمریکا به شمار می‌آید.

نصر که در دوران نوجوانی راهی آمریکا شده بود، ابتدا رشته‌ی فیزیک در دانشگاه ام‌آی‌تی را برای تحصیل برگزید اما بعدها قدم به دانشگاه هاروارد نهاد و در رشته‌ی فلسفه و تاریخ دانش به ادامه‌ی تحصیل پرداخت. پس از بازگشت به ایران، چندین سال در مقام استاد دانشگاه تهران، به تدریس پرداخت. سید حسین نصر در سال 1353 به تأسیس انجمن شاهنشاهی فلسفه یا مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران همت گماشت. تدریس در دانشگاه تمپل و ادینبرو، همچنین حضور مکرر در برنامه‌های تلویزیونی به‌عنوان کارشناس، گوشه‌ای از کارنامه‌ی حرفه‌ای وی را می‌سازند. از میان آثار سید حسین نصر، می‌توان کتاب‌های زیر را برشمرد:

«جوان مسلمان و دنیای متجدد»، «معرفت و معنویت»، «اسلام و تنگناهای انسان متجدد»، «سه حکیم مسلمان» و... .

در بخشی از کتاب فلسفه در سرزمین نبوت: فلسفه اسلامی از آغاز تا امروز می‌خوانیم

مختلفِ پیش از ظهورِ جهانِ مدرن وضعیت این‌گونه نبود. حتی امروزه نیز، تا آن جا که جهان‌بینی سنتی حفظ شده است، وضع به‌نحو یادشده نیست. بدیهی است که منظور ما در اینجا از وحی پیشگویی درباره آینده نیست، بلکه ابلاغ پیامی از جانب مراتب عالی‌تر یا عمیق‌ترِ واقعیت به یک اجتماع انسانیِ خاص است. اگرچه وحی جلوه‌های گوناگونی در ادیان مختلف داشته، بااین‌حال حقیقتِ آن در جهان‌های مختلفی مشهود است، جهان‌هایی به‌مانند مصر باستان، یونان باستان و هند، صرف‌نظر از ادیان توحیدیِ ابراهیمی که وحی در آن‌ها نقش محوری ایفا می‌کند. اگر ما درک خویش از وحی را به دیدگاه ابراهیمی محدود نکنیم، می‌توانیم حضور وحی را در محیط‌های دینیِ مختلف مشاهده کنیم که تقریباً در همه آن‌ها وحی نه‌تنها اهمیتی حقوقی، اخلاقی و معنوی دارد، بلکه از اعتباری حکمی مرتبط با معرفت برخوردار است. ما این حقیقت را در این ادیان مشاهده می‌کنیم: در جهان ریشی در هند و شَمَن‌های [کاهنان جادوگر] ادیان شَمَنیِ مختلف و نیز در یاتورومانتیسِ دین یونانی و انوشه‌های تائوئیسم، در اشراق بودا و بعدها در شیوخ بودایی اهل ریاضت (ذن)، که اشراق یا ساتوری را تجربه کرده‌اند و همچنین در پیامبران ایرانی همچون زرتشت و البته در پیامبران ابراهیمی. درنتیجه، در همه این جهان‌ها، هرگاه و هرجا که فلسفه در معنای کلی آن شکوفا شده است، همیشه به انحای مختلف با وحی در ارتباط بوده است.

