معرفی و دانلود کتاب فلسفه و تئاتر: یک دیباچه

معرفی کتاب فلسفه و تئاتر: یک دیباچه

تام استرن در کتاب فلسفه و تئاتر: یک دیباچه، مجموعه‌ای از موضوعات، مسائل یا سؤالات فلسفی که مربوط به تئاتر هستند، را مطرح می‌کند و در پی آن است که از ترکیب فلسفه و نمایش، شمایی کلی و مقدمه‌ای جامع ارائه دهد.

دربارۀ کتاب فلسفه و تئاتر: یک دیباچه:

در کتاب فلسفه و تئاتر: یک دیباچه (Philosophy and theatre: an introduction) نویسنده هیچ آگاهی پیش‌زمینه‌ای را در مطالعات آکادمیک فلسفه یا تئاتر پیش‌فرض خود قرار نمی‌دهد؛ به همین دلیل، شاید بعضی از مطالب این کتاب در عین آشنا و قابل فهم بودن برای دانشجویان فلسفه، برای دانشجویان تئاتر کاملاً ناشناخته و غیرقابل فهم باشند و در برخی دیگر از مطالب ممکن است عکس این موضوع اتفاق بیفتد.

با این وجود این کتاب برای کسانی که در تئاتر سابقه و فعالیت دارند، فرصتی جهت مباحث فلسفیِ مربوط و ابزارهایی برای بررسی بیشتر آن‌ها ارائه می‌کند. برای افرادی که با مباحث فلسفی آشنایی دارند، مطالعۀ فلسفی تئاتر  که این روزها در قیاس با هنرهای تجسمی، موسیقی، رمان یا فیلم ارزش کمتری دارد، مستلزم آشنایی و آگاهی نسبی با مسائل مربوط به تئاتر نیز است.

رویکرد تام استرن (Tom Stern) در قبال موضوعات این کتاب تحت‌تأثیر دو ملاحظۀ عمده قرار دارد. از یک سو، تلاش او همواره این بوده که به آن دست از پرسش‌هایی که ممکن است از جانب تماشاگران معمولی یا کسانی مطرح شود که تئاتر کار می‌کنند؛ یعنی همان پرسش‌هایی که قبل و بعد از اجراهای نمایشی شنیده می‌شوند و آن دسته از رویکرد‌های فلسفی که می‌توانند در پاسخ به این پرسش‌ها یا دست‌کم در شفاف‌سازی آن‌ها مفید باشند، گوشۀ چشمی داشته باشد.

در یک تولید نمایشی که تغییراتی اساسی بر یک متن مشهور اعمال می‌شود، این پرسش مطرح است که: «آیا کارگردانان اجازۀ چنین کاری را دارند؟» در یک تولید نمایشیِ به‌شدت نمادگرایانه و انتزاعی این پرسش شنیده می‌شود که: «تا چه حد این اجرا «واقع‌گرایانه» است و این موضوع تا چه اندازه اهمیت دارد؟» و در رابطه با نمایشنامه‌ای با موضوع انکار تغییرات آب‌و‌هوایی، این پرسش طرح می‌شود که: «آیا بهتر نیست نمایشنامه‌نویسان دست از سر سیاستمداران بردارند و در عوض به نوشتن نمایشنامه‌های درست‌ و حسابی بچسبند؟»

به‌جز فصل اول با عنوان «تئاتر چیست؟»، این کتاب به دو بخش تقسیم شده است. این دو بخش متناظر با دو نگرش هستند: «از جهان به صحنه» و «از صحنه به جهان». در کل می‌توان گفت که موضوعات بخش نخست دربارۀ بازنمایی واقعیت بر صحنه و موضوعات بخش دوم دربارۀ تأثیر صحنه بر مخاطبان‌ آن هستند. این یک خط‌کشی سرسری‌ است و چنانکه خواهید دید، پاسخ‌های یک طرف به‌وضوح بر پاسخ‌های طرف دیگر تأثیر خواهند گذاشت. اما امیدواریم مشخص باشد که چرا پرسش‌های مربوط به حقیقت، تقلید یا صحت تاریخی به یک طرف تعلق دارند، درحالی‌که پرسش‌های مربوط به اخلاقیات یا ویژگی سیاسی تئاتر متعلق به طرف دیگر هستند. گرچه چنین فرض شده که کتاب حاضر از ابتدا تا انتها خوانده می‌شود (و فصل‌های کتاب هم مرتباً به یکدیگر ارجاع می‌دهند)، اما شما می‌توانید آزادانه و مستقیم به‌سراغِ سرفصل‌های مورد‌علاقۀ خود بروید.

