معرفی و دانلود کتاب کارگردان و فضاسازی در تئاتر

معرفی کتاب کارگردان و فضاسازی در تئاتر

کتاب کارگردان و فضاسازی در تئاتر به قلم علی عسگر علیزاده مقدم به شرح وظایف کارگردان یک اجرا و نقش او در طراحی، ایده پردازی و اجرای ارکان مختلف نمایش از جمله صحنه و فضای اجرا می‌پردازد.

درباره کتاب کارگردان و فضاسازی در تئاتر:

عناصر فضاساز، شامل هر آنچه یک نمایش را شکل می‌دهد؛ از اسم نمایش گرفته تا نوع انتخاب و رنگ پرده سالن در صحنه‌های قاب دار، بازیگر، دیالوگ متن، رنگ، ریتم، دکور، موسیقی، لباس و گریم و اشیا موجود در صحنه و... همه در هر لحظه از اجرا در حال ساختن فضا و فضاسازی هستند.

عناصر فضاساز در تئاتر به دو بخش دیداری و غیر دیداری قابل تفکیک هستند. عناصر دیداری، شامل معماری تئاتر، جایگاه تماشاگران، صحنه، دکور، بازیگران، لباس، رنگ، نور، گریم و اشیاء و کلیه نشانه‌های قابل رویت می‌باشد. عناصر غیر دیداری، شامل آن دسته از نشانه‌هایی است که تماشاگران به کمک حواس و عواطف، موفق به دریافت آن عناصر و متعاقباً تأثیر آن عناصر بر خود خواهند شد. این عناصر و عوامل از طریق حال و هوای نمایش، یا همان حالت و جو صحنه و نیز از طریق ابزار غیر دیداری متن ادبی؛ مانند دیالوگ و... به خلق فضا می‌پردازند.

از جمله عوامل فضاساز که به موسیقی، طراحی صحنه، زمینه فراگیر، موضوع و وقایع کمک می‌کند؛ "جو" و حالت می‌باشد. "جو" شرایطی است که شیء، یا امر یا حادثه‌ای؛ یا شخصی را احاطه کرده است. اتمسفر - جو - به معنای محیط ذهنی و اخلاقی نیز به کار رفته است؛ همچنین به معنای موقعیت مکانی خاص، در دوره‌ای از تاریخ و آداب و رفتار مردمان آن دوره در آن مکان نیز می‌باشد. «حال و هوا و حالت، وضعیت با شرایطی است که مخاطب از طریق عواطف خود در برخورد با عناصر ارائه شده در صحنه، بدان دست می‌یابد. این وضعیت نهایتاً تماشاگر را به سوی بیان تعبیری، از شرایط و محیط خلق شده بر صحنه پیش می‌برد، تا آن جا که حالات روحی فضا را واژه‌های معینی تعریف می‌کند. بنابراین مجموعه تمهیدات و وسایل و ابزار و اشیایی که حال، هوا یا احساس و عاطفه خاصی را در مخاطب و با تماشاگر ایجاد می‌کند، از فضای آن ناشی می‌شود.

به طور کلی فضاسازی در تئاتر و تنظیم تمام عناصر دیداری شنیداری باید زیر نظر کارگران انجام شود و او مسئولیت هماهنگی و شیوه درست استفاده از آن‌ها را دارد.

کتاب کارگردان و فضاسازی در تئاتر مناسب چه کسانی است؟

مطالعه این کتاب به فعالان در عرصه هنرهای نمایشی و تئاتر پیشنهاد می‌شود.

در بخشی از کتاب کارگردان و فضاسازی در تئاتر می‌خوانیم:

خطوط بیش از هر چیز با مستقیم‌اند یا منحنی خط مستقیم، یا افقی است یا عمودی و با مورب. خط منحنی، ممکن است کند و آرام، و یا تند و سریع باشد. خط افقی، معرف افق، چیزی در حال دراز کشیدن و استراحت است. این خط، معمولاً معرف آرامش، سکون و سکون است.

