معرفی و دانلود کتاب جنگ‌های حافظه: بازگشت به متن فرویدی

معرفی کتاب جنگ‌های حافظه: بازگشت به متن فرویدی

کتاب جنگ‌های حافظه سه مقاله‌ی مهم از فیل مالن، سوزی اورباخ و اشلی کانوی درباره‌ی حافظه‌ی کاذب را در بر می‌گیرد. کتاب پیش رو بخش زیادی از نگرش‌های متضادی را که در باب این مسأله وجود دارد مورد بررسی قرار می‌دهد و در تلاش است تمام جوانب این پدیده‌ی روانی را تحلیل کند. گفتنی‌ست کتاب حاضر ذیل مجموعه‌ی «استخوان‌های روح» به انتشار رسیده است.

درباره‌ی کتاب جنگ‌های حافظه

شاید تابه‌حال نام راشومون (Rashōmon)، فیلمی از آکیرا کوروساوا (Akira Kurosawa)، کارگردان، نویسنده و تهیه‌کننده ژاپنی، را شنیده باشید. ما برای پیشبرد بحث‌مان درباره‌ی کتاب جنگ‌های حافظه (Memory in dispute) ابتدا به‌صورت گذرا به این فیلم می‌پردازیم. داستان فیلم راشومون چنین است: یک سامورایی به همراه همسرش در حال گذر از جنگلی هستند که ناگهان راهزنی به آن‌ها حمله می‌کند. در این میان، یک هیزم‌شکن، یک راهب و یک مأمور نیز هرکدام شاهد این ماجرا بوده‌اند. حالا این آدم‌ها، جملگی در فیلم مقابل ما حاضر می‌شوند تا روایت خود را از ماجرا برای‌مان نقل کنند. مشکل اینجاست که هرکدام روایتی کاملاً‌ متفاوت با دیگری دارد. همه معتقدند که دقیقاً آنچه را در حافظه‌شان مانده، نقل کرده‌اند. پس چه کسی راست می‌گوید؟!

از منظری، البته با اغماض و چشم‌پوشی از برخی نکات، می‌توان آنچه را که در فیلم راشومون رخ داده نوعی حافظه‌ی کاذب تلقی کرد. در سال‌های اخیر، در کشورهای مختلف از جمله آمریکا و بریتانیا دو اصطلاح در رسانه‌ها بیش از پیش مطرح شده؛ نخست، اصطلاح حافظه‌ی کاذب (False memory) و دوم‌ اصطلاح نشانگان حافظه‌ی کاذب (False memory syndrome). اما سندرم حافظه‌ی کاذب چیست؟ حافظه‌ی کاذب به حالتی اطلاق می‌شود که در آن فرد یک رویداد را با جزئیات به یاد می‌آورد؛ این در حالی‌ست که چنین رخدادی یا اصلاً اتفاق نیفتاده یا کاملاً متفاوت از آن چیزی بوده که فرد گمان می‌کند. انسان حافظه‌ای بس پیچیده دارد که می‌تواند مدام دچار تغییر شود. همه‌ی ما خلاطراتی دقیق از حوادث گوناگون داریم و بی‌آنکه خود باخبر باشیم، با تخیل آمیخته شده است. از این روست که عموماً به یاد آوردن گذشته کار سهلی نیست. به عبارت روشن‌تر، خاطرات ما اغلب به شکل تحریف‌شده در اختیار ما قرار می‌گیرند.

در کتاب جنگ‌های حافظه مجموعه‌ای از مقاله‌ها درباره‌ی نشانگان حافظه‌ی کاذب جمع‌آوری شده که در آن‌ها دیدگاه‌های موافقان و مخالفان و استدلال‌ها و تحلیل‌های آنان مطرح می‌شود و مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مقاله‌ی اول «فروید و نشانگان حافظه‌ی کاذب» (False Memory Syndrome) نام دارد که به قلم فیل مالُن (phill Mollon) نوشته شده است. در این مقاله نظریات فروید درباره‌ی حافظه‌ی کاذب، آسیب‌شناسی روانی و منع‌کردن لیبدو مطرح می‌شود.

مقاله‌ی دوم «نشانگان حافظه‌ی کاذب: فمینیسم، انکار اجتماعی، نقش رسانه‌ها» نام دارد که توسط سوزی اورباخ (Susie Orbach) نوشته شده است. در این مقاله، سوزی اورباخ درباره‌ی نقشی که فمینیسم در درک گستره‌ی سوءاستفاده از زنان و کودکان داشته، سخن گفته است. او فرایند انکار شخصی در اتاق مشاوره و نیز انکار اجتماعی و نقش رسانه‌ها را بررسی کرده است.

«حافظه‌ی بازیافته: تیرباران پیام‌آور» نوشته‌ی اشلی کانوی (Ashley Conway) نام مقاله‌ی بعدی است. در این مقاله اشلی کانوی شش فرض آشکار رایج درباره‌ی حافظه‌ی کاذب و پاسخ‌هایی مبتنی بر تحقیقات را گرد آورده است. تأکید او بر بزرگ‌سالانی است که گویا خاطراتی از رخداد سوءاستفاده‌ی جنسی را پس از یک دوره فراموشی کامل یا نسبی به ‌یاد آورده‌اند.

کتاب جنگ‌های حافظه را سپیده معتمدی به زبان فارسی برگردانده و انتشارات نیماژ آن را روانه‌ی بازار نشر کرده است.