باور استرن این است که رویکرد‌های فلسفی مطرح‌شده در کتاب حاضر به شما در شفاف‌سازی افکارتان در خصوص تئاتر یاری می‌رساند و شما را به اندیشیدن دربارۀ شیوه‌های جدید ترغیب می‌کند. اما دلیلی ندارد که فکر کنید منحصراً فیلسوفان کار پرتوافکنی بر معنا و مفهوم تئاتر را بر عهده دارند و این کتاب هم چنین ادعایی ندارد. درعوض، نویسنده امیدوار است مخاطب این پرس‌و‌جوهای فلسفی را شیوه‌ای آموزنده برای اندیشیدن دربارۀ تئاتر بیابد که به‌شکلی سودمند با سایر شیوه‌های تفکر همراه می‌شود.

دربارۀ مجموعۀ تئاتر: نظریه و اجرا:

این مجموعه با این هدف گردآوری شده است تا جریان‌های مهم تئاتری جهان در عصر ما را معرفی کند. سنت‌هایی که مرور و خواندن دوبارۀ آ‌ن‌ها از هر لحاظ بسیار لازم و ضروری است. از این جهت، معرفی جریان‌های عمدۀ تئاتر و اجرای معاصر، بازخوانی آن‌ها، تأکید کردن بر ارتباط بین عمل و نظریۀ تئاتر از هدف‌های مهم این مجموعه به شمار می‌رود.

خواندن کتاب فلسفه و تئاتر: یک دیباچه به چه کسانی پیسنهاد می‌شود؟

این کتاب برای افرادی که به حوزۀ تئاتر و فلسفه و مطالعات هنری و علوم انسانی علاقه دارند، از جذابیت‌های بسیای برخوردار است.

در بخشی از کتاب فلسفه و تئاتر: یک دیباچه می‌خوانیم:

وقتی رابطۀ بین اجرا و متن نمایشی نسبتاً متعارف باشد، واضح است که حقیقت در میانه قرار می‌گیرد. با در نظر گرفتن نمایشنامه‌ها به‌عنوان کانون زیبایی‌شناسانۀ اصلی، هنرمندیِ اجرا ناچیز و نادیده گرفته می‌شود و در موارد عکس نیز هنرمندی نمایشنامه‌نویس زیر سؤال می‌رود: نمایشنامه‌نویسان اغلب به‌عنوان بازیگر، تهیه‌کننده و کارگردان در اجراهای نمایشی فعال بوده‌اند و با در ذهن داشتن این نکته، نمایشنامه‌های خود را نوشته‌اند. اگر صرفاً آثار آن‌ها را بخوانید و نمایش را در نظر نگیرید از چیزی غافل می‌مانید؛ در واقع نقد ادبی خوبِ متون نمایشی نیز به‌ندرت از نمایش چشم‌پوشی می‌کند.

تفاوت بین خواندن یک صحنه و تماشای اجرایِ خوب آن می‌تواند قابل‌ملاحظه باشد. در اینجا به دو مثال بسنده می‌کنیم: روی کاغذ به‌سادگی می‌توان از اهمیت رقص نورا در خانۀ عروسک غافل شد، اما وقتی روبرویتان اجرا می‌شود، به‌سختی می‌توانید آن را نادیده بگیرید. یک نمونۀ دیگر، سکوت در نمایش است: برای خواننده‌ای که اثر را در خلوت خود می‌خواند، واژۀ «سکوت» روی کاغذ معنای چندانی ندارد و خیلی زود از آن می‌گذرد؛ اما سکوت در یک سالن مملو از جمعیت معنای زیادی پیدا می‌کند. (معلم‌ها تفاوت میان سکوت خلوت و آرامش با سکوت ناجور کلاس درس را به‌خوبی می‌دانند).

آدم همیشه می‌تواند چنین چیزهایی را در ذهن خود تصور کند، اما تصور فعالانۀ یک چیز و در عمل شاهد آن بودن، بسیار با‌هم متفاوت است. از سوی دیگر، نادیده‌گرفتن عناصر ادبی یک متن زمانی که متن به شیوۀ سنتی مبنای یک اجرا قرار گرفته باشد می‌تواند به اجراهایی مأیوس‌کننده منجر شود و همیشه نمی‌توان به‌سادگی میان آزادی هنری و خودنمایی‌هایی پوچ کارگردانی که سعی در جلب‌توجه دارد، خط مشخصی ترسیم کرد.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل اول: تئاتر چیست؟
بخش اول: از جهان به صحنه
فصل دوم: محاکات: تقلید و تخیل
فصل سوم: حقیقت و توهم
فصل چهارم: تاریخ در هنگامۀ وقوع: تئاتر و گذشته
بخش دوم: از صحنه به جهان
فصل پنجم: یک مدرسۀ اخلاق
فصل ششم: احساسات
فصل هفتم: کنش جمعی: تئاتر و سیاست
کتاب‌شناسی