معرفی و دانلود کتاب دکابریست‌ها

معرفی کتاب دکابریست‌ها

کتاب دکابریست‌ها روی موضوعی تاریخی دست می‌گذارد که تغییر بزرگی در جامعه‌ی روسیه‌ی سال 1825 بر جا گذاشت. دکابریست‌ها روشنفکرانی بودند که علیه روسیه‌ی استبدادی تزاری به پا خواستند و گرچه سرکوب شدند، اما به آگاهی سیاسی و اجتماعی مردم جامعه افزودند. لئانید زورین در این نمایشنامه به اختلافات و تعارضات میان رهبران این شورش و روند شکل‌گیری قیام آنان می‌پردازد.

درباره‌ی کتاب دکابریست‌ها

در نوزدهم نوامبر 1825 (به تقویم قدیم روسیه: اول دسامبر)، تزار آلکساندر اول از دنیا رفت. او فرزندى نداشت و از این رو طبق سنت برادر کوچک‌ترش، کانستانتین، باید به جاى او به تخت مى‌نشست. اما کانستانتین از همان زمان حیات آلکساندر بارها به نزدیکان خود گفته بود که تمایلى به سلطنت بر روسیه ندارد و این حق را به برادر بعدى خود، نیکالاى، واگذار مى‌کند. پس از مرگ آلکساندر، کانستانتین، که در آن زمان در ورشو به سر مى‌بُرد، همچنان علاقه‌اى به نشستن بر تخت پادشاهى از خود نشان نمى‌داد، ولى انصراف خود را نیز رسماً اعلام نمى‌کرد. این وضع باعث شد تعیین و اعلام رسمى جانشین آلکساندر دوهفته‌اى به تعویق بیفتد. این بهترین فرصت براى اعضاى انجمن‌هاى شمالى و جنوبى بود تا براى تغییر نظام حکومتى دست به اقدام عملى بزنند. در روز چهاردهم دسامبر که قرار بود گارد و ارتش سوگند وفادارى به نیکالاى یاد کنند، افسران شورشى بخش‌هایى از واحدهاى نظامى تحت فرمان خود را در میدان سنا گرد آوردند، از اداى سوگند وفادارى به نیکالاى سر باز زدند و خواستار به‌تخت‌نشستن کانستانتین و اعلام سلطنت مشروطه از سوى مجلس سنا شدند. پس از درگیرى‌هاى پراکنده‌ در میدان سنا، سرانجام نیکالاى دستور سرکوب شورش را صادر کرد و واحدهایى از ارتش با پشتیبانى توپخانه شورشیان را پراکنده کرد و شمار زیادى از آنان را از بین برد.

پس از سرکوب شورش، که بعدها به قیام دسامبریست‌ها یا دکابریست‌ها (برگرفته از تلفظ روسى نام آخرین ماه تقویم میلادى: «دکابر») مشهور شد، تحقیقات و دستگیرى و بازجویى‌هاى مفصلى به راه افتاد، پنج نفر از افراطى‌ترین سران دکابریست به اعدام محکوم شدند و عده‌ى بى‌شمارى به زندان و تبعیدهاى طولانى‌مدت به سیبرى.

باآنکه قیام دکابریست‌ها یک‌روزه سرکوب شد، ولى تأثیر عقیدتى و فرهنگى آن بر قشرهاى مختلف جامعه‌ى روسیه فوق‌العاده زیاد بود. قیام‌کنندگان که همگى از افراد خوشنام و محترم بودند و کسى در حسن نیت و وطن‌دوستى‌شان شک نداشت، با قربانى‌کردن خود (در شرایطى که تقریباً هیچ امیدى به پیروزى نداشتند) باعث افزایش چشمگیر خودآگاهى سیاسى و مدنى شهروندان روسیه شدند. عملاً هر جنبش آزادى‌خواهانه‌ى اجتماعى که از 1825 به بعد در این کشور به راه افتاد، از اندیشه‌هاى دکابریستى ملهم شده بود و آرمان‌هایى مشابه هدف‌هاى دکابریست‌ها را دنبال مى‌کرد. ادیبان و شاعران زیادی دنباله‌رو دکابریست‌ها شدند و با هنرشان آنان را ستودند.

لئانید زورین (Leonid Zorin) نمایشنامه‌نویسی است که در کتاب دکابریست‌ها (Decembrists) شورش این گروه سیاسی را در روسیه‌ی تزاری به امری نمایشی تبدیل کرده. این نمایشنامه‌ی مستند تاریخی در سال 1967 نگاشته و روی صحنه اجرا شده است. لئانید زورین تا حد امکان از منابع مختلف و مستندات تاریخی سود برده تا شورش دکابریست‌ها را در واقع‌بینانه‌ترین حالت به نمایش درآورد. هرچند بدیهی است که در تبدیل یک واقعه‌ی تاریخی به اثری دراماتیک، خواه ناخواه بخش‌هایی از داستان دستخوش تغییر شده و بخش‌هایی بنا به ضرورت حذف یا اضافه می‌شوند.

نکته‌ی جالب توجه نمایشنامه‌ی دکابریست‌ها این است که بیش از آنکه به نمایش دادن وقایع تاریخی مثل سرکوب شورشیان یا مرگ شخصیت‌های مهم بپردازد، بحث‌هاى مربوط به تدارک این قیام و اختلاف نظر رهبران را مد نظر قرار می‌دهد؛ به گونه‌ای که کل ماجراهاى روز چهاردهم دسامبر 1825 صرفاً در قالب یک گزارش رسمى کوتاه به اطلاع خواننده و بیننده مى‌رسد و بخش عمده‌ی پرده‌ی اول به تعارضات و تضادهای میان شخصیت‌ها اختصاص دارد. این نکته به‌روشنى نشان مى‌دهد که هدف لئانید زورین بیش از آن‌که بازسازى تاریخ و ارائه‌ی اطلاعات تاریخى به مخاطب باشد، ترغیب مخاطب به تفکر درباره‌ى وقایع روى صحنه و سنجش مواضع و ایده‌هاى شخصیت‌هاست.

به‌طورکلی نمایشنامه یا هر اثر ادبی و هنری دیگری، وظیفه ندارد به واقعیات تاریخی و اجتماعی پایبند و وفادار بماند. بلکه آفرینندگان آن‌ها می‌کوشند با الهام گرفتن از چنین رویدادهایی، مخاطبشان را به تفکر و تفحص درباره‌ی موضوعی وادارند و اندیشه‌یشان را بیدار کنند؛ بی‌آنکه بخواهند اندیشه‌ی مورد نظر خود را به آن‌ها بخورانند!

کتاب دکابریست‌ها با ترجمه‌ی آبتین گلکار از سوی نشر ماهی چاپ و روانه‌ی بازار شده است.

کتاب دکابریست‌ها برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این کتاب به بازیگران و کارگردانان تئاتر، دانشجویان و فعالان این حوزه و تمام کسانی که به خواندن نمایشنامه علاقه دارند، پیشنهاد می‌شود.

در بخشی از کتاب دکابریست‌ها می‌خوانیم

میخاییل پاولویچ: نه آقایان، دیگر همه‌چیز روشن است. روسیه‌اى در کار نیست. این نوعى تعفن است، رسوایى است، ضیافت ابلیس است، اما روسیه نیست. سوگندها باد هوا شده، شرافت باد هوا شده، همه‌چیز باد هوا شده و هیچ‌چیز مقدسى باقى نمانده. سربازان به میدان مى‌ریزند و نظرکرده‌ى خداوند را تهدید مى‌کنند. تازه این تمام ماجرا نیست. هنگ چرنیگوف هم شورش کرده. من این هنگ را مى‌شناسم و آن‌جا بوده‌ام. حتى کوچک‌ترین نشانه‌اى از نارضایتى به چشمم نخورد، چه رسد به نافرمانى و شورش. (غمزده) دورتادورمان را فریب و خدعه گرفته، آقایان!

چِرنیشِف: عالیجناب، اعتماد به مافوق در خون همه‌ى روس‌هاست. خائنان هم از همین سوءاستفاده کردند.

میخاییل پاولویچ: آقایان، باید اعتراف کنم چیزى که مرا درمانده کرده جنبه‌ى اخلاقىِ ماجراست.

بِنکِندورف: عالیجناب، این بى‌سر و پاها ارزش آن را ندارند که شما خاطر خود را مکدر کنید. مگر ماجرا چقدر کش پیدا کرد؟ کافى بود موراویوف‌ آپوستول به تریلِسى برسد تا با شلیک توپ از او استقبال کنند. چیزى نمانده بود خود سربازهاى فریب‌خورده همان‌جا او را به کیفرش برسانند. سوم ژانویه همه‌چیز تمام شده بود.

چِرنیشِف: درست است، ولى نباید به‌سادگى از کنار این قضیه گذشت. حق با عالیجناب است. اعلى‌حضرت امپراتور وظیفه‌ى سنگین اما والایى به عهده‌ى ما گذاشته‌اند، آقایان. ما باید تمام زوایاى این توطئه را روشن کنیم، هم آنچه را در ظاهر قضیه مى‌گذرد و هم اعماق تاریک پنهان‌مانده‌اش را. آقایان، امیدوارم حضور عالیجناب میخاییل پاولویچ در میان ما سبب شود از آسان‌گیرى‌هایى که این روزها در حکم جنایت است پرهیز کنیم.

میخاییل پاولویچ: آقایان، این اشرار مى‌خواستند من و تمام خانواده‌ام را از دم تیغ بگذرانند، ولى دلم نمى‌خواهد حضورم در این کمیته به انتقام‌خواهى تعبیر شود.