معرفی و دانلود کتاب سوفوکلس و فلسفه: جستارهایی درباره‌ی نمایشنامه‌های ادیپوس

معرفی کتاب سوفوکلس و فلسفه: جستارهایی درباره‌ی نمایشنامه‌های ادیپوس

پال وودراف و تنی چند از دیگر نویسندگان مطرح حوزه‌ی فلسفه، در کتاب سوفوکلس و فلسفه، نمایشنامه‌ی مهم و کلاسیک «ادیپ شهریار»، اثر جاودان سوفوکلس یونانی را، از چشم‌انداز آرای گوناگون فلسفی، جامعه‌شناختی و الهیاتی، مورد بحث و واکاوی قرار داده‌اند. اثر پیش رو به مجموعه‌ی «از چشم فلسفه»ی نشر خوب تعلق دارد.

درباره کتاب سوفوکلس و فلسفه

سوفوکلس (یا سوفوکل) یکی از برجسته‌ترین چهره‌ها در تاریخ و فرهنگ یونان، و البته، یکی از مشاهیر ادبیات مغرب‌زمین در تمامی اعصار است. این نمایشنامه‌نویس بزرگ و بی‌همتا که با مجموعه‌ی آثار خویش سنت تراژدی‌نویسی را به اوج اعلای خود رسانید، بیش از همه با شاهکاری با عنوان «ادیپ شهریار» یا «اودیپوس» شناخته می‌شود. مایه‌ی اصلی این نمایشنامه‌ی تراژیک از اساطیر یونانی وام گرفته شده است. شخصیت مرکزی نمایشنامه‌ی مورد بحث، «ادیپ» نام دارد؛ مردی که بنا به حکم خدایان، چنین مقدر گشته که پس از به قتل رساندن پدر، با مادر خویش همبستر شود. این تقدیر شوم، اندکی پس از تولدِ ادیپ، در قالب یک پیشگویی هولناک، به گوش پدر و مادر او می‌رسد و ایشان را ناچار از دور ساختن ادیپ از خانه و کاشانه می‌کند؛ به این امید که سرنوشت مقدر ادیپ هرگز رنگ واقعیت به خود نگیرد. اما افسوس که حکم تقدیر را با هیچ ترفندی نمی‌توان ملغی ساخت.

چنان‌که می‌دانیم، درونمایه‌ی اساسی تراژدی‌های یونانی، مواجهه‌ی انسانِ فانی با تقدیرِ غالباً شوم و دشوارِ الهی است. در نمایشنامه‌ی ادیپ شهریار، این درونمایه، به صریح‌ترین شکل ممکن، در قالب روایتی به غیات تکان‌‌دهنده و هولناک ارائه شده و مورد تأمل قرار گرفته است. بی‌شک از همین روست که اثر سوفوکلس، از زمان نگارش تا به همین امروز، همواره به عنوان یکی از برترین دستاوردهای اندیشه‌ی یونانی، مورد توجه متفکران گوناگون بوده است. در کتاب سوفوکلس و فلسفه (The Oedipus Plays of Sophocles)، ویراسته‌ی پال وودراف، مخاطب مجموعه‌ای از مقالات خواندنی خواهید بود که در آن‌ها، مضامین اصلی نمایشنامه‌ی اودیپوسِ سوفوکلس، از چشم‌اندازهایی عمدتاً فلسفی، به بحث گذاشته شده‌اند.

کتاب سوفوکلس و فلسفه به قلم گروهی از نویسندگان به رشته‌ی تحریر درآمده که هر یک، در حیطه‌های تخصصی خود که عمدتاً یکی از رشته‌های ادبیات، فلسفه یا نقد ادبی است، از چهره‌های مهم و شاخص به شمار می‌روند.

