معرفی و دانلود کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان

معرفی کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان

مجموعه‌ای که ابراهیم شکورزاده بلوری از فرهنگ شفاهی، باورها و ادبیات عامیانه‌ی مردم خراسان در کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان جمع‌آوری کرده، گنجینه‌ای ارزشمند است که جنبه‌های تازه‌ای از عقاید و رسوم دیرپای این مردم را برای مخاطبان روشن خواهد کرد. نویسنده که خود از ساکنین بومی این استان به شمار می‌آید، کوشیده تا در نهایتِ دقت و امانت‌داری، تصویری جامع و معتبر از فرهنگ عامه یا فولکلور مردم این بخش از ایران ارائه نماید.

درباره‌ی کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان

سال‌ها پیش از آن‌که جامعه‌شناسان و متخصصان مردم‌شناسی پی به اهمیت ادبیات شفاهی ملل ببرند، تنها مرجع ایشان برای تحلیل و توصیف فرهنگ جوامع یا اقوام مختلف، رجوع به منابع مکتوب به‌جامانده از ایشان بود. چنین منابعی عمدتاً ریشه در دل تاریخ داشتند و بهره‌گیری از آن‌ها اطلاعات معتبری را در زمینه‌ی ادبیات، تاریخ، زبان و باورهای پیشین یک ملت در اختیار محققان قرار می‌داد. یکی از ایرادهای اساسی چنین روشی این بود که فرهنگ را صرفاً در بستر تاریخی آن بررسی می‌کرد و جنبه‌های امروزی آن را نادیده می‌گرفت.

از سوی دیگر، بخش گسترده‌ای از فرهنگ ملل، به‌صورت شفاهی یا سینه‌به‌سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند، بدون اینکه بر هیچ کاغذ یا در هیچ کتابی ثبت و ضبط شده باشند. طبیعتاً محدود کردن مطالعات فرهنگی به منابع مکتوب، موجب می‌شود پژوهشگران از بررسی فرهنگ شفاهی آن ملت محروم بمانند و در نتیجه، در تحقیقات خود تنها به یافته‌هایی ناقص اکتفا کنند. به همین خاطر بود که رفته‌رفته جامعه‌شناسان و مردم‌شناسان کوشیدند با حضور در میان مردمی که قصد مطالعه‌ی فرهنگ ایشان را داشتند، و همچنین با صرف زمان و تلاش بسیار، توصیفی واقع‌گرایانه و جامع از باورها و ادبیات شفاهی ایشان عرضه کنند. کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان که از معتبرترین آثار فارسی در زمینه‌ی فرهنگ عامه‌ی اقوام ایرانی محسوب می‌شود، با بهره‌گیری از همین روش به رشته‌ی تحریر درآمده است.

ابراهیم شکورزاده‌ بلوری که خود از اساتید سرشناس حوزه‌ی ادبیات بود، به گویش خراسانی تسلط کامل داشت و عمده‌ی سال‌های زندگی خود را در کنار و میان اهالی خراسان گذراند، نگارش این اثر ارزشمند را به انجام رسانده است. اثری که طی سال‌ها مطالعه و تعمق در افکار و احوال مردم خراسان و در ارتباط مستقیم با بومیان این استان گردآوری شده است.

کتابی که پیش رو دارید، در سیزده بخش کلی تدوین شده است. نخستین بخش آن که پس از مقدمه‌ی سودمند و روشنگرانه‌ی مؤلف آغاز می‌شود، چگونگی برگزاری مراسم عروسی و عزا را در میان مردم خراسان بررسی کرده است. در این بخش، سنت‌هایی که در تمامی مراحل خواستگاری، عقد، تهیه‌ی جهاز و یا پیرامون مراسم خاکسپاری وجود دارند، به‌طور مفصل شرح داده شده‌اند. بخش دوم به آداب و رسوم محلی اختصاص پیدا کرده و مطالبی را در زمینه‌ی چهارشنبه‌سوری، نوروز یا باورهای عامیانه‌ی مرتبط با بارداری و به دنیا آوردن فرزندان، مورد تحلیل و بحث قرار گرفته است.

