معرفی و دانلود کتاب 130 نکته در باب کارگردانی

معرفی کتاب 130 نکته در باب کارگردانی

فرانک هاوزر و راسل رایش در کتاب 130 نکته در باب کارگردانی، به بیان تجربیات گران‌بهای خود در این حوزه پرداخته‌اند و به شما کمک می‌کنند تا به عنوان یک کارگردان، بازیگران را بهتر هدایت کرده و از ترفندهای جدید و کاربردی حین کارتان بهره بگیرید.

دربارۀ کتاب 130 نکته در باب کارگردانی:

این کتاب از اولین رویارویی با متن آغاز می‌شود و نکته‌های بسیار باارزشی را در مورد نحوۀ دریافت و تحلیل متن بازگو می‌کند و در ادامه به مسائل دیگری همچون اولین روخوانی، انتخاب بازیگر، مقررات تمرین، میزانسن و عناصر به صحنه درآوردن و حتی خنده گرفتن از تماشاگران پرداخته می‌شود.

به بیان بهتر، فرانک هاوزر (Frank Hauser) و راسل رایش (Russell Reich) در کتاب 130 نکته در باب کارگردانی (Notes on Directing) تلاش می‌کنند که با مطرح کردن ترفندهایی، چه کارگردانان تازه‌کار و چه باتجربه‌ها را از مشکلات احتمالی همۀ مراحل کارگردانی تئاتر باخبر کنند و در جهت پیشگیری از رخ دادن آن‌ها و حلشان به آنان کمک کنند.

فرانک هاوزر می‌گوید: «کارگردانی را نمی‌توان یاد داد. هر کارگردانی خود باید راهش را پیدا کند و چگونگی رابطه با همکارانش را تعیین کند.» این گفته حقیقت دارد. اما کتاب 130 نکته در باب کارگردانی که شما پیش رو دارید، دستورالعمل نیست، هر چند برای صرفه‌جویی در وقت لحنی آموزشی دارد. رعایت برخی از نکات آن اختیاری هستند، اما رعایت برخی دیگر اجباری و الزامی است. این کتاب در کل بیانگر شیوۀ کار هاوزر به حساب می‌آید و هدف اصلی این است که به دانشجویان رشتۀ کارگردانی بگوید که وقت خود و دیگران را بیهوده هدر ندهند.

البته به یاد داشته باشید که مهم‌ترین چیزهایی که همراه خود سر کار می‌برید، یعنی عشق و علاقه و استعداد، همگی از آنِ خود شماست.

کتاب 130 نکته در باب کارگردانی قرار نیست تنها «دستورالعملی» برای یک‌ بار خواندن باشد، بلکه می‌توان از آن همچون کارافزاری دائمی استفاده کرد. این کتاب را می‌توان به سه روش مطالعه کرد:

1. فرآیند تمرین از آغاز تا پایان، در ترتیبِ فصلی و موردی کتاب نشان داده می‌شود و در حین کارگردانی قادر خواهید بود به همان ترتیبی که کار جلو می‌رود به آن رجوع کنید.

2. فصل‌بندی کتاب این فرصت را به شما می‌دهد تا زمانی که در راه رسیدن به محل تمرین یا در انتظار بازیگران هستید کتاب را ورق بزنید و از میان نکته‌های آن هر یک که مناسب تمرین آن روز شماست بیابید.

3. نکاتی که به یکدیگر مربوط‌اند را بهتر است با هم و یکجا مطالعه کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا موضوعات مهمی را پیدا کنید که الزاماً به طور جداگانه به آن‌ها توجه نشده است.

افزون بر این، فهرست کتاب به شما امکان می‌دهد تا به‌سرعت بتوانید موضوع خاصی را پیدا کنید.

شما نباید به بازیگران به چشم یک ماشین بنگرید و متن یک نمایش‌نامه را به عنوان یک طرح صنعتی در نظر بگیرید چرا که این کتاب امکان تفکر و داشتن عکس‌العمل سیال را از شما نمی‌گیرد. اما اگر درست نگاه کنید، خواهید دید که تمرین و اجرا تجربه‌ای زنده و همواره در حال تغییر است. بنابراین، شما نمی‌توانید برای هر نمایش و هر متن نسخه‌ای واحد بپیچید تا در هر شرایطی به کار شما بیاید.