چنان‌که گفتیم و از عنوان کتاب نیز پیداست، مقالاتی که در اثر پیش رو خواهید خواند، از منظری فلسفی به موضوع خود (نمایشنامه‌ی ادیپ شهریار) پرداخته‌اند. با این همه، در برخی از این مقالات، خصوصاً در مقاله‌ی سوم با عنوان «بر ویرانه‌های خودشناسی»، و همچنین، در مقاله‌ی چهارم با عنوان «خودکامگی و روشنگری و دین»، علاوه بر مباحث فلسفی، مخاطب بحث‌هایی الهیاتی، تاریخی و روان‌شناختی نیز، در باب آثار سوفوکلس خواهید بود.

کتاب سوفوکلس و فلسفه به قلم ابراهیم رنجبر به زبان فارسی ترجمه شده است. در ادامه مروری داشته‌ایم بر اسامی نویسندگانِ این کتاب:

پیتر جی. آرنزدورف (Peter J. Ahrensdorf)
نوئل کرول (Noël Carroll)
گری ال. هگبرگ (Garry L. Hagberg)
فیلیپ کیچر (Philip Kitcher)
گریس لِدبِتر (Grace Ledbetter)
سی. دی. سی. ریو (C. D. C. Reeve)
فرانکو وی. تریوینو (Franco V. Trivigno)
و سرانجام، پال وودراف (Paul Woodruff)

درباره مجموعه از چشم فلسفه

پیوند میان فلسفه و ادبیات، از دیرباز محل بحث و گفت‌وگوی فیلسوفان و ادیبان بوده است. امروزه، تلقی رایج آن است که میان فلسفه و ادبیات، تفاوت ماهوی و بنیادینی وجود ندارد. چرا که در هر دو این حیطه‌ها، آنچه اصل و اساس است، انسان و احوالات انسانی‌ست. در سری کتاب‌هایی که ذیل مجموعه‌ی خواندنی از چشم فلسفه (Philosophical Perspectives) به انتشار رسیده‌اند، مدعای فوق به روشنی به اثبات رسیده است. تلاش نویسندگانِ آثارِ مرتبط با مجموعه‌ی نامبرده، معطوف به تحقق این هدف بوده که با ارائه‌ی خوانش‌هایی فلسفی از آثار برجسته‌ی ادبی، بر وجود رابطه‌ای ناگسستنی میان ادبیات و فلسفه تأکید کنند، و بدین ترتیب، در عمل نشان دهند که ادبیات ناب، در بطن خود، همواره حاوی مهم‌ترین دغدغه‌های فلسفی‌ است، و فلسفه نیز، به نوبه‌ی خود، همیشه پیوندی استوار با ساحت هنر و ادبیات داشته و دارد.

سه کتاب «ایبسن و فلسفه»، «کافکا و فلسفه» و «سوفوکلس و فلسفه»، عناوینِ برخی از بهترین آثاری‌اند که تاکنون ذیل مجموعه‌ی از چشم فلسفه به انتشار رسیده‌اند. ناشر آثار نامبرده در ایران، نشر «خوب» است.

در نکوداشت کتاب سوفوکلس و فلسفه

- کتاب سوفوکلس و فلسفه اثری موفق و خواندنی است. مقالات حاضر در این کتاب به خوبی نوشته شده‌اند و پاسخ‌هایی درخور به پرسش‌های پیرامون نوشته‌های سوفوکلس ارائه می‌کنند. (Adam Lecznar, Bryn Mawr Classical Review)

کتاب سوفوکلس و فلسفه مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به مباحث فلسفی و دوست‌داران جریان‌های درام‌نویسیِ یونان باستان، دو طیف از مخاطبین اصلی کتاب سوفوکلس و فلسفه، اثر پال وودراف، به شمار می‌روند.

