معرفی و دانلود کتاب دیوان حافظ

معرفی کتاب دیوان حافظ

حافظ می‌دانسته بعد از مرگش، استادان ادبیات هرجور بخواهند او را معرفی می‌کنند، پس شخصاً دست‌به‌کار شده و خود را چنین معرفی کرده: «حافظ مرید جام می است ای صبا برو / وز بنده بندگی برسان شیخ جام را». کتاب دیوان حافظ بخش بزرگی از اشعار حافظ شیرازی را برای مخاطبان خود گردآورده است. این کتاب براساس نسخه‌ی علامه‌ی قزوینی و قاسم غنی که نسخه‌ی معتبر دیوان حافظ است، تنظیم شده و می‌توانیم مطمئن باشیم که این ابیات اصل و غیرجعلی هستند.

درباره‌ی کتاب دیوان حافظ

حافظ به تعریف و تمجید ما نیازی ندارد و عطری است که خود می‌بوید. همه‌ی ما نیز می‌دانیم که او محبوب‌ترین غزل‌سرای ایرانی است و اندیشه‌هایش نه فقط در زمان خودش، بلکه هنوز آنچنان بدیع و تازه است که گروهی از افراد توان پذیرشش را ندارند؛ به همین دلیل می‌کوشند تا منظور حافظ و مفهوم اشعارش را آن‌طور که خود می‌خواهند تفسیر کنند. از «شراب عرفانی» گرفته تا «عشق زمینی حافظ همان عشق الهی» است! برخی از استادان ادبیات که 800 سال پس از حافظ به دنیا پا گذاشته‌اند؛ اما هنوز نتوانسته‌اند دیدگاه حافظ را بپذیرند، با قصد و نیت ستایش و تحسین، نسبت‌هایی به او می‌دهند که اگر زنده بود و آن‌ها را می‌شنید، خودش را از جهان فانی خلاص می‌کرد. از میان تفاسیر عرفانی و صوفیانه نمی‌توان افکار و اندیشه‌ی خواجه‌ی شیراز را شناخت. می‌خواهید حافظ را بشناسید؟ نخست، اشعار خودش را بخوانید. اغلب غزلیات و قصاید حافظ به تفسیر و توضیح مازاد نیازی ندارند و مفهومشان واضح و روشن است. او صریح و بی‌پرده می‌گوید: «باده‌نوشی که در او روی و ریایی نبود/ بهتر از زهدفروشی که در او روی و ریاست». سپس به دشمنانش که در تمام دوره‌های تاریخ بی‌شمار هستند، نگاه کنید. بزرگ‌ترین و مشهورترین دشمن حافظ: امیر مبارزالدین. حاکمی خون‌خوار، متعصب، خشک مذهب و دشمن اندیشه‌های نو. پادشاهی که حافظ را بارها به بند کشید و حتی تا پای اعدام کردن او نیز پیش رفت. امیر مبارزالدین منفور زمان خود و دیکتاتور آن دوران بود.

کتاب دیوان حافظ (براساس نسخه‌ی علامه قزوینی و دکتر غنی) بخش عمده‌ای از اشعار حافظ شیرازی را گردآورده و بدون تفسیر و شرح اضافه، در اختیار مخاطبان قرار داده است. ادبیات مانند سیاست است. بین مدافعان ادبیات نو و کهن جنگی سرد و ابدی برقرار است و حافظ جزو معدود شاعرانی است که هر دو جبهه خواهان و ستایشگر اویند. احتمالاً اگر احمد شاملو و بهاءالدین خرمشاهی را در یک اتاق کنار هم می‌نشاندیم، در هیچ بحث و موضوعی توافق نظر نداشتند، جز عشق به حافظ و حافظ‌پژوهی. حافظ معشوق مشترک ما ایرانیان است. هر کداممان از ظن خود یار او می‌شویم و سنگ محک و ترازوی «ارزش ادبی» برای ما شعرهای اوست. برخی از حافظ‌پژوهشان درگیر عناصر صور و تصویری اشعار حافظ‌اند؛ اما اینکه حافظ شیرازی چند بیت شعر گفته (اغلب اشعار حافظ در زمان حیات او به دست حکومت استبدادی آن دوران از بین رفته‌اند) و بیت‌هایش چند کلمه دارند، واقعاً موضوع مهمی نیست. خود حافظ نیز به‌احتمال زیاد راضی نیست که به‌جای تفکر و اندیشیدن درباره‌ی عقاید و مرامش، نقطه‌های مصرع‌هایش را بشماریم. ما باید اندیشه‌ی حافظ شیرازی را بشناسیم. حافظ آزاداندیش، حق‌طلب و عدالت‌جوست. او استبداد دینی حکومت زمانش را برنمی‌تابد. از هر عملی که افراد ریاکار و ظاهراً زاهد انجام می‌دهند، پرهیز می‌کند. در این حد که حتی خرقه‌اش تر و سجاده‌اش شراب‌آلوده است.

