معرفی و دانلود کتاب هرمنوتیک و تئاتر

معرفی کتاب هرمنوتیک و تئاتر

با وجود این که چندین قرن از به رسمیت شناخته شدن هرمنوتیک به عنوان حوزه‌ای پژوهشی می‌گذرد، این عرصه در ایران کماکان نیازمند معرفی بیشتر است. محمود صابری در کتاب هرمنوتیک و تئاتر می‌کوشد معرفی و توضیحات جامعی را پیرامون این موضوع و نیز نسبتی که با تئاتر برقرار می‌کند، ارائه دهد.

درباره‌ی کتاب هرمنوتیک و تئاتر

هرمنوتیک رویکردی فلسفی و روش‌شناختی‌ست که به دنبال درک معنا و تفسیر متون، نمادها و پدیده‌های فرهنگی است. این حوزه‌ی پیچیده و چندوجهی طیف گسترده‌ای از نگرش‌ها و رویکردها را، از تفاسیر سنتی تا نظریه‌های پست مدرن در بر می‌گیرد. محمود صابری در کتاب هرمنوتیک و تئاتر می‌کوشد پیوند و هم‌بستگی این حوزه را با هنر نمایش شرح دهد و به ضرورت‌های متقابلی که این دو عرصه در قبال یکدیگر ایجاد می‌کنند بپردازد.

برای نخستین بار، مفهوم هرمنوتیک در قرن هفدهم به عنوان واکنشی به آرمان‌های اساسی اندیشمندان عصر روشنگری در مورد حقیقت جهانی و عقلانی ظهور کرد و رفته‌رفته فیلسوفانی مانند مارتین هایدگر و هانس گئورگ گادامر به افق‌های آن توسعه بخشیدند. پژوهش‌های اندیشمندان ایرانی در این حوزه از قدمت و پیشینه‌ی طول‌ودرازی برخوردار نیست و به همین سبب مطالعات و مباحثات درباره‌ی آن به پرداختی مفصل‌تر نیاز دارد. محمود صابری کوشیده است با نگارش این کتاب قدمی ارزشمند و بزرگ در راستای نیل به این هدف بردارد و به‌طور تخصصی آن را در بستر تئاتر بررسی کند.

در قرن بیستم با برقراری پیوندی که حوزه‌های مختلف همچون فلسفه، انسان‌شناسی، روان‌شناسی، علوم ارتباطات و… با هرمنوتیک برقرار ساختند، رویکردهای هرمنوتیکی به شیوه‌ای فراگیر گسترش یافتند. یکی از مهم‌ترین این حوزه‌ها هنر و به‌طور خاص تئاتر بود که در طول دهه‌های اخیر، توجه و نظر منتقدان و پژوهشگران بسیاری را برانگیخت و از دل آن نظریه‌های هنری بسیار مهمی زاده شدند.

این کتاب متشکل از دو بخش است که هر یک از آن‌ها فصل‌های مختلفی را در برمی‌گیرند. محمود صابری بخش اول اثر خود را با عنوان «هرمنوتیک در گذر زمان» تماماً به تعریف علم هرمنوتیک و بررسی تاریخ و سیر تطور و ابعاد گوناگون آن اختصاص داده است و در فصل دوم به سراغ ایده‌ی اصلی خود یعنی خط و ربط میان هرمنوتیک و تئاتر می‌رود. او از خلال سه فصلی که برای بخش اول کتاب تألیف کرده است، پس از ارائه‌ی توضیحاتی پیرامون لغت هرمنوتیک، در ابتدا هرمنوتیک سنتی را تعریف نموده و سپس هرمنوتیک را در بستر مدرن واکاوی می‌کند. پس از آن و در انتهای این بخش، صابری بحث خود را پیرامون هرمنوتیک در بستر فلسفه مطرح می‌نماید و از چهره‌های شناس این حوزه از جمله مارتین هایدگر و گادامر سخن به میان می‌آورد.

نویسنده در بخش دوم این کتاب که «هرمنوتیک در تئاتر» نام دارد، می‌کوشد به پیوند میان این دو حوزه و تأثیر متقابل آن‌ها روی یکدیگر بپردازد و از دریچه‌ی هرمنوتیک به ارکان و جنبه‌های گوناگون تئاتر نزدیک شود. بخش دوم مشتمل بر پنج فصل مجزاست که هر یک از آن‌ها به پنج رکن اساسی هنر نمایش اختصاص دارند. متن نمایش، کارگردانی اثر، نقش بازیگران، صحنه‌پردازی و حضور مخاطب تئاتر، مباحث مهمی هستند که هر کدام از آن‌ها در کتاب هرمنوتیک و تئاتر به‌طور مستقل فصلی را به خود اختصاص داده‌اند.

در تئاتر، ما با این وظیفه روبه‌رو هستیم که برای اجرایی کردن متنی که نمایشنامه‌نویس به رشته‌ی تحریر درآورده است، دست به انتخاب‌هایی بزنیم و از تمامی امکانات و راه‌های موجود، مسیر خاصی را پیش بگیریم. وظیفه‌ای خطیر که بر عهده‌ی دراماتورژ است و مقصود از آن تفسیر و تأویل دقیق متن و اجزاء نمایش از خلال رویکردهای استراتژیک و هرمنوتیک است.

کتاب هرمنوتیک و تئاتر نوشته‌ی محمود صابری به کوشش انتشارات سوره‌ی مهر تهیه و منتشر شده است.

کتاب هرمنوتیک و تئاتر برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به مطالعات تئاتر و پیوندی که این هنر با فلسفه برقرار می‌کند علاقه‌مند هستید، خواندن این کتاب را به شما توصیه می‌کنیم. همچنین اگر به دنبال این هستید که اطلاعات خود را در حوزه‌ی علم هرمنوتیک گسترش دهید، می‌توانید از آموزه‌های بخش اول کتاب هرمنوتیک و تئاتر بهره بجویید.

در بخشی از کتاب هرمنوتیک و تئاتر می‌خوانیم

هایدگر دور هرمنوتیکی سنتی میان متن و خوانش آن را به بنیادی‌ترین سطح وجود انسان گسترش می‌دهد. گفته بودیم که بر اساس دور هرمنوتیکی، اجزاء بدون فهم کل تأویل‌پذیر نیستند، ولی کل نیز، بدون فهم اجزاء، شناختنی نیست. پیش‌تر، الگو و سرمشق دور هرمنوتیکی (هرمنوتیک حلقوی) خوانش یک متن بود. اما به نظر هایدگر، دازاین و جهان یک دور می‌سازند، در این دور هرمنوتیکی ساخته‌شده توسط هایدگر، تأویل انسان‌ها بدون فهم کل هستی و جهان ممکن نیست و جهان نیز از راه شناخت انسان‌ها فهمیده می‌شود. هایدگر همچنین هر نوع فهمی را دوری می‌داند.

«هایدگر می‌گوید که هر نوع فهمی دوری است، به این معنا که هر تأویلی که در فراشد فهم کمک می‌کند، باید پیشاپیش موضوع تأویل را فهمیده باشد (هستی و زمان، 195). به این ترتیب، این دور هرمنوتیکی هر نوع فهمی را توصیف می‌کند، زیرا پیشاپیش باید بافت قابل فهمی برای تحقق یک کشف یا اثبات یک نتیجه وجود داشته باشد.»

بر اساس تلقی هایدگر از دور هرمنوتیکی فهم، ما برای فهمیدن یک موضوع، پیش‌فهم خود را از آن موضوع به داخل موضوع فهم، پیش‌افکنی می‌کنیم. این پیش‌فهم ما با موضوع فهم سنجیده می‌شود و در اثر این تعامل فهم دیگری در پی پیش‌فهم ما شکل می‌گیرد و این فرآیند آن‌قدر ادامه می‌یابد تا به فهم کامل موضوع فهم منجر شود. یعنی در چنین حلقه هرمنوتیکی، فرایند فهم و تفسیر از مفسّر (فهمنده) آغاز و به مفسّر نیز ختم می‌شود. بر اساس این تعریف از دور هرمنوتیکی، وجود یک فهم پیشین از موضوع مورد فهم و تفسیر الزامی است.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
مقدمه
هرمنوتیک در فرهنگ‌ها
خاستگاه هرمنوتیک
گفتن به منزله تأویل
توضیح‌ دادن به منزله تأویل
ترجمه‌ کردن به منزله تأویل
بخش اول: هرمنوتیک در گذر زمان
مقدمه
فصل اول: هرمنوتیک سنتی
فریدریش اوگوست ولف
فردریش آست و هرمنوتیک
فصل دوم: هرمنوتیک مدرن
شلایرماخر و دیدگاه‌های هرمنوتیکی عام
هرمنوتیک دیلتای
فصل سوم: هرمنوتیک فلسفی
مارتین هایدگر و هرمنوتیک
ماهیت فهم از دید هایدگر
هایدگر و دور هرمنوتیکی
هایدگر و تاریخی ‌بودن انسان
هرمنوتیک فلسفی گادامر
گادامر و فهم
مکالمه و فهم
دور هرمنوتیکی گادامر و نقش پیش‌داوری در فهم
بخش دوم: هرمنوتیک در تئاتر
مقدمه
فصل اول: هرمنوتیک و ادبیات نمایشی
مؤلف به عنوان مفسّر
مؤلف و تاریخ‌مندی هرمنوتیکی
کاربرد نشانه‌ها در ادبیات نمایشی
رمز و رمزگان در ادبیات نمایشی
تأویل زبانی متن نمایشی
تفسیر و تحولات معنایی
ترجمه متون نمایشی، به منزله تأویل
دور هرمنوتیکی و ادبیات نمایشی
فصل دوم: هرمنوتیک و کارگردان
کارگردان به عنوان مفسّر
کارگردان و تفسیر متون تاریخی
کارگردان، پیش‌داوری، دور هرمنوتیکی و تفسیر متن
کارگردان و نشانه‌شناسی متن و اجرا
کارگردان و تأویل به منزله تبیین
کارگردان و بازآفرینی هرمنوتیکی
میزانسن و تأویل
هرمنوتیک و کارگردانی نمایش بداهه
فصل سوم: هرمنوتیک و بازیگر
بازیگر به عنوان مفسّر
بازیگر، فهم و بازآفرینی شخصیت
بدن و بیان به مثابه عناصری هرمنوتیکی
بازیگر و نشانه‌ها
فصل چهارم: هرمنوتیک و صحنه
طراح صحنه و تفسیر
ترکیب‌بندی صحنه و تفسیر
نشانه‌شناسی وسایل صحنه
نور و رنگ و تفسیر
ایجاز در صحنه
لباس و تفسیر
صوت و موسیقی
چهره‌پردازی و تفسیر
فصل پنجم: هرمنوتیک و تماشاگر
تماشاگر به عنوان مفسّر
فرایند ارتباط در تئاتر
تماشاگر و تفسیر اجرا
مؤخره
منابع