معرفی و دانلود کتاب روانشناسی تربیتی

معرفی کتاب روانشناسی تربیتی

کتاب روانشناسی تربیتی نوشته‌ی ملکه مشهدی فراهانی و علیرضا عرب بیگی به معلمان کمک خواهد کرد تا خصوصیات دانش‌آموزان و دانشجویان خود را بهتر بشناسند، ماهیت یادگیری و چگونگی شکل‌گیری آن را درک کنند و شیوه‌ها و فنون مؤثر آموزش و کلاس‌داری را فرا بگیرند.

تربیت به مفهوم پرورش دادن است و با ایجاد تغییر و تحول برای رسیدن به کیفیت مطلوب حاصل شده و با عینیت بخشیدن به کمالات بالقوه به صورت تدریجی به دست می‌آید. اگر پدیده‌ای جاندار و قابل رشد را از وضعیتی نامناسب به سمت کیفیت مطلوب یا بهتر، کمال ببخشیم، به این معناست که او را تربیت کرده‌ایم، و استعدادهای بالقوه آن را، در جهت رسیدن به کمال پرورش داده‌ایم. بر مبنای این تعریف، سوژه قابل تربیت، پدیده‌های قابل رشد و تکامل‌پذیری نظیر انسان‌ها، حیوانات و گیاهان هستند و در غیر این موارد کاربردی ندارد؛ چرا که چیز‌هایی که همه‌ی کمالات بالقوه آن‌ها فعلیت یافته یا کمالات بالقوه ندارند تربیت ناپذیر محسوب می‌شوند. به همین خاطر است که کلمه تربیت در رابطه با انسان و حیوان و روییدنی‌های که رشد و نموی محسوس دارند، استفاده می‌شود.

در رابطه با انسان‌ها، تربیت به مفهوم افزایش گرایش‌های متعالی و اخلاق نیکو و فعلیت یافتن کمالات نهفته نفسانی است و درباره حیوانات، رشد غرایز یا عادت دادن آن‌ها به عملی خواهد بود که مورد نظر تربیت کننده است و در مورد گیاهان، رشد و باروری بیش از حد معمول مراد است که با ایجاد اوضاع مناسب صورت می‌گیرد.

در بخشی از کتاب روانشناسی تربیتی (Educational Psychology) می‌خوانیم:

اگر رفتاری را که با تقویت (چه مثبت و چه منفی) افزایش یافته است، برای مدتی تقویت نکنیم، به تدریج از نیرومندی آن کاسته می‌شود و سرانجام به کلی متوقف می‌شود. بر این اساس، ساده‌ترین راه برای حذف یک رفتار، کشف و قطع منبع تقویتی آن است.

پدیده خاموشی، بازگشت خود به خودی، تعمیم و تمییز محرک در شرطی شدن کنشگر، بسیار شبیه به این پدیده‌ها در شرطی‌سازی پاسخگرند. علاوه بر این‌ها در شرطی‌سازی کنشگر، تعمیم و تفکیک نیز وجود دارد. در تعمیم پاسخ، علاوه بر پاسخ آموخته شده، پاسخ‌های دیگری نیز به محرک داده می‌شوند. در تفکیک پاسخ، یادگیرنده می‌آموزد که در حضور یک محرک معین، تنها پاسخ واحدی را که قبلاً آموخته است ارائه دهد.

