معرفی و دانلود کتاب انسان برای خویشتن: پژوهشی در روانشناسی اخلاق

معرفی کتاب انسان برای خویشتن: پژوهشی در روانشناسی اخلاق

کتاب انسان برای خویشتن نوشته‌ی اریک فروم به واکاوی ریشه‌های سرگردانی انسان معاصر می‌پردازد و در تمام طول اثر بر این موضوع تأکید دارد که اخلاق و مسائل مربوط به آن از مطالعه‌ی شخصیت و روان‌کاوی قابل حذف نیست. او اخلاق اومانیستیک را در محوریت مباحث خود قرار می‌دهد و با رویکردی میان‌رشته‌ای، حوزه‌های روانشناسی، اخلاق و فلسفه را به یکدیگر پیوند می‌دهد.

درباره‌ی کتاب انسان برای خویشتن

اریک فروم (Erich Fromm) ازجمله متفکرانی است که بر این موضوع تأکید دارد که اخلاق و فلسفه را نمی‌توان از روان‌شناسی منفک دانست. چراکه معتقد است طبیعت بشر را بدون در نظر گرفتن ارزش‌ها و تعارضات اخلاقی‌ای که هر انسانی با آن درگیر است، نمی‌توان درک کرد. از این رو در کتاب انسان برای خویشتن (Man for Himself) به پژوهشی در باب روان‌شناسی اخلاق می‌پردازد.

او این کتاب را از جنبه‌های مختلف، دنباله‌ای بر کتاب «گریز از آزادی» می‌داند و اذعان می‌کند که با نگارش این اثر در تلاش است تا انسان امروزی و فرارش از خود و آزادی‌اش را مورد واکاوی قرار دهد. فروم با تکیه بر تجربیاتش در عرصه‌ی روان‌کاوی باور دارد که جداسازی مسائل اخلاقی از فرایند بررسی شخصیت غیرممکن است. چراکه اعمال ما وابسته به ارزش‌های اخلاقی ماست و میزان شادکامی و سلامت روان ما در گروِ احکام ارزشی‌مان قرار دارند.

اریک فروم تفکیک اخلاق از روان‌شناسی را امری جدید می‌داند و به همین خاطر بنیان‌های کتاب انسان برای خویشتن را بر محوریت تفکرات اندیشمندان اومانیستی برجسته‌ی گذشته‌ پی‌ریزی کرده است. او در فصل اول این کتاب به طرح مسئله اصلی می‌پردازد و از سرگشتگی، عدم احساس آرامش و احساس بیهودگی انسان امروز سخن به میان می‌آورد. فروم عقب‌نشینی انسان از امیدها و آرزوهایش را حاصل این وضع می‌بیند و واقع‌گرایی را کلمه‌ی جدیدی می‌داند که بزکی است برای فقدان ایمان و اعتقاد.

او در این فصل پس از شرح وضع موجود، پرسش‌هایی را مطرح می‌کند و پای اصول اخلاقی و خرد را به میان می‌کشد و تلاش می‌کند تا در فصول بعدی به این پرسش‌ها بپردازد. به همین سبب در بخش دوم کتاب، از اخلاق انسانی یا اخلاق اومانیستیک به‌عنوان دانشی عملی برای هنر زیستن صحبت می‌کند و در فصل سوم به سراغ تحلیل طبع و منش نوع بشر می‌رود.

او پس از آن مسائل اخلاق اومانیستیک را مطرح می‌سازد و علاوه‌ بر سخن گفتن از صفاتی مثل خودخواهی و عشق به خود، از وجدان به مثابه‌ی راهی برای بازگشت انسان به سوی خویشتن یاد می‌کند و به ایمان به‌عنوان نشانی از منش انسان می‌نگرد. فروم در نهایت با نگریستن به مسئله‌ی اخلاق امروزی، مسیر و روش انسان معاصر در برابر قدرت را مورد بررسی قرار می‌دهد.

اریک فروم به درستی به این حقیقت اشاره می‌کند که امروزه بسیاری از مردم در کتاب‌های روان‌شناسی به دنبال خوشبختی و آرامش می‌گردند، حال آنکه این کتاب‌ها بری از هرگونه توصیه‌ای از این دست هستند. او در پی آن است که نظریه‌هایی را ارائه ‌دهد تا مقوله‌ی ارتباط روان‌شناسی و اصول اخلاقی را آشکار کند و در این مسیر نیز نه تنها قصد ندارد که وعده‌ی واهی دست‌یابی به تسکین و آرامش‌ بدهد، بلکه در تلاش است تا مخاطب خود را با پرسش‌هایی مهم مواجه کند.

این اثر قابل تأمل با ترجمه‌ی اکبر تبریزی به همت انتشارات بهجت در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.

نکوداشت‌های کتاب انسان برای خویشتن

• کتابی اعجاب‌انگیز با مفاهیمی عمیق و تأثیرگذار. (Saturday Review)
• اثری جسورانه و اندیشه‌ورزانه. کتاب انسان برای خویشتن نه تنها آموزه‌های بسیاری برای فیلسوفان و روانشناس‌ها دارد، بلکه برای خواننده‌ی غیرمتخصص نیز مناسب است. (Ethics)

کتاب انسان برای خویشتن برای چه کسانی مناسب است؟

پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به عرصه‌ی روان‌شناسی به‌ویژه افرادی که از نظرگاه اخلاقی به این حوزه می‌نگرند، با مطالعه‌ی این کتاب به یافته‌های جالب توجهی دست خواهند یافت.

