معرفی و دانلود کتاب بوروکراسی

معرفی کتاب بوروکراسی

لودویگ فون میزس، اقتصاددان لیبرال مکتب اتریش، در کتاب بوروکراسی ما را بر سر یک دوراهی مهم قرار می‌دهد: اگر بخواهیم به دولت اختیارهای وسیعی بدهیم،‌ به نظام‌های بوروکراتیک میدان داده‌ایم و آزادی خود را نفی کرده‌ایم و اگر آزادی را انتخاب کنیم،‌ باید خودمان زندگی‌مان را با نهاد اقتصادی جدیدی به نام مدیریت سودمدار بسازیم؛ با کمترین پشتوانه‌ای از دولت.

درباره‌ی کتاب بوروکراسی

بوروکراسی یکی از مفاهیم تناقض‌آمیز عصر ماست. از یک سو، شهروندان همواره از کارهای اداری، کاغذبازی، قوانین و مقررات بیهوده، کارمندان لاابالی و بلاتکلیفی خودشان انتقاد می‌کنند و از سوی دیگر، خیل عظیمی از همین شهروندان علاقه دارند که به ادارات دولتی وارد شوند و مقام و منصبی برای خود دست و پا کنند. بسیاری از این افراد وقتی وارد نظام اداری می‌شوند، می‌کوشند به یکی از آن کارمندان نمونه‌ای تبدیل شوند که کار ارباب‌رجوع را به‌سرعت راه می‌اندازند و با نظم و دقتی بی‌نظیر، محیط اطراف خود را تغییر می‌دهند. اما بعد از مدتی، این افراد هم متوجه می‌شوند که سیستم بوروکراتیک از آن چیزی که به نظر می‌رسد سرسخت‌تر است و تغییر آن به همین راحتی نیست. درنهایت همگان به این نتیجه می‌رسند که نظم بوروکراتیک به‌هیچ‌وجه کارآمد نیست. با وجود این موضوع، چرا چنین نظامی همچنان سرپاست و افراد زیادی را جذب خود می‌کند؟ چرا مردمانی که با عیوب بوروکراسی آشنا هستند،‌ باز هم برای رسیدن به منصبی در این نظام معیوب، دست و پا می‌زنند؟ چرا این نظام روز به روز بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود؟ برای رسیدن به جواب این سؤالات، ابتدا باید ماهیت بوروکراسی را شناخت و بعد به نقد و تعیین جانشینی جدید برای آن پرداخت. همان کاری که لودویگ فون میزس (Ludwig von Mises) در کتاب بوروکراسی (Bureaucracy) انجام می‌دهد.

لودویگ الدر فون میزس یکی از بزرگ‌ترین نمایندگان مکتب اقتصاد اتریش است که در امپراتوری اتریش – مجارستان دیده به جهان گشود. او سال‌ها در کشور خود باقی ماند؛ اما زمانی که بحران‌های سیاسی متعدد اتریش را فراگرفت، به کشور سوئیس مهاجرت کرد. اندک‌اندک با قدرت گرفتن نازی‌ها در آلمان، او که یهودی بود در اروپای جنگ‌زده احساس خطر کرد و در سال 1940 همراه با همسرش به امریکا گریخت و تا پایان عمر در همان‌جا زندگی کرد. او مجموعه‌ای از آثار شگفت‌انگیز بر جای گذاشت که هم در زمان خود بی‌نظیر بودند و هم در عصر حاضر خواندنی هستند. دو کتاب «کنش انسانی» و «سوسیالیسم» از آثار شناخته‌شده‌ی او هستند. کتاب بوروکراسی یکی از اولین‌ کتاب‌های او بود که به زبان انگلیسی نوشته شد. یکی از کتاب‌های مختصر لودویگ فون میزس که همگان می‌توانند با مطالب آن ارتباط برقرار کنند.

