معرفی و دانلود کتاب موازنه: جستارهایی در شکل شناسی و آسیب شناسی شعر نوین فارسی

معرفی کتاب موازنه: جستارهایی در شکل شناسی و آسیب شناسی شعر نوین فارسی

کتاب موازنه: جستارهایی در شکل شناسی و آسیب شناسی شعر نوین فارسی تألیف سعید محمدحسنی جستاری در مورد آسیب‌شناسی و شناخت اشکال شعر یک قرن اخیر فارسی است. نویسنده که خود شاعری سپیدنویس است، تلاش کرده در چندین مقاله سیر تحول شکل، نظام و فرماسیون شعر معاصر ایران، از افسانه‌ی نیما تا عصر پساکرونا را بررسی و بازنگری کند تا بتواند به نظریه‌ی ادبی شعر نوین فارسی دست یابد.

درباره‌ی کتاب موازنه: جستارهایی در شکل شناسی و آسیب شناسی شعر نوین فارسی

نیما یوشیج با شعر افسانه‌ی خود در سال 1301 بنیان‌گذار قالبی شد که بر خلاف اسلافش موزون بود ولی به معنای کلاسیک مقفی نبود، ابیات متساوی نداشت و قافیه‌هایش در جای غیرمنتظره قرار داشتند. نیما ساختار تخطی‌ناپذیر کلاسیک را زیرپا گذاشت و به «آرمونی» یا نظم درونی ارجحیت داد. شعر او شعر نو نامیده شد، جنبشی که صد سال است شعر و ادبیات ایران را شدیداً تحت‌تأثیر خود قرار داده. اما در تمام این سال‌ها شعر نو از نظر شکل، نظام، فرم و فرماسیون به همین صورت نمانده، همانطور که خود نیما هم تغییر کرده بود. شاگردان و پیروان نیما و شاعران بعدی، تحت‌تأثیر او شعر مدرن غرب، سعی کردند شعر خود را پیدا کنند، و بر همین اساس فرم‌ها را تغییر دادند. با همین نگاه بود که بعدها شعر آزاد، سپید، پست‌مدرن، موج نو، حجم و ... پیدا شدند. شکست خورده یا موفق، شعر نو پذیرای همه‌ی این فرم‌هاست چون اساساً تعریف شعر مدرن این است که به‌روز و معاصر بماند. اما تأثیر این تغییرات مکرر، تحولات ساختاری و تاثیرات شعر غربی بر روی شعر فارسی، مخصوصاً فرم آن، چه بوده؟ آیا می‌توان نظریه‌ای برای شعر معاصر فارسی تعریف کرد؟

سعید محمدحسنی شاعر و پژوهشگر، در کتاب موازنه: جستارهایی در شکل شناسی و آسیب شناسی شعر نوین فارسی سعی کرده به همین پرسش‌ها پاسخ دهد. او تلاش دارد با مرور شعر نو از نیما تا عصر حاضر، شکل و بافت شعرها را آسیب‌شناسی کند، تا به ریشه‌ی اختلالات شعری دست یابد. نویسنده می‌خواهد تغییر فرم شعر صد سال اخیر را فارغ از محتوا و موضوعاتش، بررسی کند، بر همین اساس کتابش را در هفت جستار ارائه داده:

در جستار اول او تعریفی از «معاصریت» ارائه می‌دهد و معاصریت از افسانه تا امروز را بررسی می‌کند. در جستار دوم تغییراتی که نیما بوجود آورد و گذار از دوران کلاسیک به مدرن تشریح می‌شود و جستار سوم که وابسته و ادامه‌ی جستار دوم است در مورد مفهوم وزن بی‌وزنی و نظم است. در جستار بعدی، سعید محمدحسنی به زبان شعریت و آسیب‌شناسی مفهوم زبان در شعر دهه‌ی هفتاد پرداخته است. جستار پنجم که عنوانش نظام نظام‌هاست از دو بخش تشکیل شده: در بخش اول آسیب‌شناسی بافت شعر نویِ پس از نیما و دوره‌ی نثرگرایی تشریح می‌شود و در بخش دوم نویسنده نظریه‌ی نظام نظام‌های یوری لوتمان فرمالیست را توضیح می‌دهد و شعر معاصر را با رویکرد او بررسی می‌کند. جستار ششم موازنه تفاوت هارمونی از نظر نیما و براهنی را توضیح می‌دهد و برای شکستن بن‌بست میان شکل‌های شعر نو، هارمونیزاسیون جدیدی با نگاه به ایده‌ی براهنی ارائه می‌دهد. مؤلف در جستار آخر به مفهوم ناخودآگاه ادبی و خطاهای شناختی در شعر معاصر می‌پردازد و در نهایت سعی می‌کند به راهِ‌حلی برای اختلال شعر امروز ارائه دهد.

