معرفی و دانلود کتاب چرند و پرند

معرفی کتاب چرند و پرند

کتاب چرند و پرند یکی از شاهکارهای ماندگار نثر فارسی به حساب می‌آید که با خواندنش فکر می‌کنید علی‌اکبر دهخدا شرایط ایران امروز را با زبان طنز توصیف کرده است. ستون چرند و پرند از سال 1286 تا 1287 در روزنامه‌ی صور اسرافیل منتشر می‌شد و دهخدا با نام مستعار «دخو» جامعه‌ای را نقد می‌کرد که به‌تازگی اولین مجلس ملی‌اش تشکیل شده بود.

درباره‌ی کتاب چرند و پرند

مردمی که در آغاز انقلاب مشروطه 90 تا 95 درصدشان بی‌سواد بودند، چگونه می‌توانستند با روزنامه خواندن از اوضاع جامعه‌شان باخبر شوند؟ شرایط زمانی بدتر شد که مطالبی پیچیده با زبانی دشوار در روزنامه‌ها منتشر می‌شدند. آن‌وقت احتمالاً فقط یک درصد از جامعه می‌توانستند منظور مطالب را بفهمند و با این حساب، انتشار روزنامه چه فایده‌ای داشت؟ چند ماه پس از زمانی که فرمان مشروطیت امضا شد و نخستین مجلس ملی برپا گشت، جوانی به نام میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل تصمیم گرفت روزنامه‌ای را چاپ کند که بدون هیچ‌گونه پرده‌پوشی، حقایق را بازگوید و مردم را نسبت به وقایع اطرافشان آگاه گرداند. در میانه‌ی کار، نویسنده‌ای به کمک آن‌ها آمد که با نوشتن ستونی به نام «چرند و پرند» (Charand-o Parand) محبوبیت روزنامه‌ی صور اسرافیل را دوچندان کرد. این شخص کسی نبود جز علی‌اکبر دهخدا (Ali-Akbar Dehkhoda). یکی از مهم‌ترین خادمان زبان فارسی.

دهخدا در آن‌زمان به‌درستی نیاز مخاطبان را شناخته بود و متوجه شد که آن‌ها با مقالاتی با عناوین پرطمطراق و پر از اصطلاحات فرنگی، هیچ ارتباطی برقرار نمی‌کنند. او تصمیم گرفت روش دیگری را برای بیان افکار و انتقادات اجتماعی‌اش به کار بگیرد. این‌چنین بود که او طنز و زبان عامیانه را برای بیان جدی‌ترین مطالب انتخاب کرد. تا زمان مشروطه، اصطلاحات و امثال عامیانه‌ی مردم در ادبیات فارسی جایگاهی نداشت. در عصر مشروطه، زندگی مردم عادی دست‌مایه‌ای برای نوشتن شده بود و بالتبع زبانشان نیز در نوشته‌ها نفوذ کرده بود. از آن‌سو، از دیرباز نویسندگان حقایق تلخ اجتماعی و مفاسد جامعه را با استفاده از طنز نمایش می‌دادند و از این حربه‌ی اجتماعی برای نقد شرایط جامعه بهره می‌بردند. دهخدا به‌خوبی با این دو جریان به‌وجودآمده در ادبیات ایران آشنا بود و توانست به بهترین شکل ممکن، از آن در کتاب چرند و پرند بهره ببرد.

روزنامه‌ی صور اسرافیل از 8 خرداد 1286 تا 30 خرداد 1287 و به مدت بیش از یک سال در ایران منتشر شد. ستون چرند و پرند پای ثابت این روزنامه بود و محبوبیت آن را چندین برابر کرد. بسیاری این روزنامه را در مکان‌های عمومی با صدای بلند برای دیگر مردم می‌خواندند. این‌چنین بود که اندک‌اندک نوشته‌های دهخدا در میان مردم پخش می‌شد و همه با «دخو» آشنایی داشتند. او با اسم‌های متفاوتی چون خرمگس، سگ حسن دله، جغد، غلام گدا آزادخان علی‌اللهی، روزنومه‌چی، کمیته‌ی اسیرالجوال، خادم‌الفقرا، دخو علی‌شاه، دمدمی، اویارقلی، رئیس انجمن لات و لوت‌ها، برهنه‌ی خوشحال و نخود همه آش پای این مقالات را امضا می‌کرد. بعد از به توپ بستن مجلس و قتل جهانگیرخان، روزنامه‌ی صور اسرافیل تعطیل شد و دهخدا همراه عده‌ای دیگر به اروپا تبعید شد. او در ایوردون سوئیس سه شماره‌ی دیگر از صور اسرافیل را منتشر کرد؛ اما پس از یک ماه و نیم تلاش، این روزنامه را رها کرد و خود را با فعالیت‌های ادبی دیگر مشغول ساخت.

