معرفی و دانلود کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی: دگردیسی تماشاگر و اجراگر، یک زیبایی شناسی نو

معرفی کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی: دگردیسی تماشاگر و اجراگر، یک زیبایی شناسی نو

کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی درباره‌ی رابطه‌ی میان تماشاگر و بازیگر تئاتر در دنیای معاصر است. اریکا فیشر لیشته، استاد مطالعات تئاتر دانشگاه آزاد برلین، عقیده دارد که پس از اجرای تئاتر «اهانت به تماشاگر» در دهه‌ی 1960 میلادی، مفهوم «اجرا» و نقش تماشاگر دگرگون شد. او در این اثر از هنرمندان بزرگ پرفورمنس مانند مارینا آبراموویچ، بیشتر می‌گوید.

درباره‌ی کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی

مارینا آبراموویچ، بازیگر تئاتری که خود را مادربرزگ پرفورمنس آرت (نمایش اجرامحور) می‌داند، یکی از چالش‌برانگیزترین و مشهورترین اجراهای خود را در سال 1974 به نمایش درآورد. تماشاگران در اجراهای پیشین او هیچ کنشی نداشتند و آبراموویچ می‌خواست آن‌ها را از نقش منفعلانه‌شان خارج کند. او 72 شیء را روی میز قرار داد و از مردم خواست به هر نحوی که می‌خواهند از آن استفاده کنند. گل سرخ، پر، عسل، تازیانه، روغن زیتون، قیچی، چاقوی جراحی، تفنگ و... از جمله اشیایی بودند که روی میز قرار داشتند. در ابتدا تماشاگران هیچ واکنشی نشان ندادند؛ اما به محض اینکه متوجه شدند هیچ مسئولیتی در قبال اعمال خود ندارند، کار را شروع کردند. آبراموویچ درباره‌ی این اجرا می‌گوید: «اگر کار را به دست تماشاگران بسپارید، ممکن است کشته شوید. من واقعاً احساس کردم مورد تجاوز قرار گرفته‌ام: آن‌ها لباس‌هایم را بریدند، خارهای گل رز را در شکمم فروکردند، یک نفر اسلحه را به سمت من نشانه گرفت و دیگری آن را از دست او کشید. دقیقاً طبق برنامه‌ریزی پس از 6 ساعت، از جایم بلند شدم و تماشاچیان فرار کردند.» او می‌خواست در این اثر هنری نشان دهد که وقتی اعمال ما هیچ عواقبی نداشته باشند، چقدر پرخاشگر می‌شویم. اریکا فیشر لیشته (Erika Fischer-Lichte) در کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی (The Transformative Power of Performance)، از علت‌های اجراهای این‌چنینی مارینا آبراموویچ بیشتر می‌گوید.

نویسنده سؤال‌های مهم و جالبی را در ابتدای کتاب مطرح می‌کند: آیا میان اجرای هنری و غیرهنری تفاوتی وجود دارد؟ چه چیزی دقیقاً این دو را از هم متمایز می‌‌گرداند؟ محور کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی بر ارتباط بین تماشاگر و اجراگر، هنرمند و بیننده و تولیدکننده و مصرف‌کننده در هنر در یک قرن گذشته است. اریکا فیشر لیشته که استاد مطالعات تئاتر در آلمان است و کتاب‌های زیادی در این حوزه تألیف کرده، بیش از هر چیزی بر «تغییر جهت کنش اجرایی» در دهه‌ی 1960 تأکید دارد.

مرگ، شکنجه، درد، عذاب، کلماتی هستند که اریکا فیشر لیشته در سراسر کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی به کار می‌برد. او با ارجاع‌های بسیار به اجراهای مارینا آبراموویچ، از تغییر نقش تماشاگران در اجراها می‌گوید. فیشر لیشته اثر هنری را رخدادی می‌داند که لحظه‌ی خاص اجرا در آن باید تجربه شود. در این حالت تماشاگران با اجراگران تعامل می‌کنند و اثر هنری را از دیگر اجراها متمایز می‌گردانند. از نظر وی، تئاتر معاصر باعث می‌شود تماشاگران هر نوع تداعی و احساسی را تجربه کنند. فیشر لیشته در تحلیل‌هایش به وضوح رویکردی هرمنوتیکی دارد و در بسیاری از قسمت‌ها به مفاهیم نشانه‌شناختی و فلسفی نیز ارجاع می‌دهد.

افسانه کمالی با همکاری نشر نیماژ، کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی را از متن انگلیسی اثر به زبان فارسی ترجمه کرده است.