به همین دلیل، شاید در صفحات این کتاب به مطالب متناقض هم بربخورید (به‌عنوان نمونه، به پیوست و نکته‌ای که دربارۀ «ساده‌نویسی» و «تنوع‌» آمده است بخوانید). بی‌تردید این مسئله تعداد زیادی از ملانقطی‌ها را خشمگین می‌کند، اما همان
طور که ابزارها و تکنیک‌های هر کارگردانی مختص خودش است و اوست که انتخاب می‌کند در لحظه از کدام ترفند استفاده کند، شما هم باید توانایی تشخیصِ زمانِ به‌کارگیری نکته‌های به‌دردبخور و توجه به تناقضات و استثنائات را داشته باشید.

تنها مطالعۀ این کتاب شما را به یک هنرمند خوب و یا تکنسین ماهر تبدیل نمی‌کند، نکات فراوانی وجود دارند که فقط با خواندن و مطالعه قابل یادگیری نیستند، پس باید کار با دیگران، شکست‌ها، کشفیات ارزشمند و دستاوردهای غیرمنتظره را که حاصل پشتکار و علاقه و شوق است تجربه کنید. همان‌طور که نویسنده در کتابش اشاره کرده است، باید خودِ شمایِ کارگردان تجربه کنید و به دست آورید.

کتاب 130 نکته در باب کارگردانی برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای کارگردانان تازه‌کار تئاتر و کسانی که علاقه‌مند به بهره‌گیری از روش‌ها و شیوه‌های جدید در این حیطه هستند بسیار سودمند است. همچنین برای هنرپژوهان، تماشاگران و علاقه‌مندان به هنر نمایش، بازیگران، گارگردانان و دیگر عوامل راهنمای بسیار ارزشمندی است.

در بخشی از کتاب 130 نکته در باب کارگردانی می‌خوانیم:

هر بازیگری وقتی نمی‌داند چه باید بکند ژست‌ها و حرکات خاصی را به کار می‌گیرد. این عادتی است کاملاً بی‌ربط به آنچه در آن لحظه از نمایش اتفاق می‌افتد و نمی‌تواند تمرکز و خیال‌پردازی کند و بیشتر زمانی که ترس و عدم اطمینان بر بازیگر چیره شده است خود را نشان می‌دهد. مواظب حالت‌های بدنی قراردادی، تکیه بر صدای آهنگین یا بلند، حرکات تکراری، یا حس‌های کلیشه‌ای باشید. اگر چیزی به نظر مصنوعی می‌آید، احتمالاً نوعی ژست است.

کلیشه‌های دیگر: خندۀ شدید (و زدن بر روی زانو از شدت خنده)، صدای «ئه یا نچ» درآوردن در آغاز هر جمله‌ای، روی پنجۀ پا بلند‌شدن و پایین‌آمدن (کاری که به‌ویژه بین بازیگران امریکایی که نقش انگلیسی‌ها را بازی می‌کنند بسیار رایج است) و خاراندن غیرضروری صورت (که عالم‌گیر است).

یکی از ضعیف‌ترین و معمول‌ترین ژست‌ها دراز کردن دست نیاز به‌سمت بالا یا به‌طرف بازیگر مقابل است. چنین حرکتی همیشه نشان‌دهندۀ این است که بازیگر به جای اینکه روی دستیابی به هدف مشخص خود تمرکز کند روی احساس خود متمرکز شده است. ( گدایی ‌کردن کار بسیار ناپسندی است؛ به ‌جای اینکه با ‌التماس بگوییم: «ممکن است آنچه را می‌خواهم به من بدهی؟»، کاری کنیم که آن را به دست آوریم یا مستحقش باشیم.

