معرفی و دانلود کتاب روح نغمات: موسیقی استاد الهی

معرفی کتاب روح نغمات: موسیقی استاد الهی

موسیقی زبان مشترک ملل است که روح آدمیان را در زیباترین شکل ممکن، به هم پیوند می‌دهد. ژان دورینگ در کتاب روح نغمات به ابعاد معنوی موسیقی سنتی ایران می‌پردازد. او در این کتاب به ظرایف هنر استاد نورعلی الهی، از بزرگترین نوازندگان تنبور در ایران، می‌پردازد و در تلاش است که تاثیر موسیقی را در شخصیت و ابعاد روحانی زندگی او بررسی کند.

درباره‌ی کتاب روح نغمات

موسیقی ایرانی یکی از اصیل‌ترین انواع موسیقی در جهان است که با سبک خاص و ویژه‌ی خود، در میان علاقه‌مندان به این هنر گوش‌نواز، زبانزد است. موسیقی سنتی ایرانی با وجود استادان بی‌نظیر و بی‌همتایی مانند استاد نورعلی الهی مطرح می‌شود که یک‌تنه، ارزش و جایگاه آن را اعتلا بخشیده‌اند. استاد الهی از جمله نوازندگان خاص تنبور به‌شمار می‌رود که زندگی خودش را وقف موسیقی و معنویت حاصل از آن کرده است. الهی از جمله افرادی است که موسیقی را پیش از هر چیز، به عنوان ابزاری برای در خود فرو رفتن و کشف حقایق معنوی می‌داند.

ژان دورینگ (Jean During) از موسیقیدانان و محققان برتر فرانسوی، در کتاب روح نغمات (The Spirit of Sounds: The Unique Art of Ostad Elahi) به بررسی روح موسیقی در ایران و اثرات معنوی‌اش، شناساندن ظرایف ساز تنبور و صدای بی‌نظیر آن و همچنین بیان سبک خاص و ویژه‌ی استاد الهی در نواختن موسیقی، پرداخته است. جالب است بدانید دورینگ با استاد الهی ملاقات‌هایی داشته است که در نتیجه‌ی آن توانسته این کتاب را بسیار پرمغز و کامل تألیف کند.

ساختار کتاب روح نغمات به این شکل است که در آن، شش فصل، سه پیوست و یک ضمیمه را خواهید خواند و در هر بخش از آن با یکی از زیبایی‌ها و ظرافت‌های تنبورنوازی و عمق اثرگذاری موسیقی سنتی ایرانی آشنا خواهید شد.

کتاب روح نغمات برای چه کسانی مناسب است؟

کتاب روح نغمات انتخاب بسیار خوبی برای همه‌ی علاقه‌مندان به شناخت ظرایف موسیقی سنتی و آشنایی با استاد الهی است.

با ژان دورینگ بیشتر آشنا شویم

یکی از موسیقیدانان مشهور فرانسوی که در زمینه‌ی خاورشناسی فعالیت می‌کند، ژان دورینگ نام دارد. او که مدیر مرکز ملی تحقیقات در دانشگاه سوربن است، به عنوان نماینده‌ی انجمن فرانسوی موسیقی ملل در دانشگاه استراسبورگ فعالیت می‌کند. او تلاش بسیاری در زمینه‌ی تحقیق و شناسایی فرهنگ و موسیقی ملل شرق کرده و تاکنون کشورهای ایران، آذربایجان، افغانستان و آسیای میانه را مورد تحقیق قرار داده است. از این نویسنده تألیفات زیادی در زمینه‌ی موسیقی ایرانی موجود است و به عنوان یکی از کارشناسان ماهر و به‌نام در این حوزه شناخته می‌شود. از کتاب‌های مشهور او می‌توان به «موسیقی و عرفان» و «ردیف‌سازی موسیقی سنتی ایران» اشاره کرد.

در بخشی از کتاب روح نغمات می‌خوانیم

فن اجرا در هنر استاد به طور طبیعی از مفهومی زیبایی‌شناختی، و در ورای آن، از نیتی معنوی نشأت می‌گرفت. اجرای او هرگز همراه با حرکات سر و دست یا حرکاتی نبود که اغلب به منظور نشان دادن مهارت نوازنده و برای خیره و یا فریفته کردن افراد است، و به هر حال اغلب وقتی استاد می‌نواخت چراغ‌ها را خاموش می‌کردند و حاضران با چشمان بسته گوش می‌دادند، این رسم عموماً در محافلی که موسیقی ایرانی نواخته می‌شود، رواج دارد. در این حالت، مهارت نوازنده که به تقریب از چشم پنهان است، فقط در القای اندیشه، انتقال یک قوۀ محرکه، و اشتراک یک حس، کارآیی دارد. به علاوه، این فن اجرا واقعاً به خودی خود قابل تشخیص نیست، مگر این که از آهنگ صرف‌نظر شود و حرکات دست دنبال شود، یا که در هنگام فرا گرفتن این موسیقی به آن توجه شود، با این همه، همواره حاضران از سهولت ضربات و یا از ظرافت حرکات انگشتانش روی دستۀ تنبور به اعجاب آمده‌اند. و چنانچه در نوارهای ضبط شده ملاحظه می‌شود با این که او اغلب با تندی و چالاکی بسیار می‌نواخت، اما ضرباهنگ (ریتم) هیچ گونه فشار یا کشش عضلانی را نشان نمی‌دهد.

زخمۀ او بر حجم صدای ساز هم تأثیر داشت. به گفتۀ پسرش شاهرخ الهی:

«قدرت، در عین ظرافت، و بار معنوی این دست چنان طنین و صدای قوی‌ای به تنبور او بخشیده بود که شنونده گمان می‌برد که ساز او به یک بلندگو وصل شده ‌است.»

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
1. عارف و استاد
مقدمه
سبکی متفاوت
نیاکان و عرصۀ معنوی
نیاکان
رسالت حاج نعمت‌الله
شخصیتی نورانی
شکل‌گیری
کودکیِ سرشار از موسیقی
کودک استثنایی
دوازده سال ‌روزه و ریاضت
واقعه‌ای معجزه‌آسا
موسیقی به مثابه راهی برای کشف و شهود
اولین آزمون‌ها
در تهران
موسیقی‌دانان ایرانی
بازگشت
زندگی در اجتماع
ترک عزلت
شغل اجباری
از شهری به شهر دیگر
آغاز
ارتباط و انتقال
جوهر دین
قدردانی استادان موسیقی
رحلت
گاه‌شمار
2. دگردیسی سنت موسیقی
اعتلای یک سنت موسیقی
ردیف
امانت نخستین
ساخت و پرداخت ردیف
سطوح مختلف خلق موسیقی
ره‌آوردهای فنی
مقدمه‌های (پیش‌درآمدهای) چندصدایی
سیلان ضرباهنگ (ریتم)
آرایه
تعالی در حرکت بدن و در فن اجرای ساز
حرکت و حالت بدن چون انعکاس روح
وجوه زیبایی‌شناسی
دو نوع موسیقی
یک زیبایی‌شناسی معنوی
بی‌پیرایگی در بیان
قبض و بسط
ابداع و انتقال
ساختار بداهه‌نوازی‌ها و ضرباهنگ
آرایه و تراکم نت‌ها
آواز و صدای آواز
3. روح یک سنت: کاربردها و فرجام یک هنر موسیقی
نیازهای روح
به شور و حرکت آوردن
زبان شور و شوق
شدت: حال
ارتباط و الهام
چگونگی گوش دادن، و چگونگی نواختن
شرایط و نیت
نیستی و عشق
حس زیبایی‌شناسی و گیرندگی معنوی
در خود فرو رفتن
جایگاه مبحث زیبایی‌شناسی و مسئلۀ زیبایی (جمال)
4. موسیقی زمینی و موسیقی آسمانی: زیبایی‌شناسی و ماوراءالطبیعه
جوهر و ذات موسیقی
قدرت صدا
پنجۀ استاد
ترتیب و توالی آهنگ
بُن‌مایه‌های وصل و ربط
بن‌مایه‌های مقدمه (پیش‌درآمد) به مثابه سنگ‌پایۀ ساختمان
سنگ‌پایۀ ساختمان
موسیقی به مثابه طبقۀ واسط بین دو عالم
صحنه‌های عالم دیگر
عالم مثال یا عالم واسط
تنهایی و جمع
زیبایی‌شناسی ذرات
ارواح و جمع‌نشینان نامریی
صدای ارواح و جفت آسمانی
5. قدرت موسیقی
اثرات عینی
اثرات درمانی
اثر بر روی دیگر موجودات
بی‌اثر کردن آتش
قدرت و مهار اثر
اثرات بر روان و روح
گواهی هنرمندان و خبرگان
گواهی شاگردان
شرح و استنتاج
مستی حواس
6. اثر موسیقی
به سوی دریافتی نظام‌مند
اثر شیئی: ترکیب آهنگ
زمینه و شنونده
اثر عاطفی و اثر درمانگر
انتقال اثر
سهم فرد: اثر نیت
اجرا
اثر بر روح
ماورای اصوات
اصل نزدیکی
شنیدن از نزدیک
نزدیکی و حضور
هالۀ نور و هالۀ راز
پیوند عاطفی و ایمان
آمادگی ذهنی
پیوست 1. میراث موسیقی استاد الهی
انتقال
بر ردپای استاد
درس تنبور استاد
رسوخ به صورت انفعالی
اولین درس‌ها
اهمیت آواز
تبرک استاد
رسوخ به صورت فعال
اثر حافظه
یک دریافت کلی
لیاقت و عنایت
بُعد اخلاق
ردیف
یک پیکرۀ یگانه
نوع‌شناسی به صورت خلاصه
ضبط
استخوان‌بندی یک اثر: اجرای زنده
چهل ساعت نوار ضبط شده
آنچه گذشته تکرار نمی‌شود
زندگی دوبارۀ یک اثر
چگونه گوش بدهیم
امتیاز صفحه (نوار)
پیوست 2. چارچوب مذهبی و آئینی
موقعیت استاد الهی
موسیقی و ذکر
بنیادشکنی و اعتلا
جمع معنوی: محل ظهور ذات حق
نقش موسیقی و چگونگی برپایی یک مجلس ذکر
شرایط اجرا: جایگاه موسیقی استاد
پیوست3. تنبور، فن اجرا و قواعد موسیقی استاد
تنبور و انواع آن
ساز خاص عاشقان
جایگاه تنبور در فرهنگ عرفانی اهل‌حق
تاریخ و اندام‌شناسی تنبور
اندازه‌ها و طرز ساخت تنبور
نمونۀ دیگر: تنبور گهواره
سازهای استاد
عوامل نظام موسیقی
دستگاه‌ها
ضرب‌ها
برخی ویژگی‌های تنبور و تنبورنوازی استاد الهی
مختصات کلی
فن اجرای استاد
سازهای دیگر
فهرست قطعات
فهرست اول
فهرست دوم
آهنگ‌های عرفانی 18 قطعه
آهنگ‌های قدیمی، 44 قطعه
رقص‌ها یا بازی 21 قطعه
فهرست سوم
دستگاه یا ردیف طرز
دستگاه یا ردیف قطار
دستگاه یا ردیف جلوشاهی
دستگاه یا ردیف شیخ امیری
دستگاه یا ردیف فرنگی
دستگاه یا ردیف شاه حسینی
دستگاه یا ردیف سحری
دستگاه‌های عرفانی (مقام)
رقص‌ها یا بازی
سازمان‌بندی ردیف
ضمیمۀ شناخت‌شناسی. چگونه شنیدن
حدود روش‌شناختی
نقد مفهوم ایمان
ولی‌شناسی نه ولی‌نامه‌نویسی