کتاب دیوان حافظ مملو از غزلیات و قصاید این شاعر معترض است؛ شعرهایی که وقتی خوانده می‌شوند، اغلب در نگاه اول عاشقانه هستند؛ اما به‌محض اینکه یک‌بار دیگر از رویش بخوانیم، طرحی نو از آن‌ها بیرون می‌زند و یک‌لحظه اجتماعی و لحظه‌ای دیگر حتی طنزآمیز می‌شوند؛ هیچ مفسر و حافظ‌پژوهی تاکنون متوجه نشده کدام منظور حافظ می‌تواند بر دیگر مفاهیم اشعار او سایه بیندازد؛ قرار هم نیست هیچ‌گاه راز سربه‌مهر حافظ شیرازی که مایه‌ی حیات شعر اوست، فاش شود. همان‌طور که قرار نیست بدانیم «رند» صوفی و زاهد، دروغ‌گو و ریاکار است یا خود حافظ. از دیگر مجهولات کتاب دیوان حافظ که بیت‌هایش را مثل مویی که با پیچ‌وتاب زیباتر می‌شود، به رقص درآورده، «معشوق» اوست. ما نمی‌دانیم او کیست. معشوق حافظ مانند معشوق مولانا و نظامی نام و نشان مشخصی ندارد، اما هر که هست، هنگامی که از جایی عبور می‌کند، بهشتیان مثل روز قیامت، همگی برای دیدن او از جای برمی‌خیزند.

هرقدر که از حافظ شیرازی بگوییم، باز هم هزاران نکته و حرف نگفته باقی می‌ماند و به‌سادگی نمی‌توانیم تمام‌وکمال حافظ را معرفی کنیم. اگر بگوییم صوفی بود نمی‌دانیم با اشعار ضد صوفیانه‌اش چه کنیم و اگر بگوییم به فرقه‌ی «ملامتیه» متمایل بود، منبع و مدرک مشخصی برای این ادعا نداریم. تنها معرف دقیق و درست حافظ، شعرهای خود اوست. به همین جهت بهترین راه برای روبه‌رو شدن با خاتم‌الشعرای شعر فارسی، مراجعه به اصل اشعار و غزلیات دیوان حافظ است؛ مانند اشعاری که در کتاب دیوان حافظ به کوشش نشر خوب، منتشر و تقدیم عاشقان حافظ شده‌اند.

کتاب دیوان حافظ برای چه کسانی مناسب است؟

حافظ شخصیت اصلی سفره‌ی هفت‌سین و شب یلداست. اوست که دین، وطن، اخلاق و آدمیت را برای ما معنا می‌کند. هنوز کسی از «رخ اندیشه حافظ نقاب نگشوده» و هزاران مقصد نرفته و مفهوم درک نشده در میان ابیاتش خفته‌اند. خواندن اشعار حافظ برای تمام فارسی‌زبانان صرفاً «مناسب» نیست، ضروری است. حافظ عصیان‌گر است و بدون او، یادمان می‌رود که چگونه با تزویر و ریای مشهود بجنگیم و هویتمان را از منجلاب نجات دهیم.

در بخشی از کتاب دیوان حافظ می‌خوانیم

ای در رخ تو پیدا انوار پادشاهی
در فکرت تو پنهان صد حکمت الهی
کلک تو بارک الله بر ملک و دین گشاده
صد چشمه آب حیوان از قطره سیاهی
بر اهرمن نتابد انوار اسم اعظم
ملک آن توست و خاتم فرمای هر چه خواهی