رفتار پاسخگو یا رفتاری که به وسیله‌ی شرطی‌سازی کلاسیک (شرطی‌سازی پاسخگر) شرطی می‌شود، به وسیله محرک‌های پیش‌آیندی (محرک‌های شرطی و غیرشرطی) کنترل می‌شود. این محرک‌ها محرک‌های پیش‌آیندی یا فراخوان نام دارند. رفتار وسیله‌ای یا رفتار کنشگر، به وسیله محرک‌های پیامدی یا پس‌آیندی (تقویت‌ کننده‌های مثبت و منفی) مانند پاداش، کنترل می‌شوند. به محرک‌های پیش‌آیندی که سبب بروز رفتار کنشگر می‌شوند محرک‌های تمییزی گفته می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول: یادگیری، آموزش و روانشناسی تربیتی
اصطلاحات و مفاهیم مهم علم روانشناسی تربیتی
تعریف و موضوع روانشناسی تربیتی
زمینه تاریخ روان شناسی تربیتی
فصل دوم: نظریه رشد شناختی پیاژه
مفاهیم زیربنایی نظریه رشد شناختی پیاژه
مراحل رشد شناختی از نظر پیاژه
دوره اول: دوره حسی حرکتی (تولید تا 2 سالگی)
دوره‌ی دوم: دوره‌ی تجسمی عملیات عینی (از 2 تا 11 سالگی)
دوره‌ی سوم: دوره‌ی انتزاعی یا صوری (از 11 تا 15 سالگی)
هوش و تفکر
رشد و یادگیری از دیدگاه پیاژه
روش آموزشی مناسب برای یادگیری بر اساس نظریه پیاژه
انتقادهای وارد شده بر نظریه پیاژه
فصل سوم: نظریه‌های رشد شناختی
نظریه رشد شناختی ویگوتسکی
فرضیه‌های ویگوتسکی
کارکردهای نخستین و عالی ذهنی
تفکر و زبان از دیدگاه ویگوتسکی
خود نظم‌دهی
منطقه تقریبی رشد
کاربردهای آموزشی نظریه ویگوتسکی
مقایسه نظریه‌های رشد شناختی ویگوتسکی و پیاژه
نظریه رشد شناختی برونر
نکات مهم در مورد نظریه شناختی یادگیری برونر
مفاهیم مورد نظر و مهم در نظریه برونر
نظریه رشد اریک اریکسون
پنج نظام محیطی
زمینه‌های اجتماعی رشد
رشد اجتماعی هیجانی
نظریۀ رشد اخلاقی پیاژه
نظریه رشد اخلاقی کلبرگ
آموزش اخلاق
فصل چهارم: نظریه‌های یادگیری رفتار
نظریه شرطی‌سازی پاسخگر یا کلاسیک پاولفی
مراحل شرطی کردن رفتار پاسخگر
خاموش کردن رفتار پاسخگر
بازگشت خود به خودی
تعمیم و تمییز محرک
شرطی شدن در سطح بالاتر
مقایسه تعمیم محرک و شرطی شدن در سطح بالاتر
ارزشیابی شرطی‌سازی کلاسیک
نظریه شرطی‌سازی وسیله‌ای ثرندایک
نظریه شرطی‌سازی کنشگر اسکینر
ارائه تقویت کننده مثبت
حذف تقویت کننده منفی
ارائه تنبیه
خاموشی رفتار کنشگر
مقایسه شرطی‌سازی پاسخگر و شرطی‌سازی کنشگر
کاربرد نظریه شرطی‌سازی کنشگر در اداره‌ی امور انسانی
فصل پنجم: نظریه‌های یادگیری شناخت (گشتالت، آزوبل، بندورا)
نظریه یادگیری گشتالت
نظریه یادگیری معنی‌دار کلامی آزوبل
هرم ساخت شناختی
معنی‌دار بودن یادگیری
انواع پیش سازمان ‌دهنده‌ها
روش آموزشی مورد استفاده نظریه یادگیری معنی‌دار کلامی
انگیزش و یادگیری معنی‌دار
نظریه یادگیری شناختی اجتماعی بندورا
نقش تقویت در یادگیری از راه مشاهده
مفاهیم مهم در نظریه شناختی اجتماعی بندورا
انواع تقویت در نظریه بندورا
الگوبرداری و رسانه‌های خبری و سرگرم‌ کننده
کاربردهای آموزشی نظریه‌ی یادگیری شناختی اجتماعی
فصل ششم: نظریه‌های یادگیری شناختی (خبرپردازی، نظام یاد)
رویکرد خبرپردازی
نظریه سه مرحل‌های خبرپردازی
نظام‌های حافظه بلند مدت
اقسام دانش قابل ذخیره در حافظه دراز مدت
گنجایش و طول مدت نگهداری اطلاعات در حافظه دراز مدت
بازنمایی اطلاعات در حافظه
نظریه‌های تازه‌تر خبرپردازی
الگوی خبرپردازی مطلوب
کاربردهای آموزشی نظریه‌های یادگیری خبرپردازی
فصل هفتم: سبک‌های یادگیری و تفکر
سبک‌های یادگیری
سبک‌های یادگیری شناختی
سبک‌های همگرا، واگرا، جذب کننده و انطباق‌یابنده
سبک‌های انطباق‌یابنده
تفاوت سبک‌های یادگیری و رویکردهای یادگیری
انواع دیگر دسته‌بندی سبک‌ها (رویکردهای) یادگیری
سبک‌های محیطی، هیجانی، جامعه‌شناختی، فیزیولوژیکی و روانشناختی