بخش سوم طب و چگونگی آن میان عموم مردم را واکاوی کرده و در چهارمین بخش نیز ادعیه و فال‌های رایج به مناسبت‌های گوناگون مطرح شده‌اند. در بخش پنجم شاهد طیف متنوع غذاها و خوراکی‌هایی خواهیم بود که در مواقع خاص از سوی اهالی خراسان طبخ می‌شوند و به مصرف می‌رسند. باورهای توده‌ی مردم موضوع اصلی بخش هفتم به شمار می‌رود و بخش هشتم نیز بازی‌های رایج کودکان در استان خراسان را به مخاطبان معرفی می‌نماید.

بخش هشتم از کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان حول محور روش‌های سنتی مردم این استان در مورد تعیین وضعیت جوی و آب‌و‌هوای نگاشته شده و در نُهمین بخش هم افسانه‌های محلی خراسان مورد تحلیل و موشکافی قرار گرفته‌اند. شعرهای و ترانه‌هایی که گاه مردم این ناحیه زیر لب زمزمه و با لهجه و گویش خاص خود ادا می‌کنند، موضوع بخش دهم محسوب می‌شوند. بخش یازدهم نیز مطالبی را در رابطه با انواع لالایی‌هایی که مادران خراسانی برای کودکان خود می‌خوانند، در بر گرفته است. در نهایت، بخش یازدهم چیستان‌های رایج و بخش دوازدهم مَثَل‌های متداول میان اهالی این استان را به خوانندگان عرضه می‌دارد.

کتابی که ابراهیم شکورزاده بلوری زحمت گردآوری، تدوین و تنظیم آن را به دوش کشیده، به کوشش نشر مازیار روانه‌ی بازار کتاب شده است. خوب است بدانید که نویسنده پیش از انتشار این کتاب نیز آثار دیگری را با محوریت فرهنگ عامه‌ی مردم خراسان به نگاش درآورده و کتاب حاضر در حقیقت، مطالب سومین بخش از یادداشت‌های ایشان در زمینه‌ی فرهنگ فولکلور مردم خراسان را شامل می‌شود.

کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان برای چه کسانی مناسب است؟

دانشجویان، دانش‌پژوهان، اساتید یا مخاطبان عامی که خواهان آشنایی بیشتر با فرهنگ بومی مردم خراسان و ادبیات فولکلور اهالی این خطه هستند، مطالعه‌ی کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان را در اسرع وقت آغاز کنند.

با ابراهیم شکورزاده بلوری بیشتر آشنا شویم

ابراهیم شکورزاده بلوری (زاده‌شده در 1303 و درگذشته در 1381)، نویسنده‌ی شهیر ایرانی بود. در شهر تربیت حیدریه پا به این جهان نهاد، در مدرسه‌ی شاه‌رضای مشهد به تحصیل پرداخت و سرانجام به جایگاه استادی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد رسید. او علاوه‌ بر تسلط بر زبان فارسی و همچنین گویش خراسانی، بر زبان فرانسه هم مسلط بود و آثاری را نیز به همین زبان منتشر کرد. شکورزاده بلوری در سال 1346 توانست جایزه‌ی سلطنتی کتاب سال را به سبب نگارش کتاب «فرهنگ عقاید عامه‌‌ی مردم خراسان» اخذ کند.

«ده‌هزار مثل فارسی و بیست‌و‌پنج هزار معادل آن‌ها»، «صرف افعال و مورد استعمال زمان‌ها در زبان فرانسه»، «گنجینه‌ی پند و حکمت ایرانی» و «تاریخ ادبیات فرانسه» عناوین برخی از کتاب‌های ابراهیم شکورزاده‌ بلوری به شمار می‌روند. به پاس خدمات فرهنگی و ادبی این استاد گران‌قدر، دانشگاه فردوسی، کتاب «یادگارنامه‌ی استاد دکتر ابراهیم شکورزاده بلوری» را به انتشار رسانده است.

