معرفی و دانلود کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن

معرفی کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن

لویی دوپره، استاد بازنشسته‌ی دپارتمان مطالعات دینی دانشگاه ییل، در کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن، به بررسی نظریات اندیشمندان عصر روشنگری در حوزه‌های مختلف -اعم از سیاست، ادبیات، تاریخ، دین، فلسفه و هنر- می‌پردازد و تأثیر این آرا را بر شکل‌گیری فرهنگ مدرن بررسی می‌کند. او با نگاهی توصیفی و انتقادی به جنبش روشنگری می‌نگرد و جوانب گوناگون آن را تحلیل می‌کند.

درباره‌ی کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن

عصر روشنگری عصر آزاداندیشی بود؛ عصر حاکمیت عقل. فیلسوفان و اندیشمندان از حصار باورهای خرافی و مذهبی بیرون آمدند و انسان را به نگرشی علمی و مبتنی‌ بر عقل دعوت کردند؛ یعنی نگاه کردن به مسائل اجتماعی و سیاسی از دریچه‌ی عقل. در این دوران انسان بر هر چیزی مقدم بود و خود مسئولیت افکار و اعمالش را بر عهده می‌گرفت. این عصر تبعاتی مثبت و منفی برای تفکر مدرن به همراه داشت که لویی دوپره (Louis Dupre) در کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن (The Enlightenment and the Intellectual Foundations of Modern Culture) به آن‌ها می‌پردازد.

بحران و مدرنیته دو روی یک سکه‌اند. ما امروزه با بحران‌های زیادی از قبیلِ مصرف‌گرایی، بی‌معنایی و... روبه‌رو هستیم که محصول دنیای مدرن‌اند؛ اما توجهِ صِرف به پیامدهای منفی تفکر مدرن، دیدگاهی یک‌سویه است که ما را از توجه به روی دیگر سکه باز می‌دارد. هر دوره‌ی تاریخی با امکانات و محدودیت‌های خود شناخته می‌شود. ما برای حفظ و نجات خود و تمدن انسانی از دایره‌ی محدودیات و بحران‌های هر عصر، ملزم به شناخت و فهم جهان مدرن و مؤلفه‌های آن هستیم. یکی از دوره‌های مهمِ مدرن، عصر روشنگری‌ست که در غرب و شرق، آثار متفاوتی به جا گذاشته است. در جامعه‌ی ایران، تجلیل از سنت و تقبیح تجدد، عاملی است برای به‌وجود آمدن حس نوستالژی به گذشته و بدبینی نسبت به مدرنیته‌ی کنونی. درهرحال لویی دوپره در کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن، به‌دور از تفکرات کلیشه و رایج، روشنگری را مورد واکاوی قرار می‌دهد و به تأثیرات آن بر حوزه‌های ادبیات، فلسفه، هنر، تاریخ، سیاست و دین می‌پردازد.

عصر روشنگری از نیمه‌ی قرن هفدهم، تأثیر خود را بر تفکر غربی آغاز کرد و تا اواخر سده‌ی هجدهم ادامه یافت. نویسنده تفسیر رنسانس به‌منزله‌ی نخستین مرحله‌ی روشنگری را تفکری اشتباه می‌پندارد و این ایده را رد می‌کند که ذهن به‌تنهایی منشأ معنا و ارزش است. هدف کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن بررسی بدعت‌های موجود در مفاهیم پایه‌ای این دوره‌ی متأخر از مدرنیته و پی بردن به چگونگی تأثیر آن‌ها بر فرهنگ است.

به عقیده‌ی نویسنده‌ی کتاب، روشنگری منتقدان بسیاری داشته و در دوران معاصر از ارج‌وقرب آن کاسته شده. بسیاری، تفکر روشنگری را انتزاعی و هنر و شعر آن را غیرالهام‌بخش می‌دانند و همچنین این ادعا که بعد از قرن‌ها تاریکی و خرافات، عصر جدیدی از آزادی و پیشرفت توسط روشنگری ظهور یافت را خودپسندانه می‌پندارند. در این کتاب، محقق برجسته‌ی تفکر مدرن، لویی دوپره، نشان می‌دهد که روشنگری پدیده‌ای پیچیده‌تر از آن است که اکثر مخالفان و طرفداران آن تصور می‌کنند. نقد روشنگری از سنت، نتیجه‌ی ضروری این اصل اساسی مدرن است که ما انسان‌ها تنها جریان‌سازانِ تاریخ هستیم. ازاین‌رو نمی‌توانیم هیچ اعتقادی، هیچ مرجعی و هیچ نهادی را که به‌نحوی موجه نباشد، بپذیریم. این بنیاد، چه خوب و چه بد، سیر تفکر قرون بعدی را تعیین کرد. با وجود واکنش‌های معاصر و مخالف، روشنگری همچنان به تفکر مدرن زمانه‌ی ما شکل می‌دهد و هنوز وجه تمایز فرهنگ غربی از سایر فرهنگ‌هاست.