شناخت کامل بازیگرانتان شاید ناممکن باشد، ولی دست‌کم شناخت برخی از رفتار فردی آن‌ها به شما امکان می‌دهد به‌موقع دخالت و موقعیت شخصیت نمایش را برای بازیگر روشن کنید.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
دربارۀ این کتاب
نکاتی دیگر
1: فهمیدن متن نمایشنامه
1. نمایشنامه را بخوانید.
2. بعد از استراحت نمایشنامه را دوباره بخوانید.
3. اگر هیچ گزینه‌ای برای انتخاب ندارید، تلاش کنید طراحانی مناسب برای نمایش پیدا کنید.
4. طراحی را خیلی زود نهایی نکنید.
5. نقش هر شخصیتی را از اول تا آخر بخوانید، طوری ‌که انگار آن‌ها را بازی می‌کنید.
6. نمایشنامه را بیش از اندازه نخوانید.
7. یاد بگیرید عاشق نمایشی شوید که از آن خشنود نیستید.
8. پرسش محوری نمایشنامه را مشخص کنید.
9. توجه داشتن به اینکه تجربۀ انسانی انباشته از درد و رنج است و تلاش برای برطرف‌کردن آن.
10. هر شخصیتی را از کردار و رفتارش بشناسید.
11. در نظر داشته باشید که هر نمایشنامه‌ای آدم‌ها را در شرایط غیرمعمول نشان می‌دهد.
12. بدانید که کشمکش مهم‌تر از برایند و سرانجام است.
13. فراموش نکنید که پایان هر نمایشی در شروع آن نهفته است.
14. لُب کلام نمایشنامه را تنها با چند واژه بیان کنید.
2: نقش کارگردان
15. شما ماما هستید.
16. فقط داستان را بگویید...
17. همیشه از سیر تا پیاز را توضیح ندهید.
18. اجازه دهید تماشاگر حدس بزند.
19. سعی نکنید همه را راضی نگه‌دارید.
20. نمی‌توانید به همۀ آنچه که در ذهن دارید دست یابید.
21. قرار نیست پاسخ همۀ پرسش‌ها را بدانید.
22. هیچ بازیگری کارگردان تنبل و ناآگاه را دوست ندارد.
23. تصور کنید همه دائماً دچار وحشتی فلج‌کننده هستند.
24. زیاد سخت نگیرید.
25. حرف‌های نمایشنامه‌نویس را تغییر ندهید.
26. بیشتر روز در حال اجرایید.
27. نمایش دربارۀ شما نیست.
28. بهترین تعریف از یک کارگردان: «به نظر می‌رسد شما از روز اول دقیقاً می‌دانستید چه می‌خواهید.»
3: گزینش بازیگر
29. بخش مهمی از کار کارگردانی گزینش بازیگر است.
30. انتظار نداشته باشید خودِ شخصیت نمایش در برابرتان ظاهر شود.
31. با بازیگران راحت باشید، ولی با آن‌ها دوست نشوید.
32. با آزمون‌دهندگان هم‌بازی نشوید.
4: نخستین روخوانی
33. جلسه را با ایراد یک سخنرانیِ طولانیِ غرّا شروع نکنید.
34. اجازه ندهید بازیگران نخستین روخوانی را سرسری بگیرند.
35. بعد از روخوانی دربارۀ نمایش صحبت کنید.
36. پرسش‌های اولیه را مطرح کنید.
37. نوسانِ هر صحنه‌ای را مشخص کنید.
5: قوانین تمرین
38. از توانمندی‌های خود استفاده کنید.
39. انضباط لازمۀ تمرین است.
40. برای هر هفته پیشاپیش برنامه‌ریزی کنید.
41. بی‌دلیل بازیگران را معطل نگه ندارید.
42. بی‌جهت پوزش نخواهید.
43. مطمئن شوید که مدیر صحنه وقتی برای استراحت می‌دهد.
44. سپاسگزاری فراموش نشود.
45. نظر کارکنان را جویا شوید.
46. همیشه صحنه را قبل از اینکه با بازیگران روخوانی کنید به‌تنهایی بخوانید.
