معرفی و دانلود کتاب معرفت شناسی اجتماعی

معرفی کتاب معرفت شناسی اجتماعی

کتاب معرفت شناسی اجتماعی یکی از مدخل‌های دانشنامه‌ی فلسفه‌ی استنفورد است که آلوین گلدمن آن را به نگارش درآورده. اثری ارزنده که در تلاش است تا با عبور از معرفت‌شناسی و نگاه فردگرایانه‌ی آن از اهمیت توجه به معرفت شناسی اجتماعی سخن به میان آورد. نویسنده پس از مرور تاریخچه‌ی معرفت‌شناسی اجتماعی و بررسی نظریات اندیشمندان مختلف، تأثیر محیط اجتماعی بر مسیر دست‌یابی به حقیقت را آشکار می‌کند.

درباره‌ی کتاب معرفت شناسی اجتماعی

تا مدت‌های مدیدی مطالعه در زمینه‌ی معرفت‌شناسی به شدت فردگرایانه بود و پژوهش‌ها و اندیشه‌ورزی‌هایی این حوزه، تنها به سوژه‌های فردی به شکلی ایزوله و بدون در نظر گرفتن محیط اجتماعی نگاه می‌کردند. کتاب معرفت شناسی اجتماعی (Social epistemology) نوشته‌ی آلوین گلدمن (Alvin Goldman) ازجمله مطالعاتی است که با هدف برقراری تعادل در این پژوهش‌ها، به تأثیر محیط اجتماعی در حوزه‌ی معرفت‌شناسی پرداخته است.

گلدمن در اولین بخش این اثر تاریخچه‌ی مختصر و در عین حال جامعی درباره‌ی معرفت شناسی اجتماعی ارائه می‌کند و به این پرسش نیز پاسخ می‌دهد که چرا با وجود اینکه معرفت‌شناسی به موازات توسعه‌ی علم رشد پیدا کرده است اما متفکران تنها در طی چند دهه‌ی اخیر به معرفت‌شناسی اجتماعی به شکلی مستقل نظر انداخته‌اند؟

آلوین گلدمن معرفت‌شناسی اجتماعی را در مقابل رویکردهای فردگرایانه‌ی رنه دکارت و جان لاک می‌داند و آن را استوار بر این واقعیت می‌بیند که ما در مسیر جستجوی حقیقت به دیگران متکی و وابسته‌ایم. به همین خاطر است که برای درک ماهیت، وسعت و میزان اهمیت این مقوله ضرورت دارد به پرسش‌هایی پاسخ دهیم که همگی بر این متکی بودن به دیگران متمرکز است.

آلوین گلدمن معتقد است در حوزه‌ی معرفت‌شناسی، فرد چگونگی دست‌یابی به حقیقت را فرامی‌گیرد، این در حالی است که در معرفت‌شناسی اجتماعی، افراد به این درک می‌رسند که چطور با کمک دیگران یا گاهی حتی در مواجهه با افراد دیگر، یا با یاری نهادهای اجتماعی در پی یافتن حقیقت باشند. همچنین نقش گروه‌های اجتماعی را در مسیر جستجوگری حقیقت نادیده نمی‌گیرد.

در بخش‌های بعدی کتاب، خواننده با رویکردهای کلاسیک و ضدکلاسیک در حوزه‌ی معرفت‌شناسی اجتماعی آشنا می‌شود. گلدمن همچنین به تبیین دریافت‌های گوناگون از امر اجتماعی می‌پردازد و شرح مسائل و مفاهیم نظری این حوزه را هم از یاد نمی‌برد. علاوه‌ بر این، او به مسائل مربوط به طراحی نهادی در این حوزه نیز می‌پردازد. در نهایت با یک نتیجه‌گیری کلی به مخاطب برای درک بهتر موضوع کمک می‌کند.

گفتنی‌ست که کتاب معرفت شناسی اجتماعی یکی از مدخل‌های دانشنامه‌ی فلسفه‌ی استنفورد محسوب می‌شود. این کتاب خواندنی با ترجمه‌ی مهدی رعنائی و با همت نشر ققنوس به دست مخاطبان پیگیر و علاقه‌مند رسیده است.

کتاب معرفت شناسی اجتماعی برای چه کسانی مناسب است؟

تمامی علاقه‌مندان به دنیای فلسفه به‌ویژه پویندگان عرصه‌ی معرفت‌شناسی که قصد دارند از زاویه‌ی تازه‌ای به این موضوع نگاه بیندازند، از مطالعه‌ی این اثر لذت خواهند برد.