درباره‌ی مجموعه‌ی استخوان‌های روح

مجموعه‌ی «استخوان‌های روح» کتاب‌هایی با موضوع فلسفه‌ی مدرن را در بر می‌گیرند. تلاش گردآورندگان کتاب‌های مجموعه‌ی حاضر این بوده تا بازنمایی دقیقی از جریان‌ها و جنبش‌های فلسفی فراهم شود. کتاب‌های مجموعه‌ی استخوان‌های روح در دو سری منتشر شده‌اند. در سری نخست، تلاش بر آن بوده تا کتاب‌هایی با موضوع سیاست و اخلاق گردآوری شود و در سری دوم تمرکز بر فلسفه‌‌ی اسلامی بوده است. آنچه در ادامه مطالعه می‌کنید، نام برخی از مجلدهای منتشرشده ذیل مجموعه‌ی استخوان‌های روح است.

• «فروید و غیراروپایی‌ها» نوشته‌ی ادوارد سعید با ترجمه‌ی نوید حمزوی
• «فهم پساساختارگرایی» نوشته‌ی جیمز ویلیامز با ترجمه‌ی سیدمحمدجواد سیدی
• «متافیزیک و گمانه‌سازی جهان‌های برون‌علم» نوشته‌ی کانتن میاسو با ترجمه‌ی مدیا کاشیگر
• «مدرنیسم؛ پنج خوانش سیاسی» نوشته‌ی تری ایگلتون و فردریک جیمسون با ترجمه‌ی محمدعلی جعفری
• «میراث فرانسوی نیچه؛ تبارشناسی پساساختارگرایی» نوشته‌ی آلن د. شریفت با ترجمه‌ی سیدمحمدجواد سیدی

کتاب جنگ‌های حافظه برای چه کسانی مناسب است؟

کتاب جنگ‌های حافظه برای علاقه‌مندان به مبحث حافظه‌ی کاذب مناسب است. همچنین اگر به مباحث روان‌کاوی علاقه دارید، از مطالعه‌ی کتاب نامبرده غافل نشوید.

در بخشی از کتاب جنگ‌های حافظه: بازگشت به متن فرویدی می‌خوانیم

فروید در آغاز این اثر خاطرنشان می‌کند که هرچند آثار ناشی از سال‌های اولیه «نشان‌های ریشه‌داری در عمق ذهن ما» ایجاد می‌کند، نمی‌توانیم مستقیماً در حافظه‌ی هوشیار خود به آن‌ها دست بیابیم. به‌علاوه، وی اظهار می‌دارد که معمولاً در شش یا هفت‌سالگی، یا حتی بیشتر، می‌توانیم زندگی را به‌عنوان مجموعه‌ای از وقایع مرتبط به‌یاد بیاوریم. او مفهوم «خاطره‌ی پوشان» را ارائه می‌کند که به‌نظر می‌رسد اهمیت عاطفی نداشته باشد، اما درواقع جایگزینی است برای یک خاطره‌ی آزاردهنده‌تر که با آن ارتباطی تداعی‌گونه دارد. بنابراین بخشی از این حافظه را مکانیسم جابه‌جایی تعیین کرده است که فروید در مطالعه‌ی خود درباره‌ی رؤیاها با آن روبه‌رو شد.

فروید خاطره‌ای را مثال می‌زند که مرد سی‌وهشت‌ساله‌ای شرح داده است (معمولاً شرح‌حال‌گونه به‌شمار می‌آید). راوی، مرتع مستطیل‌شکل شیب‌دار، سرسبز و انبوهی را می‌بیند. گل‌های زردرنگ و قاصدک در آن جا دیده می‌شود. در منتهاالیه مرتع، کلبه‌ای است. در جلوی آن دو زن، یک پرستار بچه و یک زن روستایی، وراجی می‌کنند. سه کودک در چمن‌ها بازی می‌کنند. یکی از آن‌ها راوی است، در دو یا سه‌سالگی، و دو کودک دیگر پسرعموی او حدود یک سال بزرگ‌تر و دخترعمویش (خواهر همان پسرعمو) که هم‌سن راوی است. کودکان، گل‌های زرد را می‌چینند و هرکدام یک دسته‌گل دارند. اما دسته‌ی گل دختربچه زیباتر است. دو پسربچه به‌طرف او هجوم می‌آورند و گل‌هایش را از دستش می‌قاپند. دختربچه به‌گریه می‌افتد و زن روستایی به او قطعه‌ی بزرگی نان می‌دهد. راوی و پسرعمویش گل‌ها را دور می‌اندازند و با شتاب به کلبه می‌روند و نان می‌خواهند. زن روستایی نان را با کارد بزرگی می‌برد و به آن‌ها می‌دهد. نان خوشمزه است.

شرح خاطره، کیفیتی رؤیاگونه دارد و فروید دقیقاً اصول مشابه در تفسیر رؤیا را به‌کار می‌گیرد: کشف تداعی‌های مربوط به جزئیات گوناگون و درنهایت، توضیح «خاطره» به‌عنوان آرزوها و خیالات سرکوب‌شده. کاوش او درباره‌ی این خاطره، طولانی بود.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
فروید و نشانگان حافظه‌ی کاذب
نشانگان حافظه‌ی کاذب: فمینیسم، انکار اجتماعی، نقش رسانه‌ها
حافظه‌ی بازیافته: تیرباران پیام‌آور