معرفی و دانلود کتاب جریان طلیعه نمایشنامه نویسی در ایران - جلد اول

معرفی کتاب جریان طلیعه نمایشنامه نویسی در ایران - جلد اول

کتاب جریان طلیعه نمایشنامه نویسی در ایران - جلد اول نوشته نیایش پورحسن، به تاریخ و نقد نمایش‌نامه‌نویسی و تاریخ نمایش در ایران به‌خصوص در زمان سلطنت محمدعلی‌شاه قاجار می‌پردازد. چندین نمایش‌نامه قاجاری نیز در این اثر گنجانده شده است.

این کتاب به گفت‌وگوهای نمایشی از عصر باستان تا عصر قاجار اختصاص دارد، باید گفت که این آثار اگرچه حاوی عناصر نمایشنامه‌نویسی، شخصیت‌پردازی، گفت‌وگو و حتی جنبه‌های نمایشی هستند، اما به‌هیچ‌وجه نمی‌توان به دید نمایشنامه‌های غربی به آن‌ها نگریست! اما در اینکه این گفت‌وگوها در روند نگرش ایرانیان به مقولۀ نمایشنامه‌نویسی تأثیر به سزایی داشتند، بی‌گمان نمی‌توان از آن به راحتی چشم‌پوشی کرد.

در این اثر گفت‌وگوهای نمایشی در سه دورۀ عصر باستان، دوران اسلامی و سلسلۀ قاجاریه (از عصر ناصری تا پایان قاجار) مورد بحث قرار گرفته است. تأکید این کتاب بیشتر بر بخش قاجار است.

این مجموعه کتاب به‌طور کلی شامل مقوله‌های «پیدایی نمایشنامه‌نویسی در ایران»، «پیدایی تئاتر و تماشاخانه در ایران»، «مقلدان و نمایشگران تقلید» و «نهضت ترجمه در ادبیات نمایشی در ایران» است که با تمرکز بر عصر قاجار به ویژه دورۀ سلطنت ناصری، مظفری و سپس دورۀ مشروطه با عنوان کلی «سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار» منتشر شده است.

تمرکز جلد نخست این مجموعه که حاوی چند جلد است بر موضوعات ایرانی صورت گرفته و سپس از جلد دوم به بعد به بررسی نهضت‌های ترجمه، تأثیرات و جریانات نمایشی غرب و مضامین نمایشی دیگر که در تاریخ تئاتر و نمایش و ادبیات نمایشی در ایران یا از آن سخنی به میان نرفته و یا تاکنون به‌درستی به آن اشاره نشده، می‌پردازد.

اگرچه در سال‌های اخیر راجع به فضای تئاتر و ادبیات نمایشی ایران در عصر مشروطه تحقیقات و حتی مجموعه اسنادی منتشر شده است، اما امروزه به جرأت می‌توان گفت که در زمینۀ پیدایی نمایشنامه‌نویسی ایران در عصر ناصری کوتاهی و قصور شدید صورت گرفته است. زیرا تاریخچۀ پیدایی نمایشنامه‌نویسی در ایران همانند یونان باستان با عمری 2500 ساله نیست که پروندۀ اسناد و مدارک آن مختومه شده باشد، به همین جهت این جریان همچنان نیازمند واکاوی و جستارهای تازه است.

همچنین امروزه مانند چند دهۀ اخیر فضای دسترسی به اسناد قدیمی در مراکز اسناد و مجموعه‌داران خصوصی از شرایط نسبتاً مطلوب‌تری برخوردار شده است، از این رو باید انتظار داشت که در گوشه و کنار این مجموعه‌ها از نخستین آثار نمایشی عصر ناصری نیز مدارک و آثاری تازه‌یاب شناسایی شوند. برای علاقه‌مندانِ مشتاق، پژوهشگران و به ویژه اساتید دانشگاه‌های نمایشی معاصر بسیار تأسف‌بار است که همچنان با روحیۀ کپی‌برداری بعد از گذشت این همه سال همچنان به تکرار و مکررات بپردازند!

در بخشی از کتاب جریان طلیعه نمایشنامه‌نویسی در ایران می‌خوانیم:

در حالت بی‌حالی و افسردگی تمام، از ناملایمات ایام به‌خصوص از باب بلیۀ عام که در این سال می‌شوم گُمنام بر تمام اهل ایران واقع گردید و قحط عظیم رخ نمود که هیچ بیننده‌ای نبیند ان‌شاءاللّه تعالی، که نصف ممالک ایران از درد جُرع مُردند و نصف از نصف دیگر که ربع باشد به ممالک فرنگستان و اروپا و انگلستان و روم و روس و افغانستان و طایفۀ ترکمنان رفتند؛ و بسیار دیگر به مرض حصبه که اشدّ از طاعون بودند مردند؛ و در دارالخلافۀ طهران و مقر سلطنت عظمی بود؛ در کوچه و بازار از مرده پشته‌ها، و در خارج شهر و قبرستان کوه و تل‌ها و مناره‌ها بلند شده بود. از بی‌کفایتی صدراعظم جدید ایران که میرزاحسین‌خان مشیرالدولۀ قزوینی اصل است، لیکن تمام ناس به‌قدر قوۀ هریک نگاهداری دفن و کفن اموات کردند، به‌خصوص از رجال دولت و گرانی جنس در دارالخلافه به حدی شد که گندم خرواری پنجاه تومان و جو خرواری چهل تومان شد، لکن قلیل ایامی که گندم و آردی که از آهک و گچ و ذرت و بعضی چیزهای دیگر در آن بود از حاجی ترخان و سایر ممالک روسیه آوردند همین‌قدر بود که هرکس از آن نان خورد جان به در نبرد و مُرد. به‌خصوص فقرایی که از بلاد متعدده به دربار معدلت‌مدار پناه آورده بودند و از جانب دولت نگاهداری می‌کردند و از تمام تجار و متمولین پول اعانت حواله نموده گرفتند و از دولت انگلیس و هند و روس که همسایه بودند به‌قدر صدهزار تومان پول اعانت فرستادند.

لیکن از این آرد و نان و آش در تمام مهمان‌خانه‌های دولتی روزی اقلاً یک‌هزارنفر جان از ورطۀ دنیا به ساحل آخرت می‌برد و در سایر ولایات از قبیل خراسان و اصفهان و قم و کاشان و همدان کار مردم از گوشت حیوانات گذشت و به خوردن گوشت اطفال و اموات کشانید. باری در همچو حالتی با آنکه للّه و الحمد اسباب معیشت و گذران آماده و دلخواه بود از افسردگی دنیای حبس مشغول به تحریر این رساله شدم و شب‌ها را اوقات صرف نویساندن می‌کردم تا آنکه به باطن اولیاء و به لطف حضرت اللّه آن سال به سر رسید و سال سعید یک‌هزارودویست‌ونود هجری رخ نمود. گرانی به ارزانی مبدل شد، به قسمی که هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که به اندک زمان این نعمت حاصل شود، بلکه در چند سال دیگر محال می‌دانستند و الحال گندم خرواری چهار تومان و جو دو تومان و سایر حبوبات به همین قیاس است؛ و اینک پادشاه جمجاه ناصرالدین‌شاه روانۀ تماشاخانه‌های فرنگستان و اسلامبول باشد و در بیست‌ودوم شهر حال که صفرالمظفر 1290 [ه. ق] می‌باشد نقل مکان به قریه کند... تا چه مقرر باشد. حرّرۀ اقل سادات الحسینی ابراهیم ابن زین‌العابدین اصفهانی نعمت‌اللهی فی لیل سه‌شنبه شانزدهم شهر مذکور مشهور 1290.

فهرست مطالب کتاب

سخنی با خوانندگان
پیش‌گفتار
کتاب نخست: گفت‌وگوهای نمایشی در ایران (از عصر باستان تا عصر قاجار)
کتاب نخست - فصل اوّل: گفت‌وگوهای نمایشی از عصر باستان تا عصر قاجار
کتاب نخست - فصل دوّم: گفت‌وگوهای نمایشی در عصر قاجار
کتاب نخست - فصل دو - بخش یک: استفاده از گفت‌وگوهای نمایشی جهت تألیف کتب درسی و آموزشی کودکان و نوجوان
کتاب نخست - فصل دو - بخش دو: گفت‌وگوهای نمایشی جهت روشنگری و کریتیکا در عصر قاجار
کتاب نخست - فصل دو - بخش سه: حکایت‌های نمایشی
کتاب نخست - فصل دو - بخش چهار: پیوست (چند گفت‌وگوی نمایشی)
کتاب دوّم: طلیعۀ نمایشنامه‌نویسی به شیوۀ فرنگستان در ایران - دورۀ نخست (عصر ناصری)
کتاب دوّم - فصل نخست: جریان ادبیات نمایشیِ نوین ایران به مثابۀ کالای وارداتی
کتاب دوّم - فصل دوّم: ظهور پنهانی نمایشنامه‌نویسی در ایران
کتاب دوّم- فصل سوّم: طلیعۀ نمایشنامه‌نویسیِ ایران در دورۀ «مشیرالدوله سپهسالار»
کتاب دوّم- فصل چهارم: طیاتر میرزاسیف‌الدین‌خان وزیر مهام خارجه
کتاب سوّم: ساختار نمایشنامه‌نویسی به شیوۀ فرنگستان در ایران (در عصر ناصری)
کتاب سوم: ساختار نمایشنامه‌نویسی به شیوۀ فرنگستان در ایران (در عصر ناصری)
کتاب چهارم: عصر تداوم - نمایشنامه‌نویسی به شیوۀ فرنگستان در ایران (در عصر مظفری)
کتاب چهار - فصل نخست: مقدمه‌ای بر دوران تداوم نمایشنامه‌نویسیِ ایران (در عصر مظفری)
کتاب چهار - فصل دوّم: «سرگذشت رستم دزد معروف گیلانی و الماس سیاه»
کتاب پنجم: نمایشنامه‌نویسی در دورۀ صدرمشروطیت در ایران
فهرست منابع و مآخذ