معرفی و دانلود کتاب نهضت ترجمه، اقتباس و اجراهای کمدی عروسی مجبوری در عصر قاجار - جلد هفتم

معرفی کتاب نهضت ترجمه، اقتباس و اجراهای کمدی عروسی مجبوری در عصر قاجار - جلد هفتم

کتاب نهضت ترجمه، اقتباس و اجراهای کمدی عروسی مجبوری در عصر قاجار - جلد هفتم نوشته نیایش پورحسن، از مجموعه سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار، به نقد و تفسیر نمایش‌نامه کمدی مولیر می‌پردازد و تاریخچه نمایش‌نامه‌نویسی در ایران و فرانسه را مورد بررسی قرار می‌دهد.

تاریخ تئاتر و ادبیات نمایشی در ایران در طول دوره قاجار علی‌رغم زحمات و روشنگری برخی از قدما و پیشینیان، باز هم در بسیاری از موارد عاری از شفافیت و وضوح است.

بدون شک نهضت مولیر از جریان‌های مهم نمایشی ایران در عصر مشروطه به شمار می‌رود. یکی از تأثیرگذارترین نمایش‌نامه‌نویسان جهان مولیر است که چه در زمان پیدایش نهضت ترجمه آثار نمایشی در ایران و چه در دوره‌های بعد به خصوص در عصر پهلوی اول تأثیر فراوانی از خود به جا گذاشته است.

محتوا و مضمون‌های آثار مولیر در طول چند دهه ادبیات نمایشی ایران آن‌قدر اثرگذار، غیرقابل تکرار و گسترده بود که به عنوان یک حافظه تاریخی، قسمت بزرگی از درون‌مایه‌های فیلم‌های فارسی و نمایش‌نامه‌های ایرانی را تشکل می‌داده است. به همین دلیل معرفی و شناخت آثار او در ایران کمک بسیاری در درک بهتر پیشینه هنرهای نمایشی ایران کرده است.

متأسفانه اکنون دسترسی به تعدادی از نمایش‌نامه‌های مولیر که در سال‌های 1286 تا 1344 ه. ق در داخل و خارج از ایران ترجمه و اقتباس شده بود، میسر نیست. به همین دلیل بعضی از ترجمه‌ها با وجود آنکه در آن زمان انتشار یافتند اما با آثار چاپ نشده تفاوتی ندارند.

بی‌تردید از میان آثار مولیر که در عصر قاجار انتشار یافت، غیر از کمدی «گزارش مردم‌گریز» باید به کمدی عروسی مجبوری نیز اشاره کرد. این نمایش‌نامه در اواخر دوره قاجار در سال 1331 ه. ق توسط شاهزاده حسینقلی‌میرزا عمادالسلطنه سالور ترجمه و منتشر شد.

در یکی از فصل‌های این کتاب به نقد و تحلیل کامل نمایشنامه پرداخته شده است و در فصل دیگر تاریخچه کمدی عروسی مجبوری در دوره قاجار مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل آخر نیز نمایش‌نامه کمدی عروسی مجبوری به طور کامل و تصحیح شده آورده شده است.

ژان باتیست پوکلن معروف به مولیر در سال 1622 متولد شد و در سال 1673 درگذشت. از او و کورنی و ژان راسین به عنوان نمایش‌نامه‌نویسان برتر قرن 17 در فرانسه یاد می‌کنند. همچنین او را یکی از برجسته‌ترین کمدی‌نویسان و بازیگران تئاتر می‌دانند. از آثار مشهور او می‌توان به بیمار خیالی، خسیس، تارتوف، طبیب پرنده، دون ژوان، زنان فضل‌فروش مضحک، طبیب اجباری، ازدواج اجباری، عشق شفابخش، مکتب زنان و... اشاره کرد.

در بخشی از کتاب نهضت ترجمه، اقتباس و اجراهای کمدی «عروسی مجبوری» در عصر قاجار می‌خوانیم:

اگر از دیرباز تا به امروز در فرهنگ و نحوۀ رفتار بسیاری از خانواده‌ها و قومیت‌های ایرانی نظر افکنیم، درمی‌یابیم یکی از آسیب‌های جدی که همواره خانواده‌ها و زندگی و آیندۀ نسل جوان را تهدید می‌کرده همین مسئلۀ ازدواج‌های اجباری و وصلت‌های تحمیلی بوده که یا بر مبنای جهل و ناآگاهی و تفکرات سنتی و بسته و قومی و قبیله‌ای رخ می‌داده، یا بر مبنای غرایض و مطامع مالی و اقتصادی صورت می‌گرفته است.

فارغ از آسیب‌های روحی، روانی، جسمی، مالی، خانوادگی، شغلی، ناموسی و... که زندگی جوانان را به خطر می‌انداخته، مسئله‌ای که «مولیر» در کمدی «عروسی مجبوری» با طنز تلخ مطرح نموده، همواره به‌عنوان زنگ خطری بوده که جوامع شرقی به‌ویژه ایرانیان از دیرباز با آن درگیر بوده و هستند.

چنانچه در کتاب «سوء ازدواج یا داستان وصلت اجباری» که از سوی «آقا میرزامحمدخان جودی» (رئیس محترم پست لنگرود) در سال 1298 خورشیدی نگارش، و در سال 1305 خورشیدی در مطبعۀ سعادت تهران منتشر شد، می‌توان به‌وضوح به این آسیب‌های اجتماعی که در دورۀ قاجار گریبان‌گیر ملت ایران بوده پی برد.

در وقایع این داستان که به مناطق شمال ایران در سال 1328 ه.ق مربوط می‌شود، «حاجی محمدمهدی» تاجر شمالی هفتاد ساله‌ای ترسیم شده که قصد دارد دختر یکی از تجار متمول مقیم رشت را که ثروت زیادی دارد، برای «حسین آقا» نخستین فرزند هنرمند و متجدد خود تزویج نماید.

فهرست مطالب کتاب

سخنی با خوانندگان
پیش‌گفتار
فصل نخست: نگرشی بر کمدی «عروسی مجبوری»
فصل دوم: عروسی‌های اجباری در فرهنگ ایرانیِ عصر قاجار
فصل سوم: نهضت ترجمه، اقتباس و اجراهای کمدی «عروسی مجبوری» در عصر قاجار
فصل چهارم: «حسینقلی‌میرزا عمادالسلطنه» (سالور) و کمدی «عروسی مجبوری»
فهرست منابع و مآخذ
عروسی مجبوری
از تصنیفات «مولیر» شاعر معروف فرانسه