معرفی و دانلود کتاب پری خوانی: درمانگران تاجیک و ازبک

معرفی کتاب پری خوانی: درمانگران تاجیک و ازبک

کتاب پری خوانی نوشته‌ی ژان دورینگ و سلطانعلی خدای بردی او پژوهشی مردم‌نگارانه درباره‌ی سنت بخشی‌گری (شمنیسم) در تاجیکستان و ازبکستان است و شواهد زیادی از فرهنگ آیینی این قشر به همراه جزئیات زیاد ارائه می‌کند. مطالعاتی که در این کتاب گردآوری شده است، حاصل مشاهدات نویسندگان از مراسم‌ها و آیین‌های بخشی‌های ایالت سغد در تاجیکستان بوده و تلاش شده تا با ارائه‌ی مستندات جزئی، به سمت معرفی بدون پیش‌داوری از این سنت‌ها چه از نظر معنوی و چه از نظر زیبایی‌شناختی پیش برود.

درباره‌ی کتاب پری خوانی

پیش از نگارش کتاب پری خوانی (La voix du chamane) اطلاعاتی پرجزئیات و مفصل درباره‌ی آنچه در حال حاضر در سنت شمنیسم یا بخشی‌گری در آسیای مرکزی امروز می‌گذرد، در دسترس نداشته‌ایم. این کتاب به ارائه‌ی مستندات و مشاهداتی درباره‌ی این سنت و مراسمات آیینی آن‌ها مانند کینه، قیترمه، صدقاق، کوچ و چیزهایی از این قبیل می‌شود، می‌پردازد. «بخشی‌ها» در جامعه‌ی فرهنگی تاجیکستان به لایه‌ای عمیق تعلق دارند که با فرهنگ عامه و دین عجین است. به گفته‌ی ژان دورینگ (Jean During) و سلطانعلی خدای بردی او (Sultonali Khudoberdiev)، بعضی از مشاهدات حاکی از آن است که «بخشی‌ها» قابلیت درمان بیماری‌ها، پیشبینی آینده یا دیدن حقیقتی که در گذشته روی داده است را دارند و این مشاهدات پرسش‌های زیادی را در ذهن خوانندگان برخواهد انگیخت.

کتاب پری خوانی در بر دارنده‌ی اطلاعات زیادی از سرگذشت افراد، سلسله مراتب سنت بخشی‌گری، انواع مراسم‌های آیینی و اوراد و اذکاری است که آن‌ها برای محافظت از خودشان دربرابر نیروهای منفی یا انجام دادن کارهای مختلف استفاده می‌کرده‌اند. نویسندگان کتاب با جمع‌آوری کردن این اطلاعات قصد داشته‌اند تا مشاهدات خودشان را با جزئیات بسیار بیشتر نسبت به مطالعات پیشین، درباره‌ی این سنت ارائه دهند.

تاثیراتی که دولت شوروی بر این سنت گذاشته است، باعث کم‌رنگ شدن بخشی‌گری و به خفا رفتن آن‌ها شده است و زنان به دلیل محافظه‌کاری بیشتر نسبت به مردان، تبدیل به حافظان سنت بخشی‌گری در جامعه‌ی خودشان شده‌اند. در این کتاب به پای صحبت‌ها و اعمال چندین نفر از این زنان و مردان می‌نشینیم، تا سرگذشتشان را برایمان تعریف کنند و شاهد مراسم‌های آیینی آن‌ها باشیم. بخشی‌گری نیز مانند آنچه در سنت‌های شمنی دیگر شنیده‌ایم، با یک بیماری لاعلاج یا حادثه‌ای هولناک شروع می‌شود و افراد تا زمانی که این سمت را نپذیرند، از دست ارواحی که آن‌ها را انتخاب کرده‌اند، رهایی ندارند و بعضا به این علت جان خود را از دست می‌دهند.

کتاب پری خوانی به دو بخش کلی تقسیم شده است، در بخش اول به معرفی سنت بخشی‌گری، شکل‌های مراسم‌های آیینی آن‌ها و شیوه‌های درمانگری آن‌ها پرداخته می‌شود. بخش دوم به مراسم کوچ و جن زدایی اختصاص دارد. در این قسمت به صورت جزئی به رابطه‌ی بخشی‌ها با انواع موجودات و جزئیات مراسم جن زدایی پرداخته می‌شود. تلاش نویسندگان بر این بوده که تمام سنت زبانی این فرهنگ به صورت کامل ثبت شود و ترجمه‌ای اصیل و درست از این زبان صورت بگیرد.

آنچه تا به حال درباره‌ی شمن‌های آسیای مرکزی یا بخشی‌ها به گوشمان رسیده است، باعث می‌شود پرسش‌های زیادی برایمان شکل بگیرد. ممکن است بخواهیم بدانیم کسانی که در مراسمات آیینی حضور دارند دقیقا چه چیزی را تجربه می‌کنند؟ چطور می‌توان به این مدل درمان‌ها اعتماد کرد؟ از نظر آن‌ها فرایند درمان چگونه صورت می‌گیرد و آیا اثر درازمدتی هم دارد؟ نویسندگان این کتاب تلاش کرده‌اند تا به قلب این سنت بروند و سروده‌های آن‌ها را رمزگشایی کنند و بر این اساس به این سوالات مهم پاسخ دهند.

کتاب پری خوانی را لیلی آتشکار به فارسی برگردانده است و انتشارات چتر فیروزه، آن را به دست خوانندگان مشتاق و علاقه‌مند رسانده است.

کتاب پری خوانی برای چه کسانی مناسب است؟

کسانی که درباره‌ی مراسم‌های آیینی و سنت شمنی کنجکاو هستند، با خواندن این کتاب به جزئیات قابل توجهی دست پیدا می‌کنند. این کتاب برای کسانی که به انسان‌شناسی و فرهنگ اقوام ملل علاقه‌مندند، نیز مناسب است.

در بخشی از کتاب پری خوانی: درمانگران تاجیک و ازبک می‌خوانیم

می‌گویند که در زمان عشق‌ورزی بین انسان و پری، هر یک از طرفین سعی دارند که دیگری را وسوسه کنند. برخی فکر می‌کنند که پری‌ها افراد وسوسه شده را به مُلک خود می‌برند و اهداف خود را برای آن‌ها شرح می‌دهند. مردم، این حالات را پری عاشق می‌گویند. این‌ها چهل روز به دستور استاد خود به چله می‌نشینند تا بخشی شوند و در طی این دوره با پری‌ها، لشگرها یا لشکرها و نیز مُوَکَل‌ها در ارتباطند و از آن‌ها دعاهای مخصوص یاد می‌گیرند. بعد از ختم این دوره، آنچه را که می‌دانند با استاد خود در میان گذاشته و استاد دعا و فاتحه‌ای می‌خواند، سپس آن‌ها بخشی می‌شوند و شروع به درمان بیماران می‌کنند.

در اینجا درجه‌بندی بخشی را بر مبنای دستوراتی که از پری‌ها دریافت می‌کنند، مشخص کرده‌ایم. برای مثال آ. مرادف (12: 1975) می‌نویسد: «کسی که بتواند عبدالرحمان شاه ِ پری‌ها، دختر شاه پریان و رئیس گروه‌های جوری آغاسی (جورآغاسی) را رام کند و آن‌ها را زیر سلطه‌ی خود در آورد، مقتدرترین بخشی به حساب می‌آید».

از آنجایی که در صنف بخشی‌ها رقابت وجود دارد، بخشی‌های قوی و کامل عملیات بخشی‌گری خود را از سایرین پنهان می‌کنند. در این مورد نظرات مختلفی وجود دارد؛ یک بخشی می‌تواند برای مثال پری‌ها، سربازان، مُوَکَل‌ها و هواهای بخشی دیگر را به خدمت خود درآورده و بر او کنترل و نظارت داشته و یا حتا راه فعالیت او را ببندد و آبروی او را پیش دیگران ببرد. در این شرایط، بخشی بازنده باید نزد رقیبش رفته و با پذیرش برتری او التماسش کند. او باید برای بازیافتن قدرتش سفره‌ای تدارک دیده و برای ارواح، پیرها، استادان و همچنین ماماها مراسم کوُچ اجرا کند.

فهرست مطالب کتاب

بخش اول: بخشی و درمانگر در تاجیکستان
1: نمایندگان سنت بخشی‌گری
الف. سنتی همیشه زنده
ب. تصویر بخشی
2: شکل‌های آیینی و قواعد مراسم بخشی‌گری
سلسله مراتب درمانگرها
الف. عملیات کینهَ چی
ب. عملیات اِمگَر، قوشناچی و صَدقاقچی
ج. هنر فال‌بینی
د. اصول عملیات بخشی
بخش دوم: کوُچ و جن‌زُدایی
1: تجربیات بخشی‌گری
الف. درمان و ورود به بخشی‌گری
ب. تفسیر
2: جن‌زُدایی
الف. هنری که از داملاها می‌آید
ب. تفاوت بین صوفی و بخشی
ج. جلسه‌ی جَهر در بایسون
د. علم کلام‌الله و نیروی ارواح: گفتگو با ملا «عبدالنبی»، منطقه‌ی بایسون
ه. عناصر ترکیبی: جن‌زُدایی و رام کردن، زورآزمایی و گره‌گشایی
ضمیمه: زبان، ترجمه، ثبت
واژه‌نامه‌ی عبارات فنی، عناوین و وظایف
کتاب شناسی