فون میزس ویژگی‌های اساسی بوروکراسی را توضیح می‌دهد و از همان ابتدا به این نکته اشاره می‌کند که این اصطلاح نه‌تنها در امریکا،‌ بلکه در سراسر جهان، اصطلاحی منفور و تحقیرآمیز است و سیاست‌مداران از به کار بردن آن پرهیز می‌کنند. بوروکراسی سیستمی با سلسله‌مراتب و قوانین سفت‌وسختی است که ناکارآمدی‌ها و نقص‌های ذاتی آن بر کسی پوشیده نیست. لودویگ فون میزس عقیده دارد که بوروکراسی بر آزادی فردی، بهره‌وری اقتصادی و تخصیص منابع تأثیری سوء دارد. او در کتاب بوروکراسی شکل‌گیری و گسترش این نظام را در نهادهای دولتی شرح می‌دهد؛ این باور را که کنترل بوروکراتیک رفاه اجتماعی را افزایش می‌دهد، نقد می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که بوروکراسی پیامد‌های ناخواسته‌ای از جمله از بین بردن کارآفرینی و کاهش رشد اقتصادی دارد.

البته فون میزس به‌کلی با نظام بوروکراتیک مخالفت نیست. بر کسی پوشیده نیست که این سیستم به جامعه نظم می‌دهد و بسیاری از این امور، فقط از طریق همین نظام قابل‌انجام هستند. اما معیاری برای تعیین میزان فواید بوروکراسی برای جامعه وجود ندارد. برای مثال شرکت‌های خصوصی یا کسانی که در بازار آزاد کار می‌کنند، با معیار «سود» ارزیابی می‌شوند. تنها هدف شرکت خصوصی افزایش درآمد و به حداقل رساندن هزینه‌هاست و اگر چنین هدفی محقق نشود، شرکت خصوصی یا اصلاح می‌شود یا تعطیل. ولی برای یک شرکت دولتی که بر اساس ساختارهای بوروکراتیک اداره می‌شود، بحث سود و زیان مطرح نیست؛ بلکه پایبندی به قوانین و اطاعت از دستورات، تنها راه پابرجا ماندن شرکت دولتی هستند. در این قسمت از کتاب بوروکراسی است که لودویگ فون میزس بحث اصلی را مطرح می‌کند: سیستم بوروکراتیک باید محدود شود. اما باز هم تناقضی دیگر به میان می‌آید: تلقی شهروندان از آزادی.

فون میزس باور دارد که هر چقدر اختیارات دولت و حکومت بیشتر شود، آزادی شهروندان کمتر می‌شود. اما بسیاری از مردم معتقدند دولت باید اختیارات گسترده‌ای داشته باشد تا بتواند مسائل کشور را حل کند. و این‌چنین حکومت توتالیتر به وجود می‌آید. راه‌حل نهایی لودویگ فون میزس، همانطور که اشاره شد، محدود کردن بوروکراسی و ترویج آزادی فردی، حقوق مالکیت خصوصی، رقابت در بازار آزاد و ترویج مدیریت سودمدار است.

مهدی تدینی برای ترجمه‌ی این کتاب، نسخه‌ی انگلیسی و آلمانی آن را مد نظر قرار داده. بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه این کتاب فون میزس را در مجموعه‌ی ایدئولوژی‌پژوهی به چاپ رسانده است.

کتاب بوروکراسی برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به دو مبحث فلسفه‌ی سیاسی و اقتصاد علاقه دارید، کتاب بوروکراسی را مطالعه کنید.

در بخشی از کتاب بوروکراسی می‌خوانیم

اشتباهی که منتقدان بوروکراسی مرتکب می‌شوند این است که حملات خود را تنها به عارضه معطوف می‌کنند، و نه به ریشه‌ی شر. فرقی نمی‌کند احکام بی‌شماری که حوزه‌های فعالیت‌های اقتصادی شهروندان را قاعده‌مند می‌کند، به طور مستقیم بر مبنای قانونی صادر شود که به شیوه‌ی مشروع در پارلمان به تصویب رسیده باشد، یا از سوی کمیسیون‌ها و کارگزاری‌های دولتی‌ای صادر شود که قدرت‌شان از طریق قانون و تخصیص بودجه فراهم آمده باشد. در واقع مردم از این واقعیت شکایت دارند که حکومت دست به چنین سیاست توتالیتری زده است یعنی شکایت آنها از فرایند فنی‌ای که برای پیاده‌سازی این سیاست به کار می‌رود نیست. فرقی نمی‌کند اگر کنگره این کارگزاری‌ها را به کارکردهای شبه‌قانونگذارانه مجهز نکند و این حق را برای خود محفوظ بدارد که احکام لازم برای اجرای کارکردهای آن کارگزاری‌ها را خود صادر کند.

