معرفی و دانلود کتاب هستی شناسی هستی اجتماعی (بخش مارکس): اصول هستی‌شناختی بنیادین مارکس

معرفی کتاب هستی شناسی هستی اجتماعی (بخش مارکس): اصول هستی‌شناختی بنیادین مارکس

جرج لوکاچ، نظریه‌پرداز شهیر مجارستانی، در کتاب هستی شناسی هستی اجتماعی (بخش مارکس) به بررسی رابطه‌ی میان ضرورت و آزادی می‌پردازد و می‌کوشد پیوند میان غایت‌شناسی و علّیت را تحلیل و واکاوی کند.

درباره‌ی کتاب هستی‌شناسی هستی اجتماعی (بخش مارکس)

آنچه جرج لوکاچ در کتاب هستی‌شناسی هستی اجتماعی (بخش مارکس) (Zur Ontologie Des Gesellschaftlichen Seins) از آن سخن می‌گوید، بر نقطه‌ی اشتراکی میان دو مقوله‌ی هستی‌شناسی و علوم اجتماعی متمرکز است. هستی‌شناسی شاخه‌ای از فلسفه است که به ماهیت هستی و واقعیت موجود می‌پردازد. این حوزه‌ی فکری با پرسش‌هایی در مورد آنچه هست، معنای وجود و چگونگی وجود اشیاء سروکار دارد. «وجود چیزی به چه معناست؟» و «چگونه می‌توانیم بدانیم که چیزی وجود دارد؟» از جمله سؤالات اساسی و اولیه در هستی‌شناسی به شمار می‌روند.

به بیان دیگر، متفکر هستی‌شناس به دنبال پاسخ این سؤال است که بفهمد چه چیزی واقعی است و چه چیزی واقعی نیست، و چگونه می‌توانیم بین این دو تفاوت قائل شویم. هستی‌شناسی اجتماعی که در این کتاب درباره‌ی آن صحبت می‌شود، به مطالعه‌ی ماهیت و ویژگی‌های جهان اجتماعی می‌پردازد و لوکاچ می‌کوشد از دریچه‌ی نظریات مارکسیستی به این موضوع نزدیک شود. فعالان و اندیشمندان این حوزه پژوهش‌های خود را حول محور مطالعات اجتماعی و تحلیل هستی‌شناسانه‌ی گروه‌های جوامع مختلف متمرکز می‌سازند.

قِسمی از هستی‌شناسی که لوکاچ در این کتاب پیرامون آن بحث می‌کند، تاریخ‌مند و یا به عبارت دیگر وابسته به زمان و مکان است. این گونه‌ی هستی‌شناسی در مقابل هستی‌شناسی فارغ از زمان و مکان قلمداد می‌شود. هستی‌شناسی به سؤالاتی در مورد رابطه‌ی بین انواع مختلف وجود و هستی نیز می‌پردازد. به عنوان مثال، این مسئله که بفهمیم وجود فیزیکی با وجود ذهنی چگونه ارتباط برقرار می‌کند و وجود معنوی با وجود جسمانی و ذهنی چگونه پیوند می‌یابد، از مسائلی است که هستی‌شناسان درباره‌ی آن به بحث و پژوهش می‌پردازند. آنچه لوکاچ در کتاب هستی‌شناسی هستی اجتماعی (بخش مارکس) به عنوان هسته‌ای برای بحث خود در نظر می‌گیرد، ارتباط میان دو مفهوم ضرورت و آزادی از منظر هستی‌شناسانه است و رابطه‌ی که این دو با مقوله‌ی کار برقرار می‌کنند.

به طور کلی، هستی‌شناسی یک حوزه‌ی مطالعاتی پیچیده و چندوجهی است که به دنبال درک ماهیت هستی و واقعیت جهان است. این حوزه‌ی مطالعاتی در فلسفه بینش‌های متنوعی را در بر می‌گیرد و پیامدهای مهمی را برای طیف گسترده‌ای از زمینه‌ها از جمله علم، روان‌شناسی و الهیات به دنبال دارد. در کتاب هستی‌شناسی هستی اجتماعی، پیرامون پیوند مباحث هستی‌شناسی و جامعه‌شناسی مطالب تأمل‌برانگیزی را مطالعه خواهید کرد. این کتاب از سه بخش با عناوین «پیش‌پرسش‌های روش‌شناختی»، «نقد اقتصاد سیاسی» و «تاریخیت و عامیت نظری» تشکیل شده است و نشر چرخ ترجمه‌ی کمال خسروی را از آن تهیه و منتشر نموده است.

کتاب هستی‌شناسی هستی اجتماعی (بخش مارکس) برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به حوزه‌ی هستی‌شناسی، جامعه‌شناسی و نیز مطالعات مارکسیستی علاقه‌مند هستید، خواندن این کتاب را به شما توصیه می‌کنیم.

