معرفی و دانلود کتاب همسایه با بیگانه‌ها

معرفی کتاب همسایه با بیگانه‌ها

محمد مفتاحی در کتاب همسایه با بیگانه‌ها به نقد و بررسی آثار احمد محمود، نویسنده‌ی برجسته‌ی معاصر ایرانی پرداخته است.

بر هیچکس پوشیده نیست که احمد محمود (اعطا) از نظرگاه‌های گوناگونی چون: زمان آغاز نویسندگی، تعدد آثار، نوآوری در سبک نوشتن داستان و رمان، انتخاب مضامین داستانی و... یکی از نویسندگان مشهور داستان و رمان ایرانی است و از آنجا که درباره‌ی برخی از آثار او، از جمله داستان‌های کوتاه‌اش، کار علمی دقیقی صورت نگرفته، نویسنده‌ی کتاب حاضر بر آن شد که درباره‌ی آثار وی و بیش از همه درباره‌ی داستان‌های کوتاه‌اش تا حد امکان مختصر و گویا بنویسد. از همین روست که با وجود رمان‌های معروف و معتبر منتشر شده از وی، بخش قابل توجهی از این کتاب به داستان‌های کوتاه‌اش اختصاص داده شده است.

درباره‌ی احمد محمود هر چند بلند طبعی ذاتی‌اش او را از مادیات این دنیا، بی‌نیاز کرده بود؛ اما هیچ‌گاه جایگاه اجتماعی و منزلتی، درخور شخصیت و هنرش نیافت. کتاب‌هایش در دوره‌ی اختناق پهلوی دوم نیز اجازه‌ی انتشار نیافت و در نتیجه، آن‌گونه که باید و شاید به دوستداران هنر و ادبیات معرفی نگردید.

تیراژ کتاب‌های وی نامشخص است و به درستی نمی‌توان گفت که برای نمونه از رمان «همسایه‌ها» تاکنون چند صد هزار جلد، به طور رسمی و غیررسمی، فروخته شده است. اما روشن است که کتابخوان‌های چند نسل آن را خوانده‌اند و امروزه هم در عصر انفجار اطلاعات، علاوه بر نسخه‌های چاپ شده‌ی آن، نسخه‌های پی‌دی‌اف و صوتی‌اش نیز طرفداران بیشماری دارند و برای کتاب دوستان نیز نسخه‌های قدیمی آن جذابیت‌های خاص خود را دارد.

احمد محمود نویسنده‌ای حرفه‌ای بود و این را می‌توان در تحول نحوه‌ی نگارش داستان ها و زندگی‌ پس از بازنشستگی خودخواسته‌اش یافت. وی در مرحله‌ای از زندگی تصمیم گرفت شغلش را رها کند و تمامی ذهنیت‌اش را صرف نوشتن دغدغه‌های خود نماید. بهانه‌ی وی برای تحمل زندگی کسالت‌باری که تجربه می‌کرد و دست و پا زدن میان فقر مادی و فرهنگی تنها نوشتن بود. همین امر هم سبب شد که با وجود دشواری‌ها و ممیزی‌ها و حبس و بندهای گوناگون و در نتیجه یأس‌ها و تردیدها، داستان‌هایش را به میان توده‌ی مردم ببرد و در مبارزه با بیداد سربلند گردد.

در بخشی از کتاب همسایه با بیگانه‌ها می‌خوانیم:

به اعتقاد برخی منتقدان، در بحث فنی کاراکتر، شاید دشوارترین جنبه‌ی هنری داستان‌نویسی باشد یکی از مباحث «مهم مدار صفر درجه» هم شخصیت‌پردازی آن است. داستان‌نویسی احمد محمود بازتاب زندگی اجتماعی مردم جامعه است. او به قشرهای مختلف جامعه نظر دارد و با توصیف دقیق آن‌ها کوشش می‌کند رنگی باورپذیر به داستان‌هایش بدهد. نگاه مختصری به رمان‌های پیشین وی؛ یعنی «هم‌سایه‌ها»، «زمین سوخته» و «داستان یک شهر» نشان می‌دهد که تعریف نویسنده از شخصیت‌پردازی و نگرش او به این عنصر مهم داستانی بسیار دگرگون شده است.

او دیگر برای شخصیت‌‌پردازی آن‌ها را توصیف نمی‌کند و درباره‌ی آنان توضیح زیادی نمی‌دهد. حتی چهره و خصوصیات ظاهری آن‌ها را شرح نمی‌دهد. تنها درباره‌ی مائده است که در دو مورد از چشم‌ها و موقعیت ظاهری او سخن می‌گوید. او شخصیت‌ها را در داستان خود به حرکت درمی‌آورد و این اجازه را به آن‌ها می‌دهد که در داستان حضور بی‌محدودیتی داشته باشند و تنها محدود به توصیفات راوی نگردند. گویا او از شخصیت‌ها فیلم گرفته است و آن‌گاه فیلم را برای خوانندگان خود پخش می‌کند. نه اینکه ‌خاطره‌ای بی‌رنگ را از آنان برای خواننده‌ی اثر تعریف کند. هم‌زمان با رفتار و گفتار شخصیت‌ها، فضاها و مکان‌ها و موقعیت‌های مختلف هم به مخاطب منتقل می‌شود.

در این رمان، هیچ شخصیتی قابل ترحم و دفاع نیست. رمان شخص اولی ندارد. هرچند نقش باران و نوذر پررنگ‌تر به نظر می‌رسد و مائده و منیژه هم با توجه به جنسیت‌شان و جسارتی که دارند دارای جذابیت ویژه‌ای هستند اما در هر فصل شخصیت‌های مختلف از زوایای گوناگون شناسانده می‌شوند. قهرمانی در این اثر ساخته نشده است و این امر نشان از این دارد که نویسنده با توجه به رئالیستی بودن اثر و جنبه‌های ‌سیاسی و انقلابی موجود در آن مقهور تقدسِ مبارزه با ستم و کوشش برای رهایی و آزادی نشده است و هر شخصیت را با تمام جنبه‌های زمینی و آسمانی‌اش معرفی کرده است. باران که در یک نگاه ساده انگارانه شخص اول رمان است به هیچ روی شبیه خالد در «هم‌سایه‌ها» نیست. با توجه به شرایط زندگی، خشن بار آمده است. به نوعی یکه بزن است.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
بخش نخست: زندگینامه‌ی احمد محمود
بخش دوم: تأملاتی درباره‌ی تعهد در ادبیات
بخش سوم: بررسی آثار
الف) دوره‌ی نخست نویسندگی (دوره‌ی تقلید و سیاه‌مشق‌ها)
ب) دوره‌ی دوم نویسندگی (دوره‌ی خلاقیت و خودیابی)
پ) دوره‌ی سوم نویسندگی (دوره‌ی نوآوری و شکوفایی)
خوانش داستان‌های کوتاه
خوانش رمان‌ها
فهرست منابع