به محض آنکه اعلام می‌شود نظارت بر قیمت‌ها وظیفه‌ی دولت است، باید برای موارد بی‌شماری سقف قیمت تعیین شود و بسیاری از این قیمت‌ها نیز با تغییر شرایط دوباره دائم باید تغییر کند. اختیار قیمت‌ها می‌افتد دست اداره‌ی نظارت بر قیمت‌ها و این ضرورت هم که برای صدور این سقف قیمت‌ها باید به کنگره مراجعه کرد، باعث نمی‌شود استیلای بوروکرات‌های این ادارات چندان کاهش یابد. انبوهی از لوایح به سوی کنگره سرازیر می‌شود که محتوای آنها خارج از دامنه‌ی صلاحیت کنگره است. اعضای پارلمان نه زمان و نه اطلاعات لازم را برای آن دارند که پیشنهادهای ارائه‌شده از سوی دوایر مختلف اداره‌ی قیمت‌ها را بررسی کنند. برای آنان انتخاب دیگری نمی‌ماند مگر اینکه یا به رئیس اداره‌ی نظارت بر قیمت‌ها و کارمندانش اعتماد کنند و به طور کلی به لوایح رأی مثبت دهند، یا قانونی را که به این اداره اختیار نظارت بر قیمت‌ها را می‌دهد، برچینند. برای نمایندگان پارلمان ناممکن است که این مسئله را با همان وظیفه‌شناسی و دقت بررسی کنند که به طور معمول در بررسی سیاست‌ها و قوانین به کار می‌بندند.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم
درباره‌ی لودویگ فون میزس
دیباچه
درآمد
یک. طنین موهن مفهوم «بوروکراسی»
دو. اتهامنامه‌ی شهروند امریکایی علیه بوروکراسی‌گرایی
سه. نگرش «مترقی‌ها» نسبت به بوروکراتیسم
چهار. بوروکراتیسم و توتالیتاریسم
پنج. دو گزینه: سودمداری یا بوروکراسی
1: مدیریت سودمدار
یک. عملکرد سازوکار بازار
دو. محاسبه‌ی اقتصادی
سه. مدیریت در نظام سودمدار
چهار. مدیریت نیروی کار در بازار کار محدودناشده
2: مدیریت بوروکراتیک
یک. بوروکراسی در حکومت استبدادی
دو. بوروکراسی در نظام دموکراتیک
سه. ویژگی‌های اساسی مدیریت بوروکراتیک
چهار. معضل مدیریت بوروکراتیک
پنج. مدیریت کارگزینی بوروکراتیک
3: مدیریت بوروکراتیک شرکت ‌ها در مالکیت عمومی
یک. اجراناپذیری نظارت فراگیر دولتی
دو. شرکت عمومی درون اقتصاد بازاری
4: مدیریت بوروکراتیکِ شرکت ‌های خصوصی
یک. مداخلات دولتی و تضعیف انگیزه‌ی سود چگونه به بوروکراتیک‌سازی کسب‌وکار خصوصی می‌انجامد؟
دو. دخالت در میزان سود
سه. دخالت دولت در گزینش پرسنل
چهار. وابستگی نامحدود به صلاحدید ادارات دولت
5: معانی سیاسی و اجتماعی بوروکراتیک ‌سازی
یک. فلسفه‌ی نظم بوروکراتیک
دو. خودپسندی بوروکراتیک
سه. بوروکرات در مقام رأی‌دهنده
چهار. بوروکراتیک‌زدگی ذهنی
پنج. چه کسی باید ارباب باشد؟
6: پیامدهای روان ‌شناختی بوروکراتیک ‌سازی
یک. جنبش جوانان آلمانی
دو. فرجام نسل تربیت‌شده در محیط بوروکراتیک
سه. سرپرستی اقتدارگرایانه و پیشرفت
چهار. گزینش دیکتاتور
پنج. از میان رفتن روح نقادی
7: راه علاج چیست؟
یک. شکست‌های گذشته
دو. علم اقتصاد در برابر برنامه‌ریزی دولتی و توتالیتاریسم
سه. شهروند معمولی در برابر تبلیغاتچی‌های حرفه‌ای بوروکراتیک‌سازی
نتیجه ‌گیری