احساس آرامش، سکوت و سکون در یک چمنزار را می‌توان از یک خط افقی طولانی و تقریباً غیر شکسته، به دست آورد و اثر روانی مشابهی را می‌توان در یک روز آرام و شاد ایجاد کرده خط عمودی، خط قدرت و استحکام است. این خط را می‌توان در برج، در درخت، در دودکش و در ایستادن مردم دید. در یک فضای درونی، وجود خط بلند عمودی که منتهی به سقفی بلند می‌شود؛ ممکن است حاکی از نوعی عظمت و شکوه؛ همچون برخی از کلیساهای بزرگ اروپا باشد، چیزهای در حال حرکت، نظیر یک آدم با یک اسب در حال دویدن، ریزش باران، گروهی از مردم که به طرف یک شی هل داده می‌شوند، خطوط مورب را می‌سازند. لذا خط مورب، خطی فعال است. خطوط موربی که در زوایای حاد، یکدیگر را قطع کرده و تشکیل خطوط ناهموار می‌دهند؛ گویای خشونت، جنگ و نزاع، وضعیت و حالت عصبی و مانند آن است. این خطوط، معمولاً در القای فضایی ناملایم و نابسامان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در نمایش‌های اکسپرسیونیستی، که هدف غالبأ تجسم آشوب درونی، ناآرامی، یا جنون شخص اصلی نمایش و دنیایی که در آن زیست می‌کند، می‌باشد؛ از خطوط ناهموار و نامنظم، بسیار سود می‌جویند.

خطوط منحنی نیز در القای فضایی مطبوع و جذاب، فعالند. انحنای شیب آرام یک ردیف تپه، یا انحنای یک ظرف یا کاشی زیبا از این جمله‌اند.

خطوط منحنی تندتر و سریعتر نیز، جذابند؛ ولی بیشتر گویای فضایی توأم با حرکت می‌باشند.

همچون خطوط منحنی یک اتومبیل پر قدرت ورزشی یا مخصوص مسابقات که حتی در حالت سکون نیز وانمود می‌کند که در حال حرکت است.

خطوط منحنی، به لحاظ همین خاصیت خوشایند و فعال نمودن فضا، غالباً در صحنه‌های مربوط به کمدی‌های سبک، ولی معنی دار، به کار می‌روند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول - کلیات و تعاریف
بخش اول: ارکان و عوامل فضاسازی
فضا و فضاسازی
نشانه - عناصر - خلق فضا
تضاد و تقابل، عوامل فضاساز
بخش دوم: عناصر دیداری و شنیداری تئاتر
دکور
مکان
موسیقی و صوت
گریم
بازیگر
بخش سوم: عناصر غیر دیداری
حالت و جو
ارتباط و تأثیر گذاری
فراگرد مناسک و متن ادبی
فصل دوم - کار ویژه‌ها و تاثیرات عوامل فضاسازی
پیشگفتار
کارکرد هر یک از اجزا در ساخت فضا
بخش اول: گونه عینی مکان و فضاسازی
صحنه و انواع آن
صحنه و فضا سازی
نور
موسیقی
بازیگر
میزانسن و عمل
چهره آرایی
اشیاء
لباس
بخش دوم: گونه ذهنی
ریتم و تمپو
متن نمایش
فضا و حالت
فصل سوم - وظایف کارگردان در بهره‌گیری از عوامل فضاساز
بخش اول: کارگردان، وظایف و تعاریف
پیشگفتار
کارگردان کیست؟ 
وظایف عمومی و ارتباط با عناصر و عوامل دیگر
بخش دوم: کارگردان، عوامل اجرا و فضاسازی
کارگردان و متن ادبی
فضاسازی در تئاتر و ارتباط آن با کارگردان
کارگردان، فضا و اجزای آن
خطوط
ضمائم
تأثیر و تاثرات عوامل فضاسازی و تماشاگر
تأثیر فضاسازی بر تماشاگر
ساختمان تئاتر
نقش تماشاگر در ایجاد فضا
نتیجه
منابع و مآخذ