معرفی و دانلود کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی

معرفی کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی

کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی با زمینه‌های وقوع انقلاب 1917 روسیه آغاز می‌شود. جان آر. ماتیوز سعی داشته با نگاهی کم‌وبیش بی‌طرفانه تاریخ اتحاد جماهیر شوروی را طی حکمرانی لنین، استالین، خروشچف، برژنف و گورباچف توصیف کند. روایت این کتاب کوچک اما پرمغز، با انحلال رسمی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 میلادی به پایان می‌رسد.

درباره‌ی کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی

اتحاد جماهیر شوروی تقریباً هفتاد سال پابرجا بود. این قلمرو زمانی بزرگ‌ترین سرزمین جهان به شمار می‌رفت و وسعتی بیشتر از 22 میلیون کیلومتر مربع داشت و متشکل از 15 جمهوری سوسیالیستی بود و 290 میلیون نفر از قومیت‌ها و ملیت‌های مختلف در آن زندگی می‌کردند. اتحاد جماهیر شوروی ارتش آلمان را در جنگ جهانی دوم به زانو درآورد و اولین انسان را به فضا فرستاد. پس شوروی چگونه در 31 دسامبر 1991 سقوط کرد و به کشورهای متعدد تجزیه شد؟ شاید بد نباشد برای رسیدن به پاسخ این سؤال، نگاهی مختصر به 70 سال تاریخچه‌ی اتحاد جماهیر شوروی بیندازیم. یکی از بهترین منابع برای درک بهتر این دوران، کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی (The Rise and Fall of the Soviet Union) است.

جان آر. ماتیوز (John R. Matthews) کتاب را با شرح انقلاب بلشویکی روسیه آغاز می‌کند. او در فصل اول کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی به این می‌پردازد که چگونه مردم علیه خاندان رومانوف طغیان کردند و در سال 1917 موفق شدند تزار را بازداشت کنند. سران حکومت انقلابی یک سال بعد از بازداشت تزار نیکلای دوم، او را به‌همراه همه‌ی اعضای خانواده‌اش به قتل رساندند. این انقلاب نیز مانند هر جنبش دیگری به یک‌باره آغاز نشد. شاید بتوان نقطه‌ی آغاز انقلاب بلشویکی را در انقلاب 1905 جست‌وجو کرد. زمانی که انقلابیون دستگیر و تبعید شدند؛ اما رؤیای خود را فراموش نکردند. تبعیدیانی چون لنین و تروتسکی که سال 1917 در صحنه‌ی انقلاب حاضر شدند و رهبری انقلابیان را بر عهده گرفتند. این دو نفر توانستند قدرت را از چنگ دولت موقت بربایند.

لنین که با کمک تروتسکی به قدرت دست یافته بود، هر کاری انجام داد تا جایگاه خود را حفظ کند. او مانند هر سیاست‌مدار دیگری پیش از رسیدن به قدرت، وعده‌هایی پوچ و توخالی به مردم داد؛ اما هیچ‌کدام از این وعده‌ها را تا پایان عمر خود عملی نکرد. بسیاری از انقلابیون که با حکومت بلشویک‌ها مخالف بودند، بعد از خبر کناره‌گیری شوروی از جنگ جهانی اول، لنین و سیاست‌هایش را به باد انتقاد گرفتند. این گروه با نام «ارتش سفید» حمایت متفقین را جلب کردند؛ اما بعد از پایان جنگ جهانی اول، متفقین این گروه را رها کردند و لنین توانست اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را پایه‌گذاری کند. دوران حکومت لنین از سال 1917 تا 1924، در فصل دوم کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی توصیف شده است.

جان آر. ماتیوز فصل سوم کتاب را به دوران استالین اختصاص داده است. استالین در دو سال آخر عمر لنین، دبیر کل حزب کمونیست شد. لنین ابتدا از این اتفاق حمایت کرد اما بعداً متوجه شد که اشتباه می‌کرده؛ زیرا ژوزف استالین آرزوی جانشینی لنین را در سر داشت و با دست یافتن به چنین منصبی، می‌توانست راه را برای خود هموارتر کند. بعد از مرگ لنین، استالین با بوخارین و تروتسکی برای رسیدن به جانشینی رهبر، مبارزه کرد و توانست رقیبانش را از میدان حذف کند. فصل سوم کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی به مهم‌ترین وقایع دوران حکومت استالین مانند جنگ جهانی دوم، تصفیه‌ی بزرگ، جنگ سرد و صنعتی‌سازی شوروی می‌پردازد.

