معرفی و دانلود کتاب نسخ در لغت

معرفی کتاب نسخ در لغت

کتاب نسخ در لغت نوشته‌ی حبیبه رحیم پور و رضا قلی زاده شمس ضمن تعریف و تشریح ابعاد مختلف نسخ و تخصیص و پاسخ به شبهات درباره‌ی آن، به ذکر و بررسی مواردی از آیات قرآن و قوانین موضوعه که ادعای نسخ و تخصیص آن‌ها شده است، می‌پردازد.

نسخ عبارت است از برداشتن یک حکم شرعی یا قانونی (که اقتضای استمرار دارد) به وسیله‌ی حکم شرعی یا قانونی دیگر. نسخ با بداء متفاوت است. در قرآن نیز آیات ناسخ و منسوخ وجود دارد که در تعداد آن اختلاف نظر وجود دارد.

تخصیص نیز به معنای استخراج برخی از افراد عام از حکم آن است بدون این که تصرفی در موضوع یا حکم عام شود. هر یک از این دو دارای اقسام و مباحثی است که از جمله‌ی آن مباحث، مبحث جواز یا عدم جواز نسخ و تخصیص قرآن با اخبار واحد است که اکثر علمای اصول آن را جایز می‌دانند.

میان علم اصول فقه و قواعد علم حقوق مشابهت‌هایی وجود دارد اما در نحوه کاربرد قواعد علم اصول در مسائل حقوقی میان دانشمندان این دو علم اختلافاتی وجود دارد. آثار این اختلافات بیشتر در مبحث دوران بین نسخ و تخصیص نمایان می‌شود. اکثر علمای اصول و حقوقدانان در آن قائل به تخصیص شده‌اند.

مباحث نسخ و تخصیص از علوم مستقل قرآنی هستند که با سایر موضوعات علوم قرآنی از جمله مطلق و مقید تفاوت‌های بسیاری دارند و در علم تفسیر، فقه و اصول و کلام از جایگاه والایی برخوردارند. با توجه به اینکه عنوان این کتاب (بررسی نسخ و تخصیص) کلی است و شامل همه‌ی این علوم می‌شود و پرداختن به همه‌ی آن‌ها نیز میسر نمی‌باشد، در نتیجه بیشتر به بررسی نسخ و تخصیص در حوزه‌ی فقه و اصول و نیز حقوق موضوعه پرداخته می‌شود.

همان ‌طور که افراد بشر به تدریج به سوی تکامل گام برمی‌دارند در هر دوره مردم از نظر فکر و عقیده و درک مطالب در یک درجه نیستند؛ دین هم که برای تکامل انسان‌ها آمده است لازم است که مطابق رشد فکری و اجتماعی باشد. دستورات خداوند و انبیاء در واقع مانند مانند دروسی است که برای تعلیم و تربیت انسان‌ها بیان می‌شود. برای جامعه‌ای که در حال انتقال به مراحل عالی می‌باشد باید تعالیم آن مرحله به مرحله انجام شود. نسخ و تخصیص در واقع همین مراحل انتقال از گذشته به حال می‌باشد.

در بخشی از کتاب نسخ در لغت می‌خوانیم:

نکته حائز اهمیّت در مباحث اصولی این است که قواعد مطرح شده در این رشته از دانش، به استنباط احکام شرعیه منحصر نیستند بلکه در مورد قوانین موضوعه هم کاربرد زیادی دارند. از آن جا که ریشه اکثر قواعد اصولی در بنای عقلا است این قوانین به دیگر شاخه‌های علوم از جمله علم حقوق سرایت نموده است. لذا بحث از نحوۀ تاثیر این قواعد در دیگر حوزه‌های دانش بشری بسیار مفید و مؤثر است. مسأله نسخ و تخصیص از مواردی است که میتوان در این زمینه نام برد.

این مبحث مشتمل بر دو مسأله‌ی مهم است یکی تحلیل در خصوص حقیقت نسخ و تخصیص در دو حوزه‌ی احکام شرعی و حقوق موضوعه و دیگری تحقیق در مورد صورت‌های بدست آمده از سنجش قوانین عام و خاص با یکدیگر. از میان این صورت‌ها رابطه‌ی قانون خاص متقدم با قانون عام متأخّر بیشتر مورد توجه است چون در قوانین موضوعه این مسأله بسیار به چشم می‌خورد و همیشه این سؤال مطرح است که با تصویب قانون جدید، آیا موضع قانونگذار در مسأله حقوقی مربوط، تغییر یافته و قانون خاص سابق نسخ گردیده است؟ یا این که قانون قدیم به عنوان مخصّص قانون جدید همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد؟

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول: مفهوم نسخ و مباحثی در ارتباط با آن
نسخ در لغت
اقسام نسخ
نسخ تلاوت و حکم
نسخ تلاوت بدون حکم
نسخ حکم بدون تلاوت
نسخ قرآن به قرآن
نسخ قرآن به وسیله سنت
اقوال قائلین به جواز نسخ
اقوال قائلین به عدم جواز نسخ
نسخ سنت به کتاب
نسخ سنت به سنت
نسخ قرآن به اجماع
شروط نسخ
شروط حکم منسوخ
شروط حکم منسوخٌ به
شروط ناسخ
امکان و وقوع نسخ در قرآن و دلایل آن
دلایل عقلی
دلایل قرآنی
انکار نسخ
طرفداران و منکران نسخ
پاسخ به منکرین نسخ در ادیان آسمانی
شبهات و دلایل منکران نسخ در قرآن و پاسخ آن‌ها
شبهات عقلی منکران
دلایل نقلی منکران
معنای لغوی بداء
بداء در اصطلاح
«بداء» از دیدگاه اهل سنت
بداء از دیدگاه تشیّع
تفاوت نسخ و بداء
معنای عام
عام در لغت
عام در اصطلاح
اقسام عام
معنای خاص
خاص در لغت
خاص در اصطلاح
معنای تخصیص
تخصیص در لغت
تخصیص در اصطلاح
مخصّص
اقسام مخصّص
مخصص لفظی
مخصص غیر لفظی (لبّی)
تخصیص عام با مفهوم
تخصیص عام با مفهوم موافق
تخصیص عام با مفهوم مخالف
اقسام تخصیص عمومات قرآن
تخصیص قرآن به قرآن
تخصیص قرآن به اخبار
تخصیص قرآن به وسیلۀ خبر واحد مجرد از قرائن قطعیه
تفاوت تخصیص و تخصص
شباهت نسخ و تخصیص
تفاوت نسخ و تخصیص
فصل دوم: نگرشی بر آیات ناسخ و منسوخ
بخش اول: بررسی ادعای نسخ برخی آیات
بررسی ادعای نسخ برخی آیات
تعداد آیات منسوخ
آیه توجه
آیه وصیت برای والدین و خویشان
آیۀ فدیه
آیۀ حرمت جنگ در ماههای حرام
آیۀ امتاع یا آیۀ نفقه در عده وفات
آیۀ حق تقوا
آیۀ جزای فاحشه
آیه توارث از راه ایمان
آیۀ وصیّت
آیه نجوا
آیه عدد مقاتلین
آیۀ داوری اهل کتاب
آیۀ متعه
فصل سوم: بررسی نسخ و تخصیص در احکام شرعی و حقوق موضوعه
ماهیت نسخ قانون
نسخ درحقوق موضوعه
نسخ دراحکام شرعی
ماهیت تخصیص
تخصیص در حقوق موضوعه
تخصیص در احکام شرعی
دوران امر بