معرفی و دانلود کتاب ارزیابی شتابزده

معرفی کتاب ارزیابی شتابزده

کتاب ارزیابی شتابزده مجموعه‌ای از 18 مقالۀ جلال آل احمد، در نقد ادب، اجتماع، هنر و سیاست دهه چهل شمسی است.

به طور مثال او در مقالهٔ «مهرگان در مشهد اردهال» مراسم را آن‌گونه که خود از نزدیک شاهد بوده است تعریف می‌کند و خوانندگان را با طبیعت، ویژگی‌های اقلیمی و منابع مختلف کشور آشنا می‌سازد و دربارۀ خلق و خو، آداب و رسوم و هنرهای دستی مردم هر منطقه به ما اطلاعاتی می‌دهد.

ارزیابی شتابزده که می‌توان آن را به راستی نماد روشنفکری ایران در این دهۀ حساس و مهم 40 خواند، با همۀ ویژگی‌ها و خصایلی که از ذهنیت ایرانی در آثار و اندیشه‌های روشنفکران این دوره بازتاب یافت، از توسعه‌گرایی تا نقد توسعه، از چرخش به سمت غرب تا نقد آن تحت عنوان غرب‌زدگی، از توجه به آثار ادبی و هنری غربی به ویژه فرانسوی تا کوشش برای نوعی از بومی‌گرایی و در نهایت بازگشت به خویشتنی که جنبۀ سلبی‌اش بر جنبۀ ایجابی‌اش غلبه داشت و اگرچه می‌دانست چه نمی‌خواهد، اما تصور دقیق و تاریخ‌مند و روشنی از آنچه می‌خواست نداشت.

یکی از ویژگی‌های روشنفکری در این دهه خصلت ادبی و هنری آن است، توجه به فلسفه غرب و اندیشه‌های فلسفی جدید در میان روشنفکران ایرانی بسیار محدود بود و این مورد را به وضوح در آل احمد به عنوان شاخص‌ترین روشنفکر این دهه می‌توان دید. این نکته کمتر مورد توجه کسانی که به تاریخ روشنفکری ایران پرداخته‌اند، قرار گرفته است. حال آنکه عموماً با این فرض اساسی موافق هستیم که فلسفه به معنای عام به عنوان مبنا و بنیاد سایر علوم و معارف اساس و جان‌مایۀ فرهنگ است و دست کم این نکته در مورد فرهنگ غربی صادق است و احتمالاً این نکته‌ای نبوده که از نگاه کسانی چون آل احمد پنهان باشد و از این رو می‌توان پرسید چرا روشنفکری ایرانی در دهه 1340 و آل احمد به طور خاص از فلسفه غفلت ورزید؟

در بخشی از کتاب ارزیابی شتابزده می‌خوانیم:

آثار سرخوردگی از غرب و تمدن ماشینی قرن بیستم در دیار ما نیز کم‌کم فراوان شده است. کافی است که یک زبان خارجی بدانی و با هرکه از غرب به هر صورتی خود را به ایران رسانده است درد دلی کنی. یا مأموری از هزاران مأمور این چهارصد و خرده‌ای کمپانی فرنگی که در این‌جا مرجع مشاورات و مصدر امور ساختمانی‌اند- یا با جهانگردی درشت جامه و ریشو که غبار راه‌های شرق را از اسکندریه تا دهلی یک‌باره در وطن خویش از جامه خواهد سترد- یا با طبیبی نقاش همچون «وینچنزو بیانکینی» ایتالیایی که هشت سال است در کوره دهات این مرز و بوم مأمور معالجۀ تراخم یا اسهال هموطنان ماست. حالا دیگر آن زمان‌ها گذشته است که فقط بنشینی و در «سفر به شرق» هرمان هسه یا در «کوه جادو» ‌ی «توماس مان» جای پای شرق و عرفان شرق و غربت‌زدگی از مشرق را بخوانی. حالا دیگر «آلبر کامو» به عنوان نماینده‌ای از انتهای غربی شرق یعنی الجزایر جایزۀ نوبل می‌گیرد. و «آندره ژید» یکی از افتخارات خود را این می‌داند که مترجم تاگور بوده است.

همین روزها بود که «آندره مال‌رو» نویسنده و زیبایی‌شناس فرانسوی به نمایندگی از حکومت آقای دوگل به ایران و هند سفر کرد به این قصد که از نو ارتباطی میان فرهنگ شرقی و فرانسه برقرار کند. و همه «هانری کوربن»، مستشرق فرانسوی را می‌شناسیم که از هر سال سه ماهش را در ایران به سر می‌برد و چه خدمت‌ها و چه کتاب‌ها و چه عرفان‌شناسی‌ها... و راقم این سطور یک طبیب اطریشی را هم می‌شناسد که هر دو سال یک‌بار به ایران می‌آید- از یک گوشۀ این ملک وارد می‌شود و با پای پیاده تا یک گوشۀ دیگر آن را می‌پیماید و با انبانی از عکس‌ها و یادداشت‌ها و خاطرات باز می‌گردد تا دو سال دیگر بتواند تحمل سرعت و شتاب‌زدگی ماشین را بیاورد. این طبیب به گفتۀ خودش از اروپایی که در یک عمر پنجاه سالۀ او دوبار دنیا را به خاک و خون کشانده است بیزار است. دکتر وینچنزو بیانکینی نیز گرچه نگفته است که از کجا و چرا بیزار است اما این را گفته و نوشته است که یک‌بار در جنگ حبشه شرکت داشته و بار دوم در جنگ جهانگیر دوم. و اکنون چه بپذیرد و چه نپذیرد «از بد حادثه این‌جا به پناه آمده است».

فهرست مطالب کتاب

سرکۀ «نقد» یا حلوای تاریخ؟
مقدمه‌ای که درخور قدر بلند شاعر نبود
کتابی در سیاست و دفتر شعری در ذم
نیما دیگر شعر نخواهد گفت
پیرمرد چشم ما بود
چند نکته دربارۀ مشخصات کلی ادبیات معاصر
یک گفتگوی دراز
آینده گذشته حال
پژوهش‌های اجتماعی
مقاله‌ها
نثر
داستان‌ها
داستایوسکی و نیهیلیسم و عاقبتش
یادداشت دربارۀ نمایشنامۀ «گلدان»
ستایش «خجسته» از دریا و نفرینش به «آهن»
وینچنزو بیانکینی طبیب- نقاش
دریچه‌ای به وحشت
به محصص و برای دیوار
سفری به شهر بادگیرها
گزارش هفتمین کنگرۀ مردم‌شناسی
نگاهی به «طرز عمل مذهب در جامعۀ ایران»
مهرگان در مشهد اردهال
مهاتما گاندی
چند کلمه با مشاطه‌ها
مصاحبه‌ای کوتاه