دهخدا در چند جا نوشته‌هایش را چرند و پرند می‌خواند و در بعضی قسمت‌ها از آن با عنوان «چرند پرند» یاد می‌کند. در ابتدا دکتر محمد معین، کسی که علی‌اکبر دهخدا لغت‌نامه‌اش را به او سپرده بود، قصد داشت مقالات چرند و پرند را در قالب کتابی دربیاورد. در سال 1330 سعید نفیسی همه‌ی مقالات را در کتاب «شاهکارهای نشر فارسی معاصر» چاپ کرد. سال 1334 انتشارات معرفت تهران کتاب چرند و پرند را برای نخستین‌بار به صورت جداگانه منتشر کرد و بعدها در دهه‌ی 40 شمسی، انتشارات کتاب‌های جیبی دست به نشر این کتاب ارزنده زد. انتشارات علمی و فرهنگی که پس از انقلاب بسیاری از عناوین این انتشارات را چاپ کرده، یکی از ناشرانی است که در سال‌های اخیر این اثر گران‌بها و ماندگار علامه دهخدا را به زیور طبع آراست.

نکوداشت‌های کتاب چرند و پرند

• به واسطه‌ی چرند و پرند بود که روزنامه‌ی صور اسرافیل توانست راهش را در میان قشرهای فرودین و مردم عادی بگشاید. (ایرج افشار، نسخه‌شناس و محقق ادبی)
• چرند پرند به زبان نوشتاری سرزندگی بخشید. خدمت دهخدا به زبان فارسی، یادآور کار سترگ سعدی است. (حسن کامشاد، مترجم و پژوهشگر ادبی)
• دهخدا و محمدعلی جمال‌زاده پایه‌ی نثر جدید فارسی را بنا نهادند. (بزرگ علوی، نویسنده‌ی معاصر ایرانی)
• چند قطعه از چرند پرند را می‌توان از نخستین گام‌ها در نوشتن داستان کوتاه فارسی دانست. (کریستف بالائی، نویسنده‌ی کتاب «سرچشمه‌های داستان کوتاه فارسی»)

کتاب چرند و پرند برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به طنز اجتماعی و سیاسی علاقه‌مندید و با وقایع دوره‌ی مشروطه آشنا هستید، کتاب چرند و پرند را بخوانید.

در بخشی از کتاب چرند و پرند می‌خوانیم

کلام‌الملوک ملوک الکلام‌؛ یعنی حرف پادشاه پادشاه حرف‌هاست‌. من همیشه پیش خود می‌گفتم که ما آدم‌ها پادشاه لازم داریم برای اینکه مثلاً اگر با روسیه جنگ کنیم هیجده شهر قفقاز را محافظت کند که روس‌ها نبرند. اگر اولاد داشته باشیم مدارس عمومی مجانی تهیه نماید که بچه‌ها بی‌سواد و کور بار نیایند. اگر مجلس داشته باشیم سه دفعه با قرآن قسم بخورد و عصمت مادرش را هم مزید وثیقه کند که در حفظ مجلس بکوشد. بله ما پادشاه‌ می‌خواهیم برای این ‌جور کارها. اما متحیر بودم که حرف پادشاه چه مفهوم دارد تا بگویند حرف پادشاه پادشاه حرف‌هاست‌.

الآن درست پنجاه وپنج روز و پنج ساعت و پنج دقیقه بود که من به بعضی ملاحظات‌، چرند پرند ننوشته بودم‌. یعنی این عادت یک‌ساله و نیمه‌ خودم را ترک کرده بودم و چنانکه همه ایرانی‌ها می‌دانند ترک عادت هم موجب مرض است‌. یعنی مثلاً همان‌طور که یکصدوهشتاد هزار نفر اهل‌ رشت اگر همیشه زیر دست چهارده پانزده نفر فراش و پیشخدمت و مشت و مالچی و آفتابه‌گلدان گذار حکومت نباشند، ناخوش می‌شوند، همان‌طور که اهالی شیراز و اصفهان و بلوچستان و خوزستان و کرمانشاهان و لرستان و عراق و کردستان و یزد اگر سالی چندین صدها دختر باکره و هزارها طفل امرد برای اندرون و آبدارخانه‌های حکام ندهند ناخوش می‌شوند و همان‌طور که خاقان مغفور فتحعلی‌شاه قاجار اگر روزی دو ساعت زیر سرسره عمارت نگارستان طاق‌واز نمی‌خوابید ناخوش می‌شد و همان‌طور که ناصرالدین‌شاه اگر هر روز خواهر زن خودش را ملاقات‌ نمی‌کرد ناخوش می‌شد و همان‌طور که اگر مهد علیا مادر ناصرالدین‌شاه شب‌ها به لباس کلفت‌های اندرون با قراول‌ها و سربازها صحبت نمی‌کرد ناخوش می‌شد و همان‌طور که ام‌الخاقان‌، زن حاج نصیرالسلطنه اگر شب‌ها با محمدعلی خان خلوت نمی‌کرد ناخوش می‌شد و همان‌طور که محمدعلی میرزا اگر در سال اول سلطنت هر روز عمه‌ی خود تاج‌السلطنه را نمی‌دید ناخوش می‌شد!