نکوداشت‌های کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی

• کتابی مختصر، واضح و به طرز شگفت‌انگیزی عالمانه. (ماریا شفتسووا، نویسنده‌ی کتاب «پنجاه کارگردان کلیدی تئاتر»)
• کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی یک کتاب مرجع قابل‌اعتماد درباره‌ی تئوری، اجرا و روش‌شناسی تئاتر است؛ نوشته‌ی یکی از برجسته‌ترین‌های رشته‌ی تئاتر. (هانس – تیِس له‌من، نویسنده‌ی کتاب «تئاتر پست‌دراماتیک»)
• تحلیل اریکا فیشر لیشته همراه با مجموعه‌ای از مراجع و مثال‌ها، بسیار کامل است. او صرفاً نظریه‌های سایرین را به کار نمی‌گیرد؛ بلکه نظریه‌اش را از خلال عملکرد و اجرا پدیدار می‌‌کند. کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی را به پژوهشگران تئاتری که به هرمنوتیک علاقه دارند، توصیه می‌کنم. (برودریک دی‌وی‌چو، استاد دانشگاه برونل لندن)
• کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی به گفتمان روبه‌رشد مقوله‌ی اجرا کمکی مهم می‌کند. فیشر – لیشته یکی از شخصیت‌هایی است که در حوزه‌ی پژوهش تئاتر و اجرا سرآمد است و در مؤسسه‌ی مطالعات تئاتر دانشگاه آزاد برلین، برنامه‌ای برجسته را به پیش می‌برد. (ماروین کارلسن، نویسنده‌‌ی کتاب «پرفورمنس: یک مقدمه‌ی انتقادی»)

کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به پرفورمنس آرت مخاطبان اصلی کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی هستند.

در بخشی از کتاب زیبایی شناسی کنش اجرایی: دگردیسی تماشاگر و اجراگر، یک زیبایی شناسی نو می‌خوانیم

در 24 اُکتبر 1975، یک رخداد غیرمعمول اما به‌یاد‌ماندنی در گالریِ کرینزینگرِ اینسبروک روی داد. هنرمندِ یوگوسلاو، مارینا آبراموویچ اجرایی را با نام «لب‌هایِ توماس» ارائه داد. ‌او اجرای خود را با کَندن تمام لباس‌هایش آغاز کرد. سپس ‌به‌سمت دیوار عقبیِ صحنه رفت، عکس مردی با موهای بلند را که شبیه خودش بود به دیوار زد و با رسم یک ‌ستاره‌ی پنج‌پر دورتا‌دورش، آن را قاب کرد‌.

سپس ‌به‌سمت تنها میز ‌و ‌صندلی روی صحنه رفت. میز، نزدیک به دیوار بود و با رومیزی سفیدی تزیین شده بود. روی آن یک بطری شراب قرمز، یک ظرف شیشه‌ای با حدود نهصد گرم عسل، یک لیوان کریستالی، یک قاشق نقره‌ای و یک شلاق بود. روی صندلی نشست و شیشه‌ی عسل و قاشق ‌نقره‌ای را برداشت. عسل را ‌آرام‌آرام خورد تا اینکه شیشه‌اش خالی ‌شد. در چند نوبت شراب را داخل لیوان کریستالی ریخت و هر دفعه یک‌نفس سر می‌کشید و این کار را تا خالی‌شدن بطری و لیوان ادامه داد. سپس با دست راستش لیوان را شکست که این کار باعث شد دستش خون‌ریزی کند. آبراموویچ از جایش بلند شد و ‌به‌طرف عکس رفت. کنار دیوار رو به تماشاگران ایستاد و بر روی پوست شکم خود با تیغ ریش‌تراش یک ‌ستاره‌ی پنج‌پر برید. خون از بریدگی‌ها جاری شد. سپس شلاق را برداشت، پشت به تماشاگران، رو به دیوار و زیر عکس زانو زد و به پشتش تازیانه زد؛ آن‌قدر سخت که خطوطی ‌از خون روی پوستش ظاهر گشت. سپس، روی صلیبی دراز کشید. صلیب از بلوک‌های یخی ساخته شده بود. بازو‌هایش کشیده و باز در هر دو طرف و بالای شکمش قرار داشتند. رادیاتوری برقی از سقف آویزان بود؛ گرمای آن باعث شد که خون‌ریزی ستاره‌ی پنج‌پر حکاکی‌شده روی تنش بیشتر شود. آبراموویچ روی یخ بی‌حرکت ماند. واضح بود که قصد داشت تا زمانی که رادیاتور همه‌ی یخ‌ها را آب می‌کند‌ خودآزاری‌اش را ادامه دهد.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه: دیدگاه‌هایی در باب اجرا: آلمان و امریکا؛ ماروین کارلسن
فصل 1: نیروی دگرگون‌کننده‌ی اجرا
فصل 2: تبیین مفاهیم کنشگری و اجرا
فصل 3: بدن‌های مشترک، فضاهای مشترک؛ حضور جسمی بازیگرها و تماشاگران در کنار هم
فصل 4: مادیت و تولید کنشِ اجرایی
فصل 5: ظهور معنا
فصل 6: اجرا به‌مثابه‌ی رخداد
فصل 7: افسون مجدد جهان
‌ادراک در تقابل با تجربه: مصاحبه‌ای با اریکا فیشر-لیشته
ارجاعات
نمایه