سبک‌های یادگیری عاطفی هیجانی گراشا و ریچمن
خلاصه سبک‌های یادگیری گراشا و ریچمن
سبک‌های حسی شهودی، دیداری کلامی، فعالیتی تأملی و مرحله‌ای کلی (فلدر و سیلور)
سبک‌های تفکر
نتایج پژوهش‌های مربوط به سبک‌های یادگیری
چگونگی برخورد معلم با یادگیرندگان دارای سبک‌های مختلف
بحث انتقادی درباره‌ی سبک‌های یادگیری و تفکر
فصل هشتم: راهبردهای یادگیری و مطالعه، شناخت و فراشناخت
شناخت
فراشناخت
راهبردهای شناختی
راهبرد تکرار موضوعات ساده و غیر معنی دار
راهبرد تکرار موضوعات پیچیده و معنی‌دار
بسط یا گسترش معنایی برای مطالب ساده و پایه
بسط یا گسترش معنایی برای مطالب پیچیده
نقشه‌ی مفهومی
راهبردهای فراشناختی
کنترل و نظارت
سنجش راهبردهای شناختی و فراشناختی
فصل نهم: حل مسئله، تفکر انتقادی و آفرینندگی
انواع مسئله‌ها
حل مسئله به عنوان انتقال یادگیری
انواع انتقال یادگیری
روش آموزش حل مسئله و مراحل آن
پیشنهادهایی برای افزایش توانایی‌های حل مسئله در یادگیرندگان
تفکر انتقادی
تعریف و ویژگی‌های تفکر انتقادی
نکاتی در مورد آموزش تفکر انتقادی
آفرینندگی (خلاقیت)
دیدگاه‌های مختلف نسبت به آفرینندگی
ویژگی‌های تفکر واگرا
آفرینندگی، هوش و پیشرفت تحصیلی
ویژگی‌های افراد آفریننده
آموزش آفرینندگی
فصل دهم: طراحی آموزشی، هدف‌های آموزشی و آمادگی برای یادگیری
الگوهای طراحی آموزشی
طراحی آموزشی معلم محور: الگوی عمومی آموزشی
طراحی آموزشی یادگیرنده محور مبتنی بر رویکرد سازندهگرایی
ویژگی‌های طراحی آموزش یاد گیرنده محور و آموزش معلم محور
هدف‌های آموزشی
گزینش و تدوین هدف‌های آموزشی
طرح سه مرحل‌های هدفگزینی
هدف‌های آموزشی رفتاری
انتقادات وارده به هدف‌های رفتاری
روش تبدیل غایت‌های کلی پرورشی به هدف‌های دقیق آموزشی
هدف‌های آموزشی شناختی
استانداردهای تحصیلی
مفهوم خودپنداره تحصیلی (مفهوم خودتحصیلی)
راه‌های کاهش کمبود انگیزش برای یادگیری
طبقه‌بندی هدف‌های آموزشی
طبقه‌بندی هدف‌های آموزشی معروف به طبقه‌بندی بلوم
طبقه‌بندی هدف‌های آموزشی: حوزه‌ی شناختی
طبقه‌بندی هدف‌های آموزشی: حوزه عاطفی
طبقه‌بندی هدف‌های آموزشی: حوزه روانی حرکتی
طبقه‌بندی هدف‌های آموزشی بر اساس انواع یادگیری
بازده‌های یادگیری
فصل یازدهم: آموزش معلم محور
آموزش به کمک سخنرانی
فنون آموزش با روش سخنرانی
طبقه بندی تکالیف
معایب روش سخنرانی
مزایای روش سخنرانی
موارد استفاده روش سخنرانی
آموزش مستقیم
روش‌های وابسته به پژوهش
روش‌های وابسته به نظریه یادگیری
روش آموزش برای یادگیری در حد تسلط
روش‌های آموزش مستقیم مستقل از معلم
فصل دوازدهم: آموزش یادگیرنده محور
آموزش به روش بحث گروه‌ی (گفتگوی آموزشی)
مراحل آموزش بحث گروه‌ی (تمام کلاس) :
آموزش برای یادگیری اکتشافی (یادگیری پژوهشگری)
مراحل آموزش برای یادگیری اکتشافی
امتیازات استفاده از روش آموزش اکتشافی
معایب استفاده از روش آموزش اکتشافی
روش اکتشافی هدایت‌ شده
آموزش به کمک یادگیری مشارکتی
ویژگی‌های آموزش به کمک یادگیری مشارکتی
انواع روش‌های یادگیری مشارکتی
مزایا و معایب روش یادگیری مشارکتی
فصل سیزدهم: آموزش به کمک روش‌های تغییر رفتار
سبک‌های مختلف اداره کلاس درس
تعریف و هدف تغییر رفتار
روش‌های افزایش نیرومندی رفتارهای مطلوب موجود
انواع تقویت کننده‌های مثبت
مطالبی در مورد تقویت و تقویت کردن
روش‌های ایجاد رفتارهای مطلوب تازه در دانش‌آموزان
روش‌های نگهداری رفتارهای مطلوب
برنامه‌های تقویت
برنامه‌ی نسبتی ثابت
برنامه نسبتی متغیر
برنامه تقویتی فاصل‌های ثابت
برنامه‌ی تقویتی فاصل‌های متغیر
رقیق کردن برنامه‌ی تقویتی
روش‌های کاهش و حذف رفتارهای نامطلوب
انواع تقویت‌های تفکیکی
منابع