در بخشی از کتاب معرفت شناسی اجتماعی می‌خوانیم

بسیارى از محققان در عرصه مطالعات اجتماعىِ معرفت، دغدغه‌هاى کلاسیک معرفت‌شناسى نظیر صدق، توجیه و عقلانیت را رد مى‌کنند یا نادیده مى‌گیرند. البته این نکته پذیرفته مى‌شود که جوامع و فرهنگ‌هاى گوناگونى به زبان صدق، توجیه یا عقلانیت صحبت مى‌کنند، اما این محققان چنین مفاهیمى را براى مقاصد خودشان روا یا مفید نمى‌دانند. آن‌ها تلاش مى‌کنند هنجارهاى عقلانیت را در جامعه‌اى منتخب بفهمند و توصیف کنند، مانند انسان‌شناسانى که هنجارها یا آداب و رسوم فرهنگ بیگانه‌اى را توصیف مى‌کنند. اما این اندیشه را رد مى‌کنند که هنجارهایى فراگیر یا «عینى» براى عقلانیت، یا معیارهایى براى صدق، وجود دارد که خودشان مى‌توانند به طور درخورى به آن‌ها متوسل شوند. همان‌طور که برى بارنز و دیوید بلور بیان کرده‌اند، «هنجارهایى فارغ از زمینه یا فرافرهنگى براى عقلانیت وجود ندارد». بنابراین، آن‌ها حاضر نیستند حکم دهند که برخى فعالیت‌ها نسبت به بقیه، عقلانى‌تر هستند یا بیشتر رهنمون به صدق مى‌شوند. به عبارت دیگر، این محققان به طور رسمى از حکم دادن درباره ویژگى‌هاى معرفتىِ انواع گوناگونى از اعمال باورساز احتراز مى‌کنند (هرچند دلالت‌هاى ضمنىِ بطلان‌ساز کارشان، که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت، مى‌تواند این موضع را ابطال کند). آن‌ها مى‌گویند که چنین احکامى مبنایى فارغ از فرهنگ ندارند.

البته این محققان به‌وضوح به اعمال باورساز علاقه‌مندند. اگر اصطلاح «معرفت» را براى هر نوع باورى (یا حداقل براى باورِ «نهادى‌شده»)، فارغ از صدق یا کذب آن، یا موجه یا غیرموجه بودن آن، به کار ببریم، آن‌گاه مى‌توان گفت که آن‌ها درباره معرفت تحقیق مى‌کنند. از آن‌جا که این محققان به عوامل اجتماعىِ مؤثر بر معرفت (به معنایى که ذکر شد) علاقه‌مندند، پذیرفتنى است که آن‌ها را معرفت‌شناسان اجتماعى بدانیم. آن‌ها معمولاً این عنوان را در مورد خود به کار نمى‌برند، شاید به این لحاظ که تشخیص مى‌دهند آنچه به طور سنتى «معرفت‌شناسى» نامیده شده اهداف یا آمال متفاوتى دارد. اما اگر آمال قدیمى آن‌طور که ریچارد رورتى (Rorty 1979) به‌وضوح گفته است باید رها شوند، چرا نتوان عنوان قدیمى را براى این طرح که از نوع تازه‌اى است به کار برد؟ به همین دلیل، برخى محققانى که در زمینه مطالعات اجتماعى علم، یا مطالعات علم و تکنولوژى، فعالیت مى‌کنند در این‌جا معرفت‌شناس اجتماعى در نظر گرفته مى‌شوند. اما دلیل دیگرى نیز وجود دارد که معلوم مى‌دارد چرا مى‌توان برخى از این نویسندگان را معرفت‌شناس اجتماعى نامید. برخى ادعا مى‌کنند که نتایجى از تحقیقاتِ جامعه‌شناختى یا انسان‌شناختى‌شان حاصل مى‌کنند که به لحاظ معرفت‌شناختى (به معناى کلاسیک آن) مهم است.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار دبیر مجموعه
درآمد
1: تاریخ معرفت‌شناسى اجتماعى
2: رویکردهاى کلاسیک
3: رویکردهاى ضدکلاسیک
4: دریافت‌هاى گوناگون از امر اجتماعى
5: مسائل نظرى معرفت‌شناسى اجتماعى
6: مسائل مربوط به طراحى نهادى در معرفت‌شناسى اجتماعى
7: نتیجه
کتابنامه
واژه‌نامه انگلیسى به فارسى
نمایه