معرفی و دانلود کتاب دام نبوغ: چرا آدم‌های باهوش حماقت می‌کنند و چگونه تصمیم‌های عاقلانه‌ بگیریم؟

معرفی کتاب دام نبوغ: چرا آدم‌های باهوش حماقت می‌کنند و چگونه تصمیم‌های عاقلانه‌ بگیریم؟

کتاب دام نبوغ اثری روانشناختی است که به قلم دیوید رابسن به رشته‌ی تحریر درآمده. در این کتاب با نظریاتی بدیع و نو مواجه خواهید شد که به طور خلاصه چنین اظهار می‌دارند: وجود نبوغ و هوش سرشار در افراد، برخلاف آنچه گمان می‌شود، اغلب منجر به اتخاذ تصمیمات غیرقابل دفاع و چه بسا نابخردانه از سوی ایشان می‌گردد.

درباره کتاب دام نبوغ

نبوغ یکی از رازآمیزترین مفاهیم بشری است. برای پی بردن به این واقعیت، کافی است توجه داشته باشیم که واژه‌ی نبوغ، بسته به بسترهای متفاوتی که در آن‌ها به کار می‌رود، معانی متعدد و چه بسا متضادی را به ذهن متبادر می‌سازد. نزد برخی، نبوغْ مایه‌ای الهی دارد. کسانی که به چنین برداشتی از نبوغ قائلند، نوابغ را انسان‌هایی ویژه و متمایز می‌دانند که قادرند از مجرای کشف و شهود و الهام به بصیرت‌هایی دست یابند که برای آحاد مردم غیرقابل دسترس می‌نمایند. برخی دیگر امّا، نبوغ را جز بهره‌ی هوشیِ سرشار نمی‌دانند. این دسته، در تعریف نبوغ، به جای عطف توجه به امور رازآلود و آن‌جهانی، به مفاهیم و داده‌های علوم تجربی، از جمله دو علم روان‌شناسی و عصب‌شناسی، استناد می‌کنند. در این میان، عده‌ای نیز بر آن‌اند که نبوغ، بیش از هر چیز، تواناییِ جهت‌دهی به زندگی بر مبنای اصولِ پذیرفته‌شده‌ی منطقی و عقلانی است. کسانی که نبوغ را این‌چنین تعریف می‌کنند، بر این باورند که برای نابغه به شمار آمدن، برخورداری از هوش سرشار ابداً ضروری نیست. زیرا مسلم است که بدون اتکا به ضریب هوشی بالا نیز می‌توان پی به چندوچونِ قواعدِ عقل سلیم بُرد!

باری، هر تعریفی که از نبوغ داشته باشیم، احتمالاً بر سر این نکته که نوابغ انسان‌هایی خاص، متمایز، و البته، غبطه‌برانگیزند، اختلاف نظر نخواهیم داشت. اغلب ما، فارغ از آن‌که انسانِ برخوردار از نبوغ را دقیقاً واجد چه خصیصه‌های گوناگونی می‌دانیم، آرزو داریم که در نظر دیگران یکی از همین نوابغ به شمار رویم. چرا که به پیروی از باوری رایج، گمان می‌کنیم که نوابغ زندگی بس سرشارتر، پویاتر، و صدالبته، باکیفیت‌تری دارند. آنچه در کتاب دام نبوغ (The Intelligence Trap) خواهید خواند، شواهدی در اثباتِ نادرست بودن چنین باوری است.

دیوید رابسن (David Robson) در اثر نامبرده، با مرور زندگی شماری از شاخص‌ترین نوابغِ تمامِ دوران‌ها، به ما نشان می‌هد که چگونه برخورداری از نبوغ و هوشِ فراوان، در اغلب مواقع، بدل به مانعی عبورناپذیر در راستای اتخاذ تصمیمات درست و موجه و سازنده می‌گردد. به عبارتی، او در این کتاب قصد دارد با برشمردنِ خطراتی که زندگیِ انسانِ نابغه را در معرض تهدید قرار می‌دهند، نیمه‌ی تاریک نبوغ را نزد خوانندگان خویش نمایان سازد. البته که مؤلفِ کتاب دام نبوغ، تأکید بر نکاتِ مثبتِ بهره‌مندی از هوش وافر و نبوغ سرشار را فراموش نمی‌کند. با این حال، ضمن اشاره به این نکات مثبت، جزئیاتِ سازوکاری را فاش می‌سازد که بر اثر آن، فواید برخورداری از نبوغ، به دام‌هایی در پیش پای فرد نابغه بدل می‌گردد. برای مثال، رابسن در بخشی از کتاب خود، پس از تأکید بر اهمیتِ خصیصه‌ی مشورت‌پذیری در مسیر ساختن زندگی‌ای معقول و رضایت‌بخش، از گرایشی رایج در میان نوابغ سخن می‌گوید که ایشان را به نوعی خودبرتربینی و غرور کاذب سوق می‌دهد که نتیجه‌اش، در اغلب اوقات، بی‌اعتنایی نشان دادن به نصایح و مشورت‌های سودمند دیگران است.

کلام را به درازا نکشانیم و اصل مطلب را بیان کنیم: کتاب دام نبوغ اثری روشنگر است که قصد دارد ما را با نگرشی متفاوت نسبت به ارزش‌هایی چون عقلانیت، نبوغ، استعداد و... آشنا سازد. بنابراین، مطالعه‌ی آن، چنان‌که دغدغه‌ی ارتقای کیفیت زندگی خویش را داشته باشیم، بی‌شک برایمان خالی از فایده نخواهد بود.

ترجمه‌ی فارسی کتاب دام نبوغ به قلم مرتضی امیرعباسی صورت گرفته، و انتشار آن به همت مؤسسه‌ی ترجمان علوم انسانی مقدور گشته است.

نکوداشت‌های کتاب دام نبوغ

- اثری خواندنی و تأمل‌برانگیز. (Publishers Weekly)
- مطالب کتاب دام نبوغ مرا شیفته‌ی خود ساخت. (Anna Rosling Rönnlund)
- مطالعه‌ی کتاب دام نبوغ، برای هر فردی که ولو یک بار در زندگی خود، مرتکب اشتباهی مهلک و هولناک شده، ضرورت دارد. (Kirkus Reviews)

کتاب دام نبوغ مناسب چه کسانی است؟

چنان‌که از توضیحات فوق پیداست، عموم خوانندگان، خصوصاً آن دسته از ایشان که به مباحث روان‌شناختی علاقه دارند، می‌توانند خود را مخاطب دیوید رابسن در کتاب دام نبوغ بدانند.

با دیوید رابسن بیشتر آشنا شویم

دیوید رابسنِ بریتانیایی نویسنده‌ای جوان و صاحب آثاری خواندنی در حوزه‌ی روانشناسی و علوم اعصاب است. هنگام بررسی کارنامه‌ی رابسن، علاوه بر پی بردن به عناوینِ جوایز و افتخارات گوناگونی که وی به کف آورده، متوجه سابقه‌ی همکاری‌های درخشان او با نشریات و رسانه‌هایی برجسته از قبیل New Scientist ،Aeon ،Guardian و BBC نیز، می‌شویم. مایه‌ی مسرت است که کتاب «دام نبوغ»، به عنوان تحسین‌شده‌ترین اثر رابسن، با ترجمه‌ای قابل قبول در دسترس مخاطبین فارسی‌زبان قرار دارد.

در بخشی از کتاب دام نبوغ می‌خوانیم

در سال 2010، گروهی از ریاضی‌دانان، مورخان و ورزشکاران مأمور شدند اسامی خاصی را شناسایی کنند که در هریک از این رشته‌ها چهره‌ای شاخص هستند. برای مثال، آن‌ها باید با سه پاسخ «بله»، «خیر» و «نمی‌دانم» تشخیص دهند که آیا یوهانس دو گروت یا بنوتی ترون ریاضی‌دانان مشهوری هستند یا نه. همان‌طورکه شاید حدس بزنید، افراد متخصص در تشخیص چهره‌های شاخص هم‌رشتۀ خود عملکرد مطلوب‌تری داشتند (مثلاً ریاضی‌دان‌ها در شناسایی یوهانس دو گروت بهتر بودند) و همچنین توانایی بیشتری در شناسایی اسامی ساختگی و غیرواقعی (در این مورد: بنوتی ترون) نشان دادند. اما زمانی‌که خودانگارۀ آن‌ها از تخصصشان موضوع سؤال بود، ترجیح می‌دادند پاسخ سؤالات را حدس بزنند و، به‌جای اعتراف به ندانستن با عبارت «نمی‌دانم»، در میزان معلومات خود غلو کنند.

درهمین‌حال، متیو فیشر، استاد دانشگاه ییل، آزمونی درخصوص معلومات دانش‌آموختگان در حیطۀ رشته تحصیلی‌شان به عمل آورد که نتایج آن در سال 2016 منتشر شد. او قصد داشت میزان دانش آن‌ها پیرامون مباحث اصلی رشتۀ تحصیلی‌شان را محک بزند، بنابراین ابتدا از آن‌ها خواست تا میزان شناختشان درخصوص مباحث کلیدی رشته‌شان را برآورد کنند. به‌طورمثال، از یک فیزیک‌دان می‌خواست تا درک خود را از مبحث ترمودینامیک ارزیابی کند و از فارغ‌التحصیلان زیست‌شناسی می‌خواست تا چرخۀ کرِب را تشریح کنند.

سپس فیشر، بدون اطلاع شرکت‌کنندگان، آزمایشی غافلگیرانه ترتیب داد: آن‌ها حالا می‌باید توضیحی دقیق دربارۀ اصولی بنویسند که پیش‌ازاین مدعی دانستن آن بودند. علی‌رغم آنکه بسیاری از آن‌ها مدعی بودند معلوماتشان درخصوص مباحث بالاست، بسیاری از آن‌ها قادر به نوشتن توضیحی منسجم دربارۀ مباحث ذکرشده نبودند. نکتۀ مهم این بود که این مسئله تنها زمانی صادق بود که آن‌ها قرار بود درخصوص مباحث مرتبط با رشتۀ خود اظهارنظر کنند.

فهرست مطالب کتاب

تقدیر و تشکر
سرآغاز
[بخش اول]: روی بد سکۀ نبوغ: بهرۀ هوشی بالا، تحصیلات عالی و تخصص چطور در آتش حماقت می‌دمند؟
[1]: فراز و فرود ترمیت‌ها: هوش چه هست و چه نیست؟
[2]: استدلال‌های آشفته: خطرات ‘اختلال منطق’
[3]: بلای دانایی: زشت و زیبای ذهن متخصص
[بخش دوم]: رهایی از دام نبوغ: ابزاری برای استدلال و تصمیم‌گیری
[4]: جبر اخلاقی: پیش به‌سوی خرد بر پایۀ شواهد
[5]: قطب‌نمای عاطفی شما: قدرت خوداندیشی
[6]: ابزار مُهمل‌یابی: دروغ‌ها و اطلاعات نادرست را چطور تشخیص دهیم؟
[بخش سوم]: هنر یادگیری موفق: چگونه خرد بر پایۀ شواهد می‌تواند حافظۀ شما را بهبود بخشد؟
[7]: لاک‌پشت‌ها و خرگوش‌ها: چرا افراد باهوش
[8]: اندر مزایای دوای تلخ: نظام آموزش آسیای شرقی
[بخش چهارم]: حماقت و خرد جمعی: تیم‌ها و سازمان‌ها چه کنند که دچار دام نبوغ نشوند؟
[9]: ملزومات «تیم رؤیایی»: چطور ابَرگروه بسازیم
[10]: حماقت مثل آتشی شعله‌ور زبانه می‌کشد
سخن آخر
ضمیمه: طبقه‌بندی حماقت و خرد