معرفی و دانلود کتاب گزیده طنز عبید زاکانی

معرفی کتاب گزیده طنز عبید زاکانی

کتاب گزیده طنز عبید زاکانی که به همت ابوالفضل زرویی نصرآباد و نسیم عرب امیری منتشر شده، کوشیده یکی از بزرگ‌ترین طنزپردازان تاریخ ادبیات فارسی را معرفی کند و قسمت‌هایی از متون طنز او را بازخوانی نماید. این کتاب با پرداختن به رساله‌های دلگشا، صد پند، تعریفات، اخلاق‌الاشراف و حکایات عربی عبید، تلاش کرده انواع شوخ‌طبعی‌ها و مطایباتی که در آثار عبید زاکانی وجود دارد را مرور کند و سخن‌دانی و ملاحت او را نشان دهد.

درباره‌ی کتاب گزیده طنز عبید زاکانی

زبان و ادبیات فارسی، از کهن‌ترین گونه‌های ادبی دنیا به‌ حساب می‌آید، تا حدی که ریشه‌های آن به هزاران سال پیش باز می‌گردد. برای بسیاری از مخاطبان، زبان فارسی با شعرهای عرفانی و تغزلی و حماسی گره خورده و با آن شناخته می‌شود. این موضوع دور از ذهن نیست، چون اولین فرم ادبی‌ای که در این زبان شکل گرفت شعر بود. و ظرف چند قرن ابتدایی زبان نوین فارسی، شعرای بزرگ و قدرتمندی همچون رودکی، حافظ، سعدی، مولانا و فردوسی ظهور کردند که عملاً باعث اعتلای زبان و ادبیات فارسی شدند.

بااین‌وجود، فرم‌ها و قالب‌های ادبی دیگری هم در فارسی شکل گرفته‌اند که تا حدی موفق بوده‌اند. طنز یکی از همین گونه‌هاست. گرچه تا قرن‌ها به رسمیت شناخته نمی‌شد و عملاً زیر سایه‌ی شعر و متن جدی قرار گرفت. اما در قرن هشتم هجری قمری، مردی ظهور کرد که تخصص و مهارتش طنزپردازی بود. او عبید زاکانی بود. عبید برخلاف گذشتگان به این فرم به چشم تفنن نگاه نمی‌کرد و آن را موقتی نمی‌دید. بلکه خیلی جدی آن را دنبال می‌کرد و مهم‌ترین رساله‌هایش را در قالب آن نوشت. به‌زعم بسیاری از محققان، او اولین طنزپرداز فارسی‌زبان است و از این نظر جایگاهی رفیع دارد. کتاب گزیده طنز عبید زاکانی اثری است که می‌کوشد این چهره‌ی ادبی را معرفی کند و برخی از آثارش را بازخوانی نماید. این کتاب که بخشی از مجموعه‌ی گزیده طنز نشر نیستان به شمار می‌رود به همت ابوالفضل زرویی نصرآباد و نسیم عرب امیری آماده شده است. این مجموعه که قرار است سیر و تکامل طنز فارسی را در ادبیات کهن دنبال کند، در این جلد به سراغ عبید رفته و تلاش کرده اهمیت او را به مخاطب امروزی نشان دهد.

محققان، ادبیات شوخ‌طبعانه را به دسته‌های مختلفی همچون مطایبه، هزل، هجو، فکاهه یا طنز تقسیم می‌کنند. این تقسیم‌بندی البته محصول دوران مدرن است و در دوره‌های ابتدایی، این گونه‌ها کاملاً درهم‌آمیخته بودند و به‌سختی می‌شد از هم تفکیکشان کرد. درواقع شاعر و ادیب به فراخور وضعیتش ممکن بود از همه‌ی این گونه‌های طنزآمیز استفاده کند. نکته‌ی دیگری که باید به آن توجه داشت این است که تا پیش از قرن هشتم، ما شاعر و ادیب کاملاً طنزپرداز نداشتیم. ادبایی بودند که گاهی در آثارشان شوخ‌طبعی می‌کردند، ولی چون بسیار پراکنده بود، نمی‌شد آن‌ها را طناز دانست. این مسیر با عبید آغاز شد. گرچه همه‌ی آثار او طنز نیستند، اما چون او خیلی جدی این شکل ادبی را دنبال می‌کرد و چند رساله با این محتوا نوشت، باید او را اولین ادیب طنزپرداز دانست. عبید خود را محدود به‌نوعی خاصی از شوخ‌طبعی نکرد و در آثارش از فرم‌های مختلفی، از هزل و هجو گرفته تا طنز و فکاهه استفاده نمود. ابوالفضل زرویی نصرآباد و نسیم عرب امیری در کتاب گزیده طنز عبید زاکانی، پس از معرفی این شخصیت، به رساله‌های دلگشا، صد پند، تعریفات، اخلاق الاشراف و حکایات عربی او اشاره می‌کنند و از هرکدام چندین متن را برمی‌گزینند. نویسندگان این‌چنین تلاش دارند قدرت ادبی و سخن‌دانی عبید را نشان دهند.