ماتیوز در فصل چهارم و پنجم به ترتیب اوضاع شوروی را در دوران خروشچف و برژنف بررسی می‌کند. در واپسین فصل کتاب ظهور و سقوط شوروی، جان آر. ماتیوز دوران حکومت میخائیل گورباچف را بررسی می‌نماید. کسی که از او با عنوان معمار فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی یاد می‌شود. برخلاف تصور عموم، گورباچف سعی کرد افراد جوان و اصلاح‌طلب را روی کار بیاورد و کشور را از خفقانی که در دوره‌ی استالین ایجاد شده بود، آزاد کند. اما اوضاع طبق میل او پیش نرفت و وی رسماً در سال 1991، مجبور شد از سمت خود کناره‌گیری کند. و این چنین بود که اتحاد جماهیر شوروی، به خاطره‌ها پیوست.

انتشارات ققنوس کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی را با ترجمه‌ی فرید جواهرکلام، ذیل مجموعه‌ی تاریخ جهان چاپ کرده است.

درباره‌ی مجموعه تاریخ جهان

مجموعه‌ی تاریخ جهان نام مجموعه‌ای 87 جلدی از انتشارات ققنوس است که هر جلد آن ترجمه‌ای از مجموعه‌‌ی World History به حساب می‌آید. دان ناردو، مایکل وی. آزکان، جیمز آ. کوریک و بسیاری دیگر از صاحب‌نظران حوزه‌ی تاریخ، نویسندگان هر جلد از این مجموعه هستند. هر جلد از مجموعه‌ی تاریخ جهان یک دوره‌ی مهم تاریخی را از نظر سیاسی، اجتماعی، تاریخی و فرهنگی با زبانی ساده به خوانندگان می‌شناساند. بعضی از کتاب‌های این مجموعه عبارتند از: «جنگ کره»، «آمریکا و روسیه»، «اسطوره‌های یونان و روم»، «پیدایش مسیحیت»، «جنگ کریمه»، «امپراتوری مغول» و... . مخاطبان اصلی این کتاب‌ها نوجوانانی هستند که می‌خواهند دانش عمومی خود را پایه‌ریزی کنند اما بزرگسالان و علاقه‌مندان و پژوهشگران نیز می‌توانند از مطالب کتاب‌های این مجموعه بهره‌ی بسیار ببرند.

کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به تاریخ روسیه و تاریخ جنگ سرد، مطالعه‌ی کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی را مفید خواهند یافت.

در بخشی از کتاب ظهور و سقوط اتحاد شوروی می‌خوانیم

«تصفیه‌ی بزرگ» تقریباً از 1934 تا 1939 اجرا شد، ولى استالین در تمام مدت زمامدارى‌اش به تصفیه‌هاى محدودى نیز دست مى‌زد. تصفیه‌هاى ضعیف‌تر در اواخر دهه 1920 آغاز شد، در همان زمانى که تلاش اصلى استالین معطوف به کنار زدن نپ و اجراى طرح اشتراکى کردن به جاى آن بود. نیکلاس ریاسانوفسکىِ تاریخ‌نگار تصفیه بزرگ را این گونه شرح مى‌دهد: «تصفیه بزرگ استالین، قلع و قمع اساسى تمام مخالفان خویش و به دست آوردن قدرت دیکتاتورى مطلق بود.» عده‌اى از مقامات، از جمله بوخارین، که زمانى رقیب استالین بود، متهم به اجراى عملیات ضدانقلابى شدند و به عنوان «منحرفین راستگرا» معرفى گردیدند. این مقامات از شغل خود و نیز از حزب اخراج شدند. در سال 1934 سِرگئى کیروف، یک مقام حزبى میانه‌روِ لنینگراد، به قتل رسید، احتمالاً به فرمان استالین. در میان آن‌هایى که متهم به توطئه‌چینى این قتل بودند نام زینوویف و کامنف به چشم مى‌خورد. این دو همان کسانى بودند که در زمان بیمارى پایان عمر لنین، به اتفاق استالین کمیته سه نفره حاکم را تشکیل داده بودند. زینوویف و کامنف تقریباً به‌یقین دستى در قتل کیروف نداشتند، ولى این براى استالین فرصت مناسبى بود تا از شر این رقیبانِ سابق خلاص شود. این دو محکوم به زندان شدند. سایر متهمان این قتل به اردوگاه‌هاى زندانیان در سیبرى فرستاده شدند.

فهرست مطالب کتاب

رویدادهای مهم در تاریخ اتحاد شوروی
پیشگفتار: در آستانه انقلاب
1: انقلاب 1917
2: دوران لنین: 1917 1924
3: دوران استالین: 1924 1953
4: دوران خروشچف: 1953 1964
5: دوران برژنف: 1964 1982
6: دوران گورباچف: 1985 1991
پسگفتار: پس از فروپاشى
یادداشت‌ها
واژه‌نامه
منابع بیش‌تر براى مطالعه
آثار مورد استفاده
سایر منابع