در بخشی از کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان می‌خوانیم

تحقیق در احوال و افکار عامه‌ی مردم از نظر جامعه‌شناسی کاری بسیار سودمند است. فرهنگ و ادب هر ملت ده‌ها برابر بیش از آنچه در کتب و رسالات نقل و ضبط شده است در سینه‌ی مردم عامی وجود دارد. در زبان و قلب توده‌ی مردم بسی حکایات و امثال و اصطلاحات موجود است که هر یک از آن‌ها پندی بزرگ در بر دارد یا سند معتبری است که خصوصیات اخلاقی و روحی و اجتماعی و سیاسی حیات گذشته‌ی مردم مزبور را بیان می‌کند.

روزی بود که دانشمندان برای روشن کردن فرهنگ و تمدن اقوام گذشته فقط به کتب و رسالات و کتیبه‌های قدیم و سایر اسناد تاریخی رجوع می‌کردند یا به حفاری اقدام می‌نمودند، اما امروز برای پی بردن به احوال و تمدن ملل دیگر به کتب و رسالات و کتیبه‌ها اکتفا نمی‌کنند، بلکه به معلومات و اطلاعاتی که از دوران کهن در سینه‌ی توده‌ی مردم ضبط و نگهداری شده است نیز متوسل می‌شوند، زیرا این معلومات و اطلاعات بکر است و از هزاران سال پیش سینه به سینه نقل شده و رنگ محلی دارد و اصالت خود را تا حدی حفظ کرده است.

تحقیق در فرهنگ عامه و جمع‌آوری فولکلور یک محل و دقت در آن‌ها موجب می‌شود که بر احوال و افکار و ذوق و هنر و روحیات و حدود فرهنگ و تربیت مردم آن محل معرفت پیدا کنیم و بسیاری از حقایق و حوادث گذشته و نیز عقاید پیشینیان بر ما روشن گردد. مثلا وقتی می‌شنویم که در بین عوام ایرانی گفته می‌شود: «مهمان که در خانه باشد نباید جاروب کرد» یا «به لقمه‌ی مهمان نباید نگریست» یا «نان برکت خداست نباید به زمین بیفتد» یا «بریدن نان گناه دارد» یا «هر کس دور نان را قیچی کند روز قیامت کناره‌های نان مار می‌شود و به گردنش میپیچد» یا اینکه گفته می‌شود «در موقع دیدن چراغ باید گفت: سلام‌علیکم شاه چراغ.» فوراً متوجه می‌شویم که مردم سرزمین ما قومی مهمان‌نواز بوده و نان را مقدس می‌شمرده و به فروغ و روشنی احترام می‌گذاشته‌اند و چون این عقاید هنوز هم باقی و عبارات فوق در بین عامه‌ی مردم رایج است معلوم می‌شود که هنوز این سه خصلت نیکو در میان توده‌ی مردم ایران وجود دارد.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی مؤلف
بخش 1: مراسم عروسی و مرگ
بخش 2: آداب و رسوم محلی
بخش 3: طب عوام
بخش 4: فال‌ها و دعاها
بخش 5: آش‌ها و غذاهای نذری
بخش 6: باورها و احکام توده
بخش 7: بازی‌های محلی خراسان
بخش 8: هواشناسی عامیانه
بخش 9: افسانه‌ها
بخش 10: اشعار و ترانه‌ها
بخش 11: لالایی‌ها
بخش 12: چیستان‌ها
بخش 13: امثال
فرهنگ لغات
فهرست‌ها
فهرست نام خوردنی‌ها و داروها
فهرست نام بیماری‌ها
فهرست کلمات و اصطلاحات
فهرست نام جانوران
فهرست نام جای‌ها
فهرست نام اشخاص، اقوام، قبایل
فهرست کتب و مجلات و مأخذ