سعید محمدحسنی شاعر و پژوهشگر شعر است و کتاب موازنه دومین اثر اوست که انتشارات نگاه به چاپ رسانده. کتاب بی‌زبانی مجموعه‌ اشعار اوست که پیش‌تر چاپ شده بود.

کتاب موازنه: جستارهایی در شکل شناسی و آسیب شناسی شعر نوین فارسی برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب را می‌توان به پژوهشگران شعر معاصر فارسی و علاقه‌مندان به شعر نو توصیه کرد. آن‌هایی که می‌خواهند جستاری انتقادی نسبت به شعر مدرن ایران بخوانند، حتماً از این کتاب بهره خواهند برد.

در بخشی از کتاب موازنه: جستارهایی در شکل شناسی و آسیب شناسی شعر نوین فارسی می‌خوانیم

شعر نوین فارسی یک‌شبه منثور نشد. در تمایل به نثرنویسی، تلقین بسیاری از باورها به نسل جوان سهم بسزایی داشت. ملتی که شعر را از کودکی و مدرسه با وزن و قافیه شناخته است، باید عوامل بسیاری را در تغییر باور ذهنی‌اش دخیل دانست. از هم برمی‌گردیم به سال‌ها قبل و سعی می‌کنیم جور دیگر ببینیم. چون از آینده (امروز) به آن دوره می‌رویم، طبیعتاً باید بسیار شفاف‌تر از نگاه خودمان در آن دوران، توان دیدن داشته باشیم. این تفکر که کشورهای اروپایی در مسیر مدرنیزاسیون فرهنگی‌شان به شعری خالی از وزن و قافیه دست یافته‌اند که نشانۀ برتری فرهنگی آنهاست، در پذیرش شعر مدرن موج نو، به‌عنوان جریانی که قرار است نوعی از هنر مدرن غربی را در بافتار زبان فارسی پیاده کند، به آن مصونیت و منزلتی تجربه‌گرایانه می‌داد تا پذیرش یابد و به کار خویش در این راه ادامه دهد.

اما در خصوص شعر نو و پیروان نیما که با سنت ادبی شعر شکوهمند فارسی ارتباط مستقیم داشتند، قضیه فرق داشت و چنین پذیرش و مصونیتی به‌سادگی رخ نمی‌داد. نیما از تمامی ارکان سنت شعر فارسی عبور کرده بود و تنها وزن را نگه داشته بود، گرچه به‌صورتی کاملاً آزاد و طبیعی. شعر سپید اما، پایان تفکر نیمایی بود و دیگر با عبور از ارکان به‌عنوان آخرین سنگر مواصلاتی در عقبۀ شعر فارسی تحت هیچ شرایطی نمی‌توانست خود را به آن متصل بداند. شعر سپید یا باید در اردوگاه نیمایی و در کنار فرانیماییانی که قصد فراروی از وزن‌ها و ترکیب بحرها را داشتند، مثل فروغ و رؤیایی و آزاد، می‌ماند و مشغول عرق‌ریزان روح می‌شد، یا باید ترک نیما می‌گفت و به فرامدرنیست‌های موج‌نویی می‌پیوست!

فهرست مطالب کتاب

دیباچه
سپاس‌نامه
پیش‌جستار
جستار اول: م - معاصریت ما
جستار دوم: و - وزن و بی‌وزنی
جستار سوم: (الف) یا (ا) - انتظام اشکال
جستار چهارم: ز- زبان شعریت
جستار پنجم: ن - نظام نظام‌ها
بخش اول: آسیب‌شناسی فرم‌شناختی شعر نوین
بخش دوم: شعر، نظام نظام‌ها، (بررسی تئوری یوری لوتمان)
جستار ششم: هارمونی همه- ‌گرا
جستار هفتم: هم‌گرایی
بخش اول: ناخودآگاه ادبی
بخش دوم: جایگاه‌ها (stations) و قرارگاه‌ها (camp-positions) در شعر و شاعری
بخش سوم: فدراسیون شعر نوین فارسی: (The Federation of Modern Farsi Poetry)
پیوست‌ها
پیوست نخست: الگویی برای بررسی زبان شعر
پیوست دیگر: فرم‌های شعر فارسی
پیوست آخر: الفبای موازنه
واژه‌نامه
منابع