با جرج لوکاچ بیشتر آشنا شویم

جرج لوکاچ (Gyorgy Lukacs) تاریخ‌پژوه، فیلسوف و اندیشمند اهل مجارستان، در سال 1885 متولد شد. این نظریه‌پرداز پرآوازه یکی از بنیانگذاران مارکسیسم غربی به شمار می‌رود؛ نحله‌ای که از ایدئولوژی‌های ارتدوکس مارکسیستی شوروی فاصله‌ای معنادار گرفت. او همچنین شیوه‌های انقلابی عملگرایانه‌ی لنین را در فلسفه‌ی رسمی انقلاب پیشتاز-حزبی توسعه داد.

لوکاچ به‌ویژه به دلیل تحولات نظری‌اش در مورد رئالیسم ادبی و تشخص بخشیدن به رمان به عنوان یک ژانر ادبی مستقل، در حوزه‌ی نقد ادبی و در قاموس منتقد نیز چهره‌ای سرشناس به شمار می‌رود. او در سال 1919 به عنوان وزیر فرهنگ مجارستان منصوب شد و برای مدتی کوتاه در این سمت فعالیت کرد. همچنین از او به عنوان روشنفکر برجسته‌ی مارکسیست دوران استالینیستی یاد می‌شود. لوکاچ علناً مواضع خود در سال 1956 را کنار گذاشت و به انتقاد از آراء پیشین خود پرداخت. او پس از کنار گذاشتن مواضع قبلی خود، تا زمان مرگش در سال 1971 به حزب کمونیسم وفادار ماند. «نویسنده، نقد و فرهنگ»، «نویسندگان رئالیست آلمان» و «تاریخ و آگاهی طبقاتی» برخی از آثار جرج لوکاچ هستند که به فارسی ترجمه شده‌اند.

در بخشی از کتاب هستی شناسی هستی اجتماعی (بخش مارکس): اصول هستی‌شناختی بنیادین مارکس می‌خوانیم

از آن‌جا که در قلمروِ هستی اجتماعی مجزا کردنِ واقعیِ تک‌تکِ فرآیندها به ‌وسیله‌ی آزمایش‌های واقعی به لحاظ هستی‌شناختی منتفی است، یگانه رویکرد می‌تواند آزمون‌های انتزاعیِ فکری باشد که از طریق آن‌ها چگونگیِ تأثیرگذاری مناسبات، ارتباطات، نیروها و دیگر عوامل اقتصادی به لحاظ نظری موضوعِ پژوهش قرار می‌گیرد، به این ترتیب که همه‌ی عناصر و عواملی که می‌توانند در حصول و تحقق ناب این مناسبات در واقعیت اقتصادی اختلال ایجاد کنند، مانعی پدید آورند یا آن‌ها را دگرگون ‌سازند، به لحاظ فکری منتفی و از تأثیرگذاری در پژوهش برکنار نگه ‌داشته می‌شوند. ریکاردو، پیش‌گام بزرگ مارکس، به‌ناگزیر همین راه را طی کرد و نزد هر نظریه‌پرداز دیگری پس از او، هر کجا چیزی به مثابه‌ی نظریه‌ی اقتصادی پدیدار شد، همین آزمون‌های فکری نقشی تعیین‌کننده ایفا می‌کنند.

اما، درحالی‌که اندیشمندانی مانند ریکاردو در چنین مواردی همواره از شمّی زنده نسبت به واقعیت برخوردار بودند و راهبرشان رویکردی سالم و غریزی به هستی‌شناسی بود، به نحوی که همیشه به پیوستار واقعی مقولات دست می‌یافتند، حتی زمانی که اغلب دچار تنازعات مقولیِ کاذب می‌شدند (مثلاً تقابل غیرقابل‌حل بین تعیین ارزش و نرخ سود)، آزمون‌های فکری در اقتصاد بورژوایی اغلب بر پایه‌ی واقعیت‌های فرعی و پیرامونی (مانند نمونه‌ی آب در کویر در نظریه‌ی مطلوبیت نهایی) شکل می‌گیرند و به واسطه‌ی عامیت‌بخشی‌های مکانیکی و تبعیت از دست‌کاریِ جزئیات و داده‌ها، بیش‌تر از آن‌که بتوانند به شناخت کلِ فرآیند راهبر شوند، از آن‌ها فاصله می‌گیرند. تمایز مارکس با نام‌دارترین پیش‌گامانش عمدتاً برخورداری او از شمّی نسبت به واقعیت است که به لحاظ فلسفی آگاهانه شده و از این طریق توان بالاتری به دست آورده است، خواه در درک و دریافت کلیت متحرک و خواه در ارزیابی درستِ چیستی و چگونگی تک‌تک مقولات. اما شمّ مارکس نسبت به واقعیت از مرزهای اقتصاد ناب باز هم فراتر می‌رود؛ درست است که مارکس انتزاعاتی چنین سرد و بی‌روح را پی‌گیرانه پیش می‌برد.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی مترجم
بخش 1. پیش‌پرسش‌های روش‌شناختی
بخش 2. نقد اقتصاد سیاسی
بخش 3. تاریخیت و عامیت نظری
یادداشت‌ها
واژه‌نامه
نمایه