معرفی و دانلود کتاب دیده اما نشنیده: اهمیت صدای کودکان

معرفی کتاب دیده اما نشنیده: اهمیت صدای کودکان

در کتاب دیده اما نشنیده با مجموعه‌ای از عقاید کودکان درباره‌ی مفاهیمی چون سیاست، خوشبختی، مرگ، دوستی و کودکی روبه‌رو می‌شوید که شما را شگفت‌زده می‌کند. جانا مور لون با این کتاب که برگزیده‌ی جایزه‌ی آثار برجسته‌ی علمی سال 2022 بوده، از شما دعوت می‌کند که باورهای خود را درباره‌ی قدرت استدلال و تفکر کودکان تغییر دهید و بیشتر از این فیلسوفان کوچک بیاموزید.

درباره‌ی کتاب دیده اما نشنیده

وقتی فرزندمان اولین کلماتش را به زبان می‌آورد، ذوق‌زده می‌شویم و از او می‌خواهیم که چندین بار آن کلمه را تکرار کند. مدت‌ها سعی می‌کنیم به او صحبت کردن را آموزش دهیم؛ اما وقتی آن‌ها از کلمات و جملات کوتاه فراتر می‌روند و همه‌ی افکار خود را بلندبلند بر زبان می‌آورند، دیگر به آن‌ها گوش نمی‌دهیم. گویی آن‌ها موجودات بی‌اهمیتی هستند که سخنانشان هیچ ارزشی ندارد. انگلیسی‌ها ضرب‌المثلی دارند با این مضمون: «کودکان باید دیده شوند نه شنیده.» درواقع بچه‌ای موردقبول جامعه است که رفتار خوبی داشته باشد و همیشه ساکت بماند. اما جانا مور لون (Jana Mohr Lone) چنین ضرب‌المثلی را در کتاب دیده اما نشنیده (Seen and Not Heard) زیر سؤال می‌برد: چرا کودکان که یکی از مهم‌ترین اعضای جامعه هستند، باید ساکت بمانند؟

مور لون استاد فلسفه‌ی دانشگاه واشنگتن و یکی از هم‌بنیان‌گذاران مؤسسه‌ی افلاطون (سازمان یادگیری و آموزش فلسفه)، بیش از 25 سال است که در آموزش فلسفه به کودکان و نوجوانان فعالیت می‌کند. کتاب‌های او حاصل گفت‌وگوهای فلسفی متعدد او با دانش‌آموزان است؛ به‌طوری که خوانندگان با دیدگاه‌های کودکان امروزی درباره‌ی طیف وسیعی از مسائل فلسفی آشنا خواهند شد. او در ابتدای کتاب این سؤال را مطرح می‌کند: اگر بادقت به سخنان کودکان گوش فرا دهیم، چه چیزهایی از آن‌ها یاد می‌گیریم؟ اصلاً اگر به کودکان اجازه دهیم که خودشان، بدون دخالت بزرگ‌ترها،‌ افکارشان را به اجرا بگذارند، چه اتفاقی در جامعه می‌افتد؟

اغلب اوقات بزرگسالان، کودکان را در تصمیم‌گیری‌های مهم دخالت نمی‌دهند. آن‌ها معتقدند که کودکان به بلوغ فکری نرسیده‌اند و نظراتشان قابل‌اعتنا نیست. جانا مور لون در فصل اول کتاب دیده اما نشنیده، چنین دیدگاهی را نوعی تبعیض به نام «سن‌گرایی» می‌داند. او معتقد است که اتفاقاً کنجکاوی کودکان بیش از بزرگسالان تحریک می‌شود و در نتیجه، سؤالات اساسی ذهن آنان را بیشتر درگیر می‌کند. وقتی جامعه سخنان و نظرات کودکان را نادیده بگیرد، خود را از گنجینه‌ای مهم و ارزشمند محروم می‌کند. عمق و اصالت تفکر فلسفی کودکان به حدی است که بزرگسالان را به شگفتی وا می‌دارد.

کتاب دیده اما نشنیده هفت فصل دارد. پنج فصل دیگر هر کدام بر یک مفهوم مهم تمرکز دارند که عبارتند از: کودکی، دوستی، سیاست، خوشبختی و مرگ. جانا مور لون پیش از آغاز هر فصل نقل‌قول‌هایی از فیلسوفان و اندیشمندان می‌آورد، بخش‌هایی از گفت‌وگوهایش را با کودکان در ابتدای فصل قرار می‌دهد و سپس افکار مهم و کلیدی را در پایان فصل فهرست می‌کند. در فصل هفتم، مور لون به مفهوم «شنیدن» در دنیای امروز بازمی‌گردد و آن را در آثار فلسفی بررسی می‌کند. در این فصل می‌آموزیم که چگونه می‌توانیم با «گوش دادن» فعالانه به سخنان فرزندانمان، روابطمان را با آن‌ها تقویت کنیم.

کتاب دیده اما نشنیده سه ویژگی مهم دارد: اولاً جانا مور لون در آن صدای کودکان را به تمام دنیا می رساند. او به مخاطبانش می‌گوید که عقاید هر کودک همان‌قدر اهمیت دارد که عقاید یک فیلسوف یا دانشمند. ثانیاً دو فصل از کتاب به دو موضوع سیاست و مرگ اختصاص داده شده است. اغلب خانواده‌ها در بحث با کودکان این دو موضوع را کنار می‌گذارند و نمی‌خواهند فرزندشان را با واقعیات تلخ جامعه آشنا کنند. اما به‌تازگی مشخص شده که بزرگسالان با دور کردن کودکان از موضوعات خاص،‌ حقیقت را سانسور می‌کنند و کودکان را از حق طبیعی خود محروم می‌نمایند. ثالثاً مور لون از جدیدترین تحقیقات روان‌شناختی و جامعه‌شناختی در حوزه‌ی کودک بهره می‌برد.

طیف گسترده‌ای از افراد جامعه می‌توانند از کتاب دیده اما نشنیده بهره ببرند که در رأس آن‌ها، کودکان قرار دارند. مربیان و معلمان مقطع دبستان و متوسطه‌ی اول می‌توانند از سؤالات این کتاب در تدریس خود استفاده کنند. این کتاب به والدین کمک می‌کند که به عمق فلسفی سخنان فرزندانشان پی ببرند و با پرسیدن سؤالات بیشتری از آن‌ها، مهارت‌ تفکر را در کودکان تقویت کنند. روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و فیلسوفان نیز می‌توانند پیشنهادهای جانا مور لون را به کار گیرند.

کتاب دیده اما نشنیده در مجموعه کتاب‌های فلسفه برای کودکان و نوجوانان به انتشار رسیده است. جانا مور لون با همکاری گروه فلسفه برای کودکان دانشگاه واشنگتن، حق انتشار رسمی همه‌ی کتاب‌های خود را در ایران، به نشر لگا و دکتر مرتضی براتی واگذار کرد.

درباره‌ی مجموعه کتاب‌های فلسفه برای کودکان و نوجوانان

مجموعه‌ی فلسفه برای کودکان و نوجوانان در انتشارات لگا برای والدین، مربیان و معلمانی است که با کودکان ارتباط دارند و هدفشان رشد و پیشرفت کودکان است. این مجموعه دو بخش دارد. بخش اول داستان‌های فلسفی برای کودکان و نوجوانان است که ذهن آنان را به چالش می‌کشد. در پایان این کتاب‌ها مجموعه‌ای از پرسش‌های فلسفی و فعالیت‌های گروهی قرار دارد که برای پیشبرد بحث بسیار مفید خواهند بود. بخش دوم شامل کتاب‌های نظری پیرامون فلسفه‌ و فلسفه‌ورزی برای کودکان و نوجوانان می‌شود. بعضی از عناوین این مجموعه عبارتند از «پرسشگری و گفت و گو با کودکان و نوجوانان»، «دیده اما نشنیده»، «کندوکاو فلسفی برای کودکان»، «کودک فلسفی» و «فلسفه‌ی شرق و غرب برای کودکان و نوجوانان». گفتنی است که مرتضی براتی دبیری این مجموعه را بر عهده دارد.

نکوداشت‌های کتاب دیده اما نشنیده

• کتاب دیده اما نشنیده فوق‌العاده است؛ زیرا جانا مور لون مهم‌ترین تجربیات زندگی را از دید کودکان مورد بررسی قرار می‌دهد. تجربیاتی چون دوستی، خود بودن، اعتماد و... . (چارلز جانسون، نویسنده‌ی برنده‌ی جایزه‌ی ملی کتاب آمریکا)
• کتابی زیبا درباره‌ی نحوه‌ی تفکر کودکان در باب مسائلی چون دوستی، سیاست، شادی، کودکی و مرگ. سخنان آنان چراغی را در ذهن معلمان و والدین روشن می‌کند که پیش از این ارزش آن را نمی‌دانستند. کتابی تکان‌دهنده و مهم که همه باید آن را بخوانند. (جاناتان کوزول،‌ نویسنده‌ی برنده‌ی جایزه‌ی ملی کتاب آمریکا)
• کتاب دیده اما نشنیده کاوشی شگفت‌انگیز در دنیای فلسفی کودکان است. جانا مور لون با تکیه بر آثار ادبی، متون فلسفی و مکالمات واقعی با کودکان، نشان می‌دهد که صدای کودکان چقدر ارزش توجه دارد. (لورا دی المپیو، استاد فلسفه‌ی تعلیم و تربیت دانشگاه بیرمنگام)

کتاب دیده اما نشنیده برای چه کسانی مناسب است؟

کتاب دیده اما نشنیده را به تمام افرادی که در تربیت کودکان 5 تا 12 سال نقش دارند،‌ پیشنهاد می‌کنیم.

در بخشی از کتاب دیده اما نشنیده: اهمیت صدای کودکان می‌خوانیم

کریس ادعا می‌کند که کودکان «بیشترین دانش» را دارند؛ زیرا آن‌ها می‌توانند راهکارهای بیشماری را تصور کنند. این دیدگاهی بدیع است. به نظر می‌رسد کریس این نکته را القا می‌کند که تخیل ممکن است خود نوعی دانش باشد، روشی برای درک آنچه که مرزهایی فراتر از مبانی متعارف و مبتنی بر شواهد را برمی‌انگیزاند و این مرزها معمولاً با دانش مرتبط هستند. درک راهکاری جدید، می‌تواند نوعی دانش باشد.

دانش به‌طور کلی فراگیری حقایقی ثابت است که از طریق مطالعه یا تجربه به دست می‌آید و با افزایش سن بیشتر می‌شود؛ اما نظرات چند کودک نشان می‌دهد که توانایی تخیلی فراتر از «واقعیات پذیرفته‌ی زندگی» ممکن است نوعی دانش باشد. این توانایی تخیل این آگاهی از آن‌چیزی است که به‌عنوان واقعیت اجتناب‌ناپذیر پذیرفته می‌شود، ممکن است فقط یک‌سری مصالحه با نحوه‌ی ایجاد جامعه باشد و نه به‌صورت حتم شیوه‌ی بودن امور. هرچه بیشتر بتوانیم راهکارهای جدیدی را متصور شویم، دانش ما درباره‌ی جهان بیشتر می‌شود.

انیشتین مشهور معتقد بود که «تخیل مهم‌تر از دانش است»؛ یعنی دانش توسط آنچه ما قبلاً می‌دانیم محدود می‌شود؛ اما تخیل ممکن است ما را هدایت کند، به‌سمت آنچه هنوز نمی‌دانیم. بااین‌حال، نظر کریس باعث حیرت من می‌شود که آیا دوقطبی «تخیل یا دانش» ممکن است به‌نوعی باعث ایجاد تشخیصی غلط شود؟ شاید این دو به گونه‌ای با هم مرتبط هستند که معمولاً برای ما قابل تشخیص نیست؛ برای مثال، به توانایی درک هنر، موسیقی یا ادبیات یا شناختن شخص یا حیوان دیگری فکر کنید و اینکه چقدر تخیل‌ می‌تواند بخشی از توانایی ما برای «شناخت» باشد.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
سپاسگزاری
پیشگفتار
1: نشنیدن
2: کودکی
3: دوستی
4: صدای سیاسی
5: خوشبختی
6: مرگ
7: گوش‌دادن
پی‌نوشت‌ها
نمایه