کتاب گزیده طنز عبید زاکانی را انتشارات نیستان هنر روانه‌ی بازار نشر کرده است.

درباره‌ی مجموعه‌ی گزیده طنز

مجموعه‌ی گزیده طنز انتشارات نیستان، به طنزپردازی در ادبیات کهن ایران می‌پردازد و می‌کوشد روایت‌ها و حکایات طنزآمیز و شوخ ادیبان فارسی‌زبان را مرور کند. این سری که بر دوره‌ی صفاریه تا قاجاریه متمرکز است، بزرگانی همچون عبید زاکانی، عبدالرحمان جامی، حکیم سوری، انوری ابیوردی، فوق‌الدین یزدی، ابواسحاق حلاج شیرازی و شهاب ترشیزی را معرفی می‌کند و شوخ‌طبعی‌ها و ظرایف و نکات طنزآمیزی که در آثارشان آمده را توضیح می‌دهد. گفتنی‌ست ابوالفضل زرویی نصرآباد دبیری این مجموعه را بر عهده داشت.

کتاب گزیده طنز عبید زاکانی برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به طنز کهن فارسی علاقه دارید و می‌خواهید با یکی از بزرگ‌ترین طنزپردازان تاریخ ایران آشنا شوید، این کتاب برای شماست.

در بخشی از کتاب گزیده طنز عبید زاکانی می‌خوانیم

اصحابنا می‌فرمایند که‌: قدما در این باب، غلطی شنیع کرده‌اند و عمر گران‌مایه در ضلالت و جهالت به سر برده. هر کس که این سیرت ورزد، او را از زندگانی هیچ بهره نباشد. در نصّ تنزیل آورده است که: «انما الحیوه ‌الدنیا لعب و لهو و زینه و تفاخر بینکم و تکاثر فی الاموال و الاولاد» و معنی آن چنین فهم فرموده‌اند که مقصود از حیات دنیا، بازی و لهو و زینت و تفاخر و جمع کردن مال و غلبه‌ نسل است.

می‌فرمایند: لعب و لهو، بی‌فسق و آلات مناهی، امری ممتنع است، و جمع کردن مال، بی‌رنجانیدن مردم و ظلم و بهتان و زبان در عرض دیگران دراز کردن، محال. پس ناچار، هر که عفّت ورزد، از این‌ها محروم باشد و او را از زندگان نتوان شمرد و حیات او عبث باشد و بدین آیت که «افحسبتم انما خلقناکم عبثا و انکم الینا لا ترجعون» مأخوذ بود و خود چه کلپتره جفنگ و یاوه باشد که شخصی را با ماه‌ پیکری خلوتی دست دهد و از وصال جان‌فزای او بهره‌مند نگردد و گوید که من پاکدامنم تا به داغ حرمان مبتلا گردد و شاید بود که او را مدۀ العمر چنان فرصتی دست ندهد. از غصه میرد و گوید «اضاعۀ الفرصۀ غصه» از دست دادن فرصت، غم و ‌اندوه است. آن کس را که وقتی عفیف و پاکدامن و خویشتن‌دار گفتندی، اکنون ‌... خر و مندبور و دم‌سرد می‌خوانند. می‌فرمایند که چشم و گوش و زبان و دیگر اعضا از بهر جذب منفعت و دفع مضرت آفریده‌اند و هر عضوی را از خاصیتی که سبب ایجاد او بوده، منع کردن، موجب بطلان آن عضو است. پس چون بطلان عضو روا نیست، هر کس باید که آن‌چه او را به چشم خوش آید، آن را بیند، و آن‌چه به گوش خوش می‌آید آن را شنود و آن‌چه مصالح او بدان منوط باشد، از خبث و ایذاء و بهتان و عشوه و دشنام فاحش و گواهی به دروغ‌، آن بر زبان راند. اگر دیگری را بدان مضرتی باشد یا دیگری را خانه خراب شود، بدان التفات نباید کرد و خاطر از این معنی خوش باید داشت. هر چه تو را خوش آید، می‌کن و می‌گوی. هر کسی را که دلت می‌خواهد بی‌تحاشی میگای تا عمر بر تو زوال نگردد.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار مجموعه
مقدمه
رساله دلگشا
ترجمه‌ حکایات عربی
رساله‌ صد پند
اخلاق الاشراف
مذهب مختار
رساله تعریفات
اشعار
فال‌نامه‌ طیور و وحوش
کلمه‌ها و ترکیب‌های تازه