معرفی و دانلود کتاب گنجینه سخن - جلد سوم: پارسی نویسان بزرگ و منتخب آثار آنان

معرفی کتاب گنجینه سخن - جلد سوم: پارسی نویسان بزرگ و منتخب آثار آنان

گزیده‌ای از مهم‌ترین آثار ادبیات فارسی مانند اسرارالتوحید، تذکرة‌الاولیا، مرصادالعباد، سمک عیار، چهار مقاله، عقل سرخ، مرزبان‌نامه، راحة‌الصدور را در کتاب گنجینه سخن - جلد سوم بخوانید. ذبیح‌الله صفا در این کتاب نیز به رسم جلدهای پیشین، زندگی‌نامه‌ی مؤلف کتاب را نقل می‌کند و سپس بخشی از کتاب را همراه با توضیح کلمات و عبارات دشوار می‌آورد.

درباره‌ی کتاب گنجینه سخن - جلد سوم

«میل دارم همیشه برای من بنویسی و دلتنگ نباشی از این‌که بیش از دیگران رنج می‌کشی. خود را از مردم دور بدار، مثل من منزوی شو. نه اغنیا را طرف منظور خود قرار ده و نه با جنایتکاران و مردمانی که به‌عنوان نجات کارگر و رنجبر اغتشاش می‌کنند، دوستی کن!» نیما یوشیج 32 ساله، این سخنان را به جوانی 18 ساله گفت که هنوز تحصیلاتش را در دبیرستان تمام نکرده بود، به سرودن شعر و مطالعه‌ی ادبیات علاقه‌ای تام و تمام داشت و سودای راه یافتن به دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران را در سر می‌پروراند. فقط 14 سال لازم بود تا این جوان جویای نام، به آرزویش دست یابد و نامش را در تاریخ ادبیات ایران جاودانه کند. سید ذبیح‌الله صفا شهمیرزادی (Zabihollah Safa)، همان جوانی بود که کتاب‌هایی نظیر «حماسه‌سرایی در ایران»، مجموعه‌ی «تاریخ ادبیات در ایران» و مجموعه‌ی گنجینه سخن را به نگارش درآورد. اما او چگونه توانست چنین تأثیر شگرفی بر زبان فارسی بگذارد و یادش را تا ابد زنده نگه دارد؟

شاید بتوان گفت عشق به وطن و زبان فارسی، محرکه‌ی ذبیح‌الله صفا در تمام سال‌های زندگی‌اش بود. او از همان زمان کودکی به کشورش احترام می‌گذاشت و به آن عشق می‌ورزید. آخرین جملات وی پیش از مرگش، این وطن‌دوستی را به‌خوبی آشکار می‌کند: «مملکت من سرزمینی است که نزدیک چهارهزار سال پیشرو ممالک متمدن دنیا بوده است. من این حرف را از روی خودپرستی نمی‌زنم؛ بلکه این حقیقت است و چنین مملکتی را باید دوست داشت، باید نسبت‌به او متواضع بود، باید او را عزیز داشت. و من عزیز می‌دارم. همین‌حالت در من هست. به گفته‌ی آن شاعر عرب: من او را در روزگار سخت و در روزگار خوش، در هر دو دوست داشتم و در هر دو به یادش بودم و در هر دو او را محترم داشتم و دارم.» گزاف نیست اگر بگوییم که صفا تمام عمر خودش را صرف خدمت به زبان فارسی کرد و تا پای جان برای نگاه‌داشت فرهنگ ایران و ادبیات فارسی، جنگید. سند رسمی این خدمت بزرگ، آثاری است که وی به زیور طبع آراسته است. کتاب گنجینه سخن – جلد سوم، یکی از این آثار گران‌بهاست که قدرش آن‌چنان‌که باید، شناخته نشده است.

زمانی که ذبیح‌الله صفا کتاب تاریخ ادبیات در فارسی را می‌نوشت، جای خالی منتخبی از آثار بزرگ‌ترین نویسندگان زبان فارسی احساس می‌شد. او در هر جلد از تاریخ ادبیات بخشی از شعر شاعران پارسی‌زبان را نقل می‌کرد؛ اما نقل اشعار و آثار همه‌ی پارسی‌گویان در این کتاب امکان‌پذیر نبود. با این حساب، مرحوم صفا تصمیم گرفت تا در دو کتاب مجزا، گزیده‌ای از شعر و نثر فارسی را گرد آورد. وی در سه جلد از کتاب «گنج سخن»، منتخبی از شعر شاعران را از رودکی تا بهار جمع‌آوری کرد و در مجموعه‌ی شش جلدی گنجینه سخن، گزیده‌ای از آثار پارسی‌نویسان بزرگ را گردآوری نمود.

در کتاب گنجینه سخن – جلد سوم، با آثاری چون اسرارالتوحید، تذکرة‌الاولیا و مرصادالعباد آشنا می‌شوید. از آن جایی که این کتاب‌ها در حوزه‌ی ادبیات عرفانی جای می‌گیرند، بد نیست درباره‌ی سبک نثر این آثار توضیحاتی داده شود. از آن‌جایی که جریان تصوف برخلاف دیگر جریان‌های ادبیات پارسی با عامه‌ی مردم در ارتباط بود و با درباریان هیچ رابطه‌ای نداشت، زبان آثار عرفانی ساده و روان بودند. قدیمی‌ترین کتاب متعلق به صوفیه دقیقاً مشخص نیست؛ اما احتمالاً کتاب «نورالعلوم» ابوالحسن خرقانی و «شرح تعرف» از مستملی بخاری، قدمت بیشتری از دیگر آثار دارند. از قرن پنجم هجری قمری تألیف کتاب‌های عرفانی به زبان فارسی رونقی بی‌اندازه گرفت و صوفیانی چون خواجه عبدالله انصاری، امام احمد غزالی، عین‌القضاة همدانی، شیخ شهاب‌الدین سهروردی، نجم‌الدین دایه و بهاء‌الدین ولد (پسر مولانا) آثارشان را به زبان فارسی نگاشتند و به گسترش جریان تصوف کمک کردند. ذبیح‌الله صفا بخش‌هایی از کتاب‌های این صوفیان را در جلد سوم گنجینه سخن آورده است.

درباره‌ی مجموعه‌ی گنجینه‌ی سخن

مرحوم ذبیح‌الله صفا در خلال کتاب تاریخ ادبیات در ایران، در بخش معرفی شاعران، نمونه‌ای از اشعار آنان را می‌آورد. در بخش معرفی نویسندگان، به دلیل طولانی بودن متن آنان، نمی‌توانست نمونه‌ای از نثر آن‌ها بیاورد. ازاین‌رو بر آن شد که کتابی تألیف کند که در آن گزیده‌ای از آثار پارسی‌نویسان بزرگ گرد آورده شده باشد. جلدهای اول تا ششم کتاب گنجینه سخن، حاصل این تصمیم ذبیح‌الله صفاست. انتشارات فردوس این کتاب را در سال 1391 در دو مجلد به انتشار رسانید. شش جلد این کتاب به ترتیب عبارتند از:

• جلد اول: از ابومنصور معمری تا ابوالفضل بیهقی
• جلد دوم: از ناصرخسرو تا منتجب‌الدین جوینی
• جلد سوم: از نظامی عروضی تا مبارکشاه
• جلد چهارم: از منهاج سراج تا شرف‌الدین شامی
• جلد پنجم: از سراج ارموی تا عمادالدین محمود
• جلد ششم: از فصیح خوافی تا کاشفی سبزواری

کتاب گنجینه سخن - جلد سوم برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به آثار منثور ادبیات کهن فارسی علاقه دارید، کتاب گنجینه سخن – جلد سوم را حتماً بخوانید. در این جلد بیشتر بر کتاب‌های حوزه‌ی عرفان و تصوف تمرکز شده است.

در بخشی از کتاب گنجینه سخن - جلد سوم: پارسی نویسان بزرگ و منتخب آثار آنان می‌خوانیم

بدانکه بالاى این کوشک نُه اشکوب طاقیست که آن را شهرستان جان خوانند و او بارویى دارد از عزّت و خندقى دارد از عظمت و بر دروازه آن شهرستان پیرى جوان موکّلست و نام آن پیر جاوید «خرد» است و او پیوسته سیّاحى کند چنانکه از مقام خود نجنبد و حافظى نیک است. کتاب الهى داند خواندن و فصاحتى عظیم دارد امّا گُنگ است و به سال دیرینه است امّا سال ندیده است و سخت کهن است امّا هنوز سستى درو راه نیافته است. و هرکه خواهد که بدان شهرستان رسد ازین چهارطاق شش طناب بگسلد و کمندى از عشق سازد و زینِ ذوق بر مرکب شوق نهد و به میل گرسنگى سُرمه بیدارى در چشم کشد و تیغ دانش به دست گیرد و راهِ جهان کوچک پرسد و از جانب شمال درآید و ربع مسکون طلب کند و چون در شهرستان رسد کوشکى بیند سه طبقه:

در طبقه اول دو حجره پرداخته و در حجره اول تختى بر آب گستریده و یکى بر آن تخت تکیه زده، طبعش به رطوبت مایل، زیرکى عظیم امّا نسیان بر او غالب. هر مشکلى که بر او عرضه کنى درحال حلّ کند ولیکن بر یادش نماند و در همسایگى او در حجره دوم تختى از آتش گستریده و یکى بر آن تخت تکیه زده، طبعش به یبوست مایل، چابکى جَلد امّا پلید، کشف رموز دیر تواند کرد امّا چون فهم کند هرگز از یادش نرود. چون وى را ببیند چرب‌زبانى آغاز کند و وى را به چیزهاى رنگین فریفتن گیرد و هر لحظه خود را به شکلى بر وى عرضه کند. باید که به ایشان هیچ التفاتى نکند و روى از ایشان بگرداند و بانگ بر مرکب زند و به طبقه دوم رسد.

آنجا هم دو حجره بیند، در حجره اول تختى از باد گستریده و یکى بر آن تخت تکیه زده، طبعش به برودت مایل، دروغ گفتن و بهتان نهادن و هرزه‌گویى و کشتن و از راه بردن دوست دارد و پیوسته بر چیزى که نداند حکم کند و در همسایگى او در حجره دوم تختى از بخار گستریده و بر آن تخت یکى تکیه زده، طبعش به حرارت مایل، نیک و بد بسیار دیده، گاه به صفت فرشتگان برآید و گاه به صفت دیوان، چیزهاى عجیب پیش او یابند، نیرنجات نیک داند و جادوى ازو آموزند.

فهرست مطالب کتاب

59- نظامى عروضى
60- شهاب‌الدین تواریخى
61- عبدالجلیل قزوینى
62- بهاءالدین منشى
63- محمّد بن زُفَر
64- شهاب‌الدین سُهرَوَردى
65- سَدیدالدین محمّد
66- مَنُوفى هروى
67- راوَندى
68- محمّد بن منوّر
69- محمّد بن غازى مَلَطْیَوى
70- ظَهیرى سمرقندى
71- روزبهان بقلى
72- دقایقى
73- اَفضلِ کرمانى
74- فرامَرزِ خُداداد
75- ابنِ اسفندیار
76- ناصِح بن ظَفَر
77- فَخرِ رازى
78- وَراوینى
79- عَوفى
80- عَطّار
81- عَبدُالسَّلامِ فارسى
82- بهاءِوَلَد
83- شَمسِ قَیس
84- تحفة‌الملوک
85- محمّد زَیدَرى
86- نَجم‌ُالدّینِ رازى
87- سید مرتضى رازى
88- علّى بن حامِد
89- مبارکشاه