با پال وودراف بیشتر آشنا شویم

پال وودراف، ویراستار کتاب «سوفوکلس و فلسفه»، استاد فلسفه و مطالعات یونان و روم در دانشگاه تگزاس در آستین است. او به سال 1943 به دنیا آمده و در دانشگاه پرینستون تحصیل کرده است. از میان آثار این نویسنده‌ی پرفروش آمریکایی، جز «سوفوکلس و فلسفه»، می‌توان به کتابی خواندنی با عنوان «نخستین دموکراسی» اشاره کرد. (گفتنی‌ست که هر دو نسخه‌ی صوتی و متنیِ اثر نامبرده در سایت و اپلیکیشن کتابراه موجود است.)

در بخشی از کتاب سوفوکلس و فلسفه می‌خوانیم

غالباً آثار ادبی را به این خاطر توصیه می‌کنند که به نحوی مبرهن نه‌تنها مبتنی بر واقعیات جزئی (مانند اینکه پاریس پایتخت فرانسه است)، بلکه بر اساس نتیجه‌گیری‌هایی کلی (مانند اینکه انقلاب‌ها وقتی رخ می‌دهند که توقعات بالا رود) دربارۀ جهان حرفی برای گفتن دارند. تسخیرشدگان داستایوسکی بصیرتی دربارۀ شخصیت فرد نیهیلیست به دست می‌دهد. محاکمه نوشتۀ کافکا هزارتوی بوروکراسی مدرن و استیصال گریزناپذیر در برابر آن را پیش روی ما نمایان می‌کند.

فرد شکاک می‌پرسد که چنین مثال‌هایی عملاً چگونه می‌توانند به نحوی معقول ما را از پدیدۀ یادشده مطلع کنند؟ به‌علاوه، از طرفی این مثال‌ها و از طرف دیگر تصویرگری آن‌ها از بوروکراسی مدرن گواه قانع‌کننده‌ای برای شخصیت‌بخشی به فرد نیهیلیست در چنته ندارند. در بهترین حالت، کافکا فقط موردِ کا. را به ما عرضه کرده و رمان داستایوسکی نیز نهایتاً مشتی نمونه را به ما نشان می‌دهد. آخر، چطور یک مورد می‌تواند مبنایی برای تحلیل پدیده‌ای در این مقیاس به‌ نام «بوروکراسی مدرن» فراهم آورد یا چند مورد خاص چگونه می‌تواند بصیرتی دربارۀ آسیب‌شناسی نیهیلیسم به دست دهند؟ واضح است که این نویسنده‌ها برای قوت‌بخشی به «تحلیل‌های» مشهور خود از پدیده‌هایی که بررسی کرده‌اند به اندازۀ کافی شاهد در دست ندارند.

فقدان شواهد تجربی کافی تنها مختص نمونه‌های ذکر‌شده از داستایوسکی و کافکا نیست. این مسئله اغلب دربارۀ هر روایت ادبی‌ای که فکرش را بکنید صدق می‌کند. راستش را بخواهید، «اغلب» در جملۀ قبل قیدی است که آن را به‌طور کلی پیشنهاد می‌کنم. در اصل، من نمی‌توانم بی‌مقدمه فکر کنم که هر روایت ادبی آن نوع از شاهد تجربی را در متن گرد می‌آورد که باید پشت‌گرمی و مؤید نتیجه‌گیری‌های کلی خود دربارۀ جهان باشد. می‌توان آن را استدلال بی‌شاهد نامید.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار سرویراستار مجموعه
سخن مترجم
دربارۀ نویسندگان
مقدمۀ ویراستار/پل وودراف
ادیپوس تورانوس و ارزشِ شناختی ادبیات/نوئل کرول
پاهای کُشنده/سی. دی. سی. ریو
بر ویرانه‌های خودشناسی/گری. ال. هگبرگ
خودکامگی و روشنگری و دین/پتر جی. آرنزدورف
خدایان، سرنوشت و شخصیت ادیپوس/پل وودراف
ادیپوس سالخورده/فیلیپ کیچر
حقیقت و خود در کلونوس/گریس لدبتر
خیر بودن مرگ در ادیپوس در کلونوس/فرانکو وی. تریوینو