لویی دوپره در نهایت، دید کامل و وسیعی درباره‌ی تمام وجوه مثبت و منفیِ روشنگری در اختیار مخاطب قرار می‌دهد تا از پیش‌قضاوت‌های مرسوم درباره‌ی آن دوری کند و با آگاهی از فواید روشنگری و تفکر مدرن، درصدد حل مضرات آن برآید. کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن به کوشش انتشارات ققنوس و با ترجمه‌ی سیدمسعود آذرفام به چاپ رسیده است.

نکوداشت‌های کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن

• این کتابِ بسیار خواندنی باعث می‌شود مخاطبان درباره‌ی روشنگری تجدیدنظر کنند و جنبه‌های مثبت آن را ببینند. این اثر همچنین دیدگاه تاریخی مهمی را به بحث‌های کنونی مدرنیته اضافه می‌کند. (دونالد ورین، دانشگاه اموری)

• کتاب لویی دوپره ترکیب هنر، اخلاق، دین، فلسفه و سیاست دوره‌ی روشنگری و دریچه‌ای جدید رو به فضیلت و دانش است. (تری ایگلتون)

کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب به علاقه‌مندان به تاریخ، هنر، فلسفه، اخلاق، دین و سیاست پیشنهاد می‌شود.

در بخشی از کتاب روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن می‌خوانیم

عقل‌گرایىِ مدرن امر عقلانى را به چیزى مقید کرد که یگانه مبنایش ذهن بود و ازاین‌رو مى‌شد اثباتش کرد. به باور دئیست‌ها این چیز به‌طرزى پارادوکسیکال محتواى امر به‌ظاهر «متعالى» را نیز دربرمى‌گرفت. آنان ادعا مى‌کردند که وجود خداوند و نیز صفات «طبیعى» و «اخلاقىِ» او را از تصورى از طبیعت برمى‌گیرند که به لحاظ دینى خنثى است. وارونگىِ این استدلال در هیچ‌جا روشن‌تر از اثر هیوم، گفت‌وگو در باب دین طبیعى، پدیدار نمى‌شود. کلئانتس، مدافع الهیات طبیعى‌ای دئیستى، استدلال مى‌کند که باید ایده‌ی خدا را بر اساس برداشتمان از جهان شکل دهیم. کارل بکر به این جابه‌جایى اشاره مى‌کند: «کلئانتس نتیجه نمى‌گیرد که از آن‌جاکه خداوند عقل سرمدى است، جهان نیز باید عقلانى باشد؛ بلکه او نتیجه مى‌گیرد که از آن‌جا که طبیعت یک ماشین است، خداوند نیز باید مهندس باشد.» بدین‌سان ایده‌ی خدا مستقیما به بازنمایى جزئى جهان وابسته مى‌شود. على‌رغم این دعاوى مبنى‌بر عقلانیت محض، خودِ ایده‌ی دئیستى از خدا آن‌قدر اثر از ویژگى‌هاى مسیحى نشان مى‌دهد که هیچ تردیدى درباب خاستگاه آن باقى نماند. این ایده که برخلاف ادعایش صرفاً یک استنتاج نیست، انتزاعى عقل‌گرایانه از ایده‌اى به‌طور خاص مسیحى، یا بازمانده‌اى بى‌سند از وحى‌اى مطرود بود. اتى‌ین ژیلسون به‌طعنه مى‌نویسد: «ستایشى بزرگ‌تر از بقاى خداى مسیحیت در این ایده از خدا نمى‌شناسم، که علیه خودِ مسیحیت و با استناد به عقل طبیعىِ محض اقامه شد.»

این واقعیت که به باور دئیست‌ها، اخلاق تقریباً کل محتواى دین را برمى‌ساخت، به تفسیر عقل‌گرایانه از فلسفه‌ی لاک نیز یارى رساند. آیا خودِ لاک ادعا نکرده بود که ذهن، دست‌کم در اصل، مى‌تواند مستقلاً به احکام اخلاقى‌اى دست یابد که متن مقدس مى‌آموزاند؟ نزد دئیست‌ها خدا تقریبا هیچ کارکردى جز ضمانت اجراى اخلاق نداشت.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم
پیشگفتار و سپاسگزارى
مقدمه
1. تعریف، و توجیهى موقتى
2. کیهانى متفاوت
3. معناى جدیدى از خودبودگى
4. به سوى برداشتى نوین از هنر
5. بحران اخلاقى
6. خاستگاه نظریات اجتماعى مدرن
7. علم نوین تاریخ
8. بحران مذهبى
9. ایمان فیلسوفان
10. تداوم و نوگرى معنوى
نتیجه‌گیرى
واژه‌نامه‌ی انگلیسى‌ فارسى
نمایه