حتی اگر تعریف فلسفه را به آن فعالیت ذهنی محدود کنیم که در یونان باستان به این نام مشهور بود، یعنی فعالیتی که فهم غربیِ مُدرن از تاریخ آن را خاستگاه نظرورزی فلسفی می‌داند، ارتباط میان فلسفه و وحی را می‌توان ارتباطی بسیار نزدیک و تنگاتنگ ومقارن با تکوین فلسفه یونان یافت. همچنین موفق به درک این نکته می‌شویم که این دو -فلسفه و وحی- بعدها از همدیگر فاصله گرفتند و در سرآغازِ سنت فلسفی یونانی از یکدیگر جدا نبودند. بیایید سه شخصیت بسیار مهم در پیدایش نظرورزی فلسفی یونانی را مورد ملاحظه قرار دهیم: فیثاغورث، که گفته می‌شود اصطلاح فلسفه را ابداع کرده است، به‌یقین فیلسوفی عادی مانند دکارت و کانت نبود. گفته می‌شد که او دارای نیروهای پیامبرانه شگفت‌انگیزی بوده است و خودش همچون پیامبری بوده که انجمن دینی جدیدی را تأسیس کرد. مسلمانان در واقع او را موحّد خوانده‌اند و برخی او را پیامبر دانسته‌اند.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم
پیشگفتار
مقدمه
فلسفه و نبوت
بخش اول: فلسفه اسلامی و مطالعه آن
1: مطالعه فلسفه اسلامی در غرب در دوران اخیر: یک طرح کلی
2: معنا و نقش فلسفه در اسلام
3: حکمت الهی و کلام
بخش دوم: مسائل فلسفی
4: مسئله وجود و ماهیت و وجودشناسی در فلسفه اسلامی
اهمیت موضوع
پیمایشی تاریخی درباره مطالعه وجود و ماهیت در اندیشه اسلامی
معنای وجود و ماهیت
تمایز میان وجود و ماهیت
مسئله «عرضیت» وجود
ضرورت، امکان، امتناع
مفهوم و حقیقت وجود
وحدت، تشکیک و اصالت وجود
ساختار واقعیت
تجربه وجود
5: فلسفه اسلامی پساسینوی و مطالعه وجود
6: پرسش‌های معرفت‌شناختی: روابط میان عقل، استدلال و شهود در درون چشم‌اندازهای فکری اسلامی گوناگون
بخش سوم: فلسفه اسلامی در تاریخ
7: چهارچوبی برای مطالعه تاریخ فلسفه اسلامی
خاستگاه فلسفه اسلامی
مشاییان اولیه
فلسفه اسماعیلی
فیلسوفان مستقل طی قرون اولیه
متکلمان برعلیه فیلسوفان
فلسفه اسلامی در اسپانیا
سهروردی و مکتب اشراق
تلفیق میان مکاتب فکری مختلف
مکتب اصفهان و فلسفه در هند و ترکیه عهد عثمانی
فلسفه اسلامی در جهان اسلام معاصر
فلسفه فنون مختلف
8: ابعاد سنت فکری اسلامی: کلام، فلسفه و معنویت
کلام متقدم
معتزله
ابوالحسن اشعری و مذهب اشعری متقدم
ماتریدیه و طحاویه
مذهب اشعری متأخر
کلام در جهان جدید
پیام مذهب اشعری
کلام شیعی
فلسفه اسلامی
فلسفه مشایی متقدم
وجودشناسی و جهان‌شناسی سینوی
برخی فیلسوفان مستقل
فلسفه هرمسی-فیثاغوری و اسماعیلی
فلسفه اسلامی در سرزمین‌های غربی اسلام
سهروردی و مکتب اشراق
از سهروردی تا مکتب اصفهان
فلسفه اسلامی و سهروردی
9: عمر خیام شاعر-دانشمند در مقام فیلسوف
10: فلسفه در آذربایجان و مکتب شیراز
مراکز فعالیت فلسفی در جهان اسلام
مکتب آذربایجان
مکتب شیراز
مکتب شیراز و فلسفه اسلامی در هند
11: بازبینی مکتب اصفهان
درآمد
میرداماد: بنیان‌گذار مکتب اصفهان
میرفندرسکی
شاگردان نسل اول
ملاحظات پایانی
12: ملاصدرا و شکوفایی کامل فلسفه نبوی
ملاصدرا
شکوفایی کامل فلسفه نبوی در آموزه‌های ملاصدرا
13: از مکتب اصفهان تا مکتب تهران
مکتب اصفهان در واپسین دوره فعالیتش
سرآغاز مکتب تهران
حکمای اربعه و تأسیس کامل مکتب تهران
پس از حکمای اربعه مؤسس
اهمیت مکتب تهران
بخش چهارم: وضعیت کنونی
14: تأملاتی درباره اسلام و تفکر مدرن
پی‌نوشت‌ها
واژه‌نامه
نمایه