در بخشی از کتاب انسان برای خویشتن: پژوهشی در روانشناسی اخلاق می‌خوانیم

اخلاق قدرت‌گرا مزیتی دارد که سادگی آن است. معیار و ملاک خوب و بد با نظر مرجع قدرت مشخص می‌شود و فرمان‌برداری از آن فضیلت است. اخلاق اومانیستیک باید با این مشکل مقابله کند: یعنی اگر انسان قاضی منحصر به فرد ارزش‌ها باشد خوشی و رنج داور نهایی خوب و بد خواهد شد. و اگر این تنها راه عملی بود دیگر اصل اومانیستیک مبنای هنجارهای اخلاقی نمی‌شد. زیرا می‌بینیم که بعضی‌ها خوشی را در مست‌کردن، در جمع‌آوری ثروت، در شهرت، در آزار دیگران می‌دانند و عده‌ی دیگر در عشق‌ورزی، در سهیم کردن دوستان، در اندیشیدن و در نقاشی. چگونه زندگی ما می‌تواند با انگیزه‌ای رهبری شود که در انسان و حیوان، و شخص خوب و بد و عادی و غیرعادی یکسان و صادق باشند؟ حتی اگر اصل خوشی را به آن دسته از خوشی‌ها که به منافع مشروع دیگران صدمه نزند محدود کنیم، باز هم نمی‌توان آن را رهنمونی کافی برای اعمالمان بدانیم.

اما این اختیار بین تسلیم به مرجع قدرت و در پی خوشی بودن به منزله‌ی اصول راهبر سفسطه‌ای بیش نیست. سعی خواهم کرد نشان دهم که تحلیلی تجربی از ماهیت خوشی، رضایت، شادی و خوشحالی معلوم خواهد کرد که اینها با هم متفاوت بوده و تا حدی پدیده‌های متناقضی هستند. این تحلیل به این حقیقت منجر می‌شود که شادی و خوشی گرچه از یک لحاظ تجربه‌های ذهنی هستند ولی محصول عمل متقابل شرایط عینی بوده و نباید با تجربه‌ی ذهنی صرف اشتباه شوند. این شرایط عینی را می‌توان در باروری خلاصه کرد.

اهمیت تحلیل کیفی خوشی، از آغاز تفکر اخلاقی اومانیستیک شناخته شده است. لکن راه‌حل مسئله تا زمانی که بصیرتی به دینامیک ناآگاهانه‌ی تجربی خوشی وجود نداشت رضایت‌بخش نبود. پژوهش‌های روان‌کاوی معلومات جدیدی در دسترس قرار می‌دهند و پاسخ‌های جدیدی به این مسئله‌ی کهن اخلاق انسانی پیشنهاد می‌کنند. به منظور درک بهتر این کشفیات و کاربرد آن‌ها در تئوری اخلاق بررسی مجملی از مهم‌ترین تئوری‌های اخلاقی درباره‌ی خوشی و شادی لازم است.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
1: مسئله
2: اخلاق اومانیستیک: دانش عملی هنر زیستن
1: اخلاق اومانیستیک در برابر اخلاق قدرتگرا
2: اصول اخلاقی ذهنی در برابر اصول اخلاقی عینی
3: دانش انسانی
4: سنت اصول اخلاقی اومانیستیک
5: اصول اخلاقی و روان‌کاوی
3: طبع و منش آدمی
1: موقع انسان
الف: ضعف بیولوژیکی انسان
ب: دوگانگی‌های زیستی و تاریخی در انسان
2: شخصیت
الف: مزاج‌ها
ب: منش
1: مفهوم دینامیک منش
2: انواع منش‌ها: جهت‌گیری‌های غیربارور
الف: جهت‌گیری گیرنده
ب: جهت‌گیری استثماری
پ: جهت‌گیری مال اندوزی
ت: جهت‌گیری بازاری
3: جهت‌گیری بارور
الف: خصوصیات کلی
ب: عشق و تفکر بارور
4: جهت‌گیری‌ها در روند اجتماعی‌کردن
5: ترکیب جهت‌گیری‌های مختلف
4: مسائل اخلاق اومانیستیک
1: خودخواهی، عشق به خود، سود شخصی
2: وجدان، بازگشت انسان به خود
الف: وجدان قدرت گرا
ب: وجدان اومانیستیک
3: خوشی و شادی
الف: خوشی معیار ارزش‌ها
ب: انواع خوشی‌ها
پ: مسئله‌ی وسایل و غایت‌ها
4: ایمان به منزله‌ی نشانی از منش
5: نیروهای اخلاقی در انسان
الف: انسان، خوب یا شریر؟
ب: سرکوبی در برابر باروری
پ: منش و حکم اخلاقی
6: مطلق در برابر نسبی، کلی در برابر اخلاق ذاتی اجتماعی
5: مسئله‌ی اخلاق کنونی
رویه‌ی انسان در برابر زور و قدر