معرفی و دانلود کتاب اهانت به تماشاگر

معرفی کتاب اهانت به تماشاگر

پیتر هانتکه، نویسنده‌ی برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات، به عنوان یک نمایشنامه‌نویس آوانگارد با اثری که اکنون پیش روی شماست مورد توجه قرار گرفت. کتاب اهانت به تماشاگر یکی از مهم‌ترین نمایشنامه‌های آوانگارد معاصر است که نویسنده در آن به ستیزه‌ی فرم و روایت می‌رود؛ تا جایی که به عقیده‌ی بسیاری از منتقدان، این نمایشنامه را باید در زمره‌ی آثار ضدتئاتر قرار داد!

درباره‌ی کتاب اهانت به تماشاگر

در اواخر دهه 1960 بود که پیتر هانتکه، نویسنده‌ی پرآوازه و برنده‌ی نوبل ادبیات، شهرت خود را به عنوان عضوی از جامعه‌ی نویسندگان آوانگارد با نمایشنامه‌ی اهانت به تماشاگر (Offending the Audience) به دست آورد. او در این اثر،

ساختاری غیرکلاسیک و خارج از چهارچوب را پی می‌گیرد؛ به قدری که بسیاری از منتقدان در این سال‌ها آن را اثری در رسته‌ی ضدنمایشنامه‌ها قلمداد کرده‌اند. در نمایشنامه‌ی اهانت به تماشاگر، بازیگران روی صحنه به تحلیل ماهیت تئاتر می‌پردازند و به شکلی مداوم می‌کوشند تماشاگران اثر را آماج توهین‌های خود قرار دهند؛ استراتژی بدیعی که در اجراهای صحنه‌ای، واکنش‌های متفاوتی را از سوی جمعیت برانگیخت.

نمایشنامه‌ی اهانت به تماشاگر به سبب ماهیت نوآورانه‌ی خود، برای نخستین بار در ژوئن 1966 در فرانکفورت به عنوان بخشی از برنامه‌های «هفته‌ی تئاتر تجربی» به نمایش درآمد. پیتر هانتکه در مصاحبه‌ای که در سال 1970 با او صورت گرفت، با اشاره به این اثر گفت که ایده‌ی پشت نمایشنامه‌های او آگاه‌سازی مردم نسبت به جهان تئاتر است، نه جهان بیرون. او سپس ادامه داد که به‌ویژه در مورد نمایشنامه‌ی اهانت به تماشاگر، هدف او این بوده است که از کلمات برای محاصره کردن مخاطب استفاده کند تا آن‌ها بخواهند خود را از این مخمصه آزاد کنند.

گفته‌های نویسنده‌ی اثر پیرامون نمایشنامه‌ی اهانت به تماشاگر می‌تواند به درک ما از اثر کمک کند: «من ابتدا قصد داشتم یک مقاله، یا یک جزوه علیه تئاتر بنویسم. اما بعد متوجه شدم که نوشتن روش مؤثری برای انتشار یک بیانیه‌ی ضدتئاتر نیست. بنابراین، نتیجه این شد که به شکلی متناقض، با انجام کاری روی صحنه، اقدامی علیه صحنه صورت بگیرد. به بیان دیگر این کار استفاده از تئاتر برای اعتراض به تئاتر لحظه‌ای بود؛ البته که منظور من از تئاتر در اینجا، تئاتر به مثابه یک پدیده‌ی تاریخی است.»

در نمایشنامه‌ی اهانت به تماشاگر هیچ طرح داستانی مشخصی وجود ندارد و در طول نمایشنامه به هیچ وجه داستانی روایت نمی‌شود. در عوض، مخاطب از خلال وقایع نمایش آگاه می‌شود که آنچه می‌بیند بازنمایی چیز دیگری نیست، بلکه اثری قائم به ذات خود است. بازیگران در طول نمایشنامه مدام این نکته را تکرار می‌کنند که «این یک نمایش نیست و هیچ اتفاق تئاتری‌ای در آن رقم نمی‌خورد.» به بیان دیگر هدف هانتکه در سراسر این اثر پرحاشیه این بوده است که تماشاگر را وادار سازد تا ضمن تأمل پیرامون نقش زبان در تئاتر، به این پرسش فکر کند که تئاتر دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد.

چهار اجراگر اثر، متشکل از گروهی مختلط شامل مردان و زنان هستند. این چهار شخصیت به هیچ وجه نقشی را ایفا نمی‌کنند. سخنرانان صرفاً بازیگران گمنامی هستند که مخاطب را از زبان نویسنده مورد خطاب قرار می‌دهند. آن‌ها تا حد زیادی از یکدیگر و حتی از مخاطبان نیز قابل تشخیص نیستند. چرا که مسئله‌ی اصلی اثر، نه نقش‌آفرینی اجراگران، بلکه تئاتر به معنای مطلق و قائم بالذات آن است.

طبقه‌بندی چنین نمایشنامه‌ای که ذاتی غیرروایی دارد، در یک ژانر خاص دشوار است. از برخی جهات اهانت به تماشاگر را می توان یک کمدی سیاه در نظر گرفت، زیرا از کنایه‌های بسیار زیادی استفاده می‌کند. با این حال، قصد هانتکه این بوده است که آن را به عنوان اثری غیرقابل‌طبقه‌بندی و به عنوان یک نمایشنامه‌ی ضد ژانر و ضد فرم ارائه دهد.

نشر چشمه ترجمه‌ی علی اصغر حداد را برای این اثر برگزیده و آن را منتشر کرده است.

کتاب اهانت به تماشاگر برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به تئاتر مدرن و ادبیات نمایشی آوانگارد را به مطالعه‌ی این اثر متفاوت و سنت‌شکن دعوت می‌کنیم.

با پیتر هانتکه بیشتر آشنا شویم

پیتر هانتکه (Peter Handke) در دسامبر 1942 در اتریش متولد شد. این رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، مترجم، شاعر، کارگردان فیلم و فیلم‌نامه‌نویس اتریشی توانست در سال 2019 جایزه‌ی نوبل ادبیات را از آن خود کند. هانتکه همچنین در سال 1973 برنده‌ی جایزه‌ی ادبی گئورگ بوشنر، مهم‌ترین جایزه‌ی ادبیات آلمانی زبان شد. اما در سال 1999، به نشانه‌ی اعتراض به بمباران ناتو در یوگسلاوی، مبلغ جایزه را به آکادمی زبان و ادبیات آلمان پس داد. «اندوهی فراتر از رویا»، «محاکمه»، «دن ژوان به زبان خودش» و «اتهام به خود» عناوین برخی از آثار هانتکه هستند که تا کنون به فارسی ترجمه شده‌اند.

در بخشی از کتاب اهانت به تماشاگر می‌خوانیم

شما ردیفِ هم نشسته‌اید. شما نظام معینى را شکل داده‌اید. شما به ترتیب خاصى نشسته‌اید. شما رو به سوى خاصى نشسته‌اید. شما با فاصله‌ى یک‌سانى نسبت به هم نشسته‌اید. شما تماشاگرید. شما تشکیل یک واحد را داده‌اید. شما تماشاگرانى هستید که در سالن تماشا گرد آمده‌اید. افکار شما آزاد است. شما فعلاً اختیار افکار خود را دارید. شما حرف‌ زدن ما را مى‌بینید و حرف‌ زدن ما را مى‌شنوید.

شما دارید موزون با هم نفس مى‌کشید. شما دارید موزون با نفس‌ کشیدن ما نفس مى‌کشید. شما همان‌طور نفس مى‌کشید که ما حرف مى‌زنیم. ما و شما رفته‌رفته یکى مى‌شویم.

شما فکرى در سر ندارید. شما به چیزى فکر نمى‌کنید. شما به سخنان ما فکر مى‌کنید. شما به سخنان ما فکر نمى‌کنید. شما تحت تأثیر ما نیستید. شما افکارتان آزاد است. ما با بیان همین مطلب هم در فکر شما رخنه مى‌کنیم. شما در پس ذهن‌تان افکارى پنهان دارید. ما با بیان همین مطلب هم در افکار پنهان شما رخنه مى‌کنیم. شما به گفته‌هاى ما فکر مى‌کنید. شما مى‌شنوید. افکار شما رد افکار ما را دنبال مى‌کنند. افکار شما رد افکار ما را دنبال نمى‌کنند. شما فکر نمى‌کنید. شما افکارتان آزاد نیست. شما تحت تأثیر ما هستید.

ما که با شما حرف مى‌زنیم، شما به ما نگاه مى‌کنید. شما ما را تماشا نمى‌کنید. شما ما را نگاه مى‌کنید. شما نگاه مى‌شوید. شما در پناه چیزى نیستید. شما دیگر از این موقعیت برتر برخوردار نیستید که از دل تاریکى به روشنایى نگاه کنید. ما دیگر از این موقعیت فروتر برخوردار نیستیم که از میان روشنایى به دل تاریکى نگاه کنیم. شما تماشا نمى‌کنید. شما نگاه مى‌کنید و نگاه مى‌شوید. به این‌ ترتیب ما و شما رفته‌رفته یکى مى‌شویم.