47. در طول تمرین سرِ خود را در متن فرو نکنید.
48. به لحظه‌های دشوار همچون لحظه‌های اکتشاف نگاه کنید.
49. وقتی همه خسته‌اند، روی مطالب جدید کار نکنید.
50. تمرین را با گفته‌ای مثبت پایان دهید.
51. اخمو و نومید نباشید.
52. اگر اجازه می‌دهید غریبه‌ها به تمرین‌های نهایی بیایند...
6: اساس میزانسن
53. هر صحنه‌ای صحنۀ تعقیب و گریز است.
54. شدت خواست‌های شخصیت با شدت خواست نمایشنامه برابر است.
55. از خود بپرسید: «خوب است یا بد؟ بزرگ است یا کوچک؟»
56. هر بازیگری ژست‌ها و حرکات خاصی دارد.
7: حرف زدن با بازیگران
57. بحث دربارۀ شخصیت‌ها بهتر است مرحله‌به‌مرحله و براساس نیاز کار انجام گیرد.
58. تمرین را خوب و مرتب شروع کنید.
59. با قدرت و انرژی شروع کنید.
60. نخستین وظیفۀ بازیگر این است که صدایش شنیده شود.
61. از همان شروع و در طول تمرین‌ها بازیگران را صادقانه تشویق کنید.
62. با شخصیت صحبت کنید، نه با بازیگر.
63. همیشه هر صحنه‌ای را پیش از میزانسن‌ دادن نشسته بخوانید.
64. انتظار نداشته باشید همۀ خواست‌هایتان بلافاصله برآورده شود.
65. هیچ‌وقت، هیچ‌وقت قلدری نکنید...
66. مواظب باشید بازیگران از کاری که باید انجام دهند منحرف نشوند.
67. هیچ‌گاه کنش‌ها را در قالب احساسات بیان نکنید.
68. از بازیگران بخواهید به چشمان یکدیگر نگاه کنند.
69. بازیگران دربارۀ کیفیت بازی خود خیلی اشتباه می‌کنند.
70. لطفاً، لطفاً قاطع باشید.
71. می‌توان رُک بود، ولی نه همیشه.
72. تذکرات انتقادی را به‌طور خصوصی با بازیگران در میان بگذارید.
73. بازیگرهایتان را بشناسید.
74. درست پیش از اجرا یا تمرین‌های کامل تذکر ندهید.
75. حتی اگر آدم‌ها خودشان خواهان دانستن حقیقت ناخوشایند باشند،
76. نکات منفی را با «ولی» و «اما و اگر» همراه نکنید.
77. در تذکرات هیچ بازیگری را ندیده نگیرید.
78. هر تغییری را تمرین کنید.
79. مطالب را وارونه کنید.
80. پایان صحنه را در شروع بازی نکنید.
81. خلاف شرایط معین بازی کنید.
82. با بازیگرانی که تازه متن را کنار گذاشته‌اند مدارا کنید.
83. این پرسش را بارها تکرار کنید: «با چه کسی حرف می‌زنی؟»
84. عصبانیت همیشه بعد از درد می‌آید.
85. از بازیگران بخواهید برای چیزهای انتزاعی مکانی در نظر بگیرند.
86. در آخرین تمرین‌ها از خود بپرسید: «آیا همه‌چیز باورکردنی است؟»
87. در روزهای آخر شاید یک روخوانیِ دورِ میزی و تحلیل نمایش فکر بدی نباشد.
8: خنده گرفتن
88. هجو و طنز معمولاً به دو دسته تقسیم می‌شوند.
89. بازیگر نباید هیچ‌گاه در پی خنده ‌گرفتن باشد.
90. قایم‌باشک بازی کنید.
91. بهترین داورِ خنده‌داربودن یا نبودنِ چیزی تماشاگران هستند.
92. تمام لحظات خنده‌دار نیازمند توجه و تمرکز تماشاگر است.
93. اگر طنزی درنمی‌آید، سعی کنید بازیگران را در موقعیتی وارونه قرار دهید.
94. طنز خوب به بدمنشی نیاز دارد.
9: میزانسن و دیگر عناصر صحنه
95. اگر چیزی تکان بخورد، نگاه آن را دنبال خواهد کرد.
96. هر وسیله‌ای چیزی می‌گوید.
97. به دنبال روابط سه‌جانبه باشید.
98. وقتی فقط چند شخصیت روی صحنه‌ای بزرگ هستند، فاصلۀ میان آن‌ها را زیاد کنید.
99. نامتوازن ‌بودن ممکن است جالب‌تر باشد.
100. گزینش زاویۀ روبه‌رو شدن بازیگر با تماشاگر.
101. بازیگران را بلند کنید.
102. بازیگران را بی‌حرکت نگه ندارید.
103. اگر جایگاه شخصیت حکم می‌کند، بازیگر را بنشانید.
104. علاقۀ تماشاگر به کنشِ نمایش به اندازۀ علاقۀ بازیگر آن است.
105. گوش‌دادن هم کنش است.
106. واکنش شخصیت‌ها باید فاعلانه و بیرونی باشد نه منفعلانه و درونی.
107. پشت کردن به تماشاگر اشکالی ندارد.
108. به تمام بازیگران امکان دیده‌ شدن بدهید.
109. انتخاب هر سبکی باید بنا‌به دلیلی باشد.
110. ببینید لحظه‌ای برای نشان ‌دادن لباس‌ها دارید.
111. اهمیت موسیقی را نادیده نگیرید.
112. با استفاده از صدا، به تماشاگران امکان دهید تا دیده‌ناشدنی‌ها و دنیای بیرون از نمایش را تصور کنند.
113. مشکلات را با کار بر روی بازیگری حل کنید، نه با به‌کارگیریِ راه‌حل‌های تکنیکی.
114. مواظب واقعیت عریان باشید.
10: آخرین رهنمودها
115. وقتی صحنه‌ای درنمی‌آید، به ‌احتمال زیاد ورود نادرست است.
116. مشکل میزانسن دارید؟
117. وقتی صحنه‌ای به‌خوبی بازی و کاملاً درک می‌شود، اما کسل‌کننده است...
118. وقتی صحنه‌ای ضرب‌آهنگ درستی دارد، به‌خوبی بازی و کاملاً درک می‌شود، ولی هنوز کسل‌کننده است...
119. مواظب باشید بازیگران هنگام شروع صدایشان در اوج نباشد.
120. مواظب بازیگرانی که آخر جمله‌ها را کاملاً ادا نمی‌کنند یا صدایشان را پایین می‌آورند باشید.
121. یکی از بازیگران نقش را درنمی‌یابد...
122. بازیگری در اجرا ناگهان جمله‌اش را فراموش می‌کند...
123. اگر بازیگری شما را در برابر دیگران آزار می‌دهد و به شما اهانت می‌کند، خونسردی خود را حفظ کنید.
124. خونسردی خود را از دست ندهید.
125. متوجه پیشامدهای خوشایند باشید و قدر آن‌ها را بدانید.
126. لحظه‌ا‌ی را که به‌صورت تصادفی عالی از آب درمی‌آید بلافاصله تکرار کنید.
127. وقتی لحظه‌ای بسیار عالی درمی‌آید، صدایش را درنیاورید.
128. برخی چیزها تکرارپذیر نیستند و نباید هم باشند.
129. هنگام تغییر صحنه تماشاگران را مجبور به نشستن در تاریکی نکنید.
130. برخورد با نقدها و منتقدان...
سخن آخر
پیوست یک: بازیِ چی چی؟
پیوست دو: دوستان و دشمنان
تماشاگران نامرئی
فاعل‌ها و مفعول‌ها
پیوست سه: سادگی، تنوع و روشنی
سادگی
تنوع
روشنی
پیوست چهار: از ته دل
پیوست مترجم: شش رهنمود دیگر برای هنرآموز کارگردانی در ایران
1. به حقوق دیگران احترام بگذارید.
2. نمایشنامه از آنِ نمایشنامه‌نویس است.
3. مدیرصحنه‌ای مدبر و توانا انتخاب کنید.
4. بازیگر را مسخره نکنید.
5. به مسائل ایمنی توجه کنید.
6. از همۀ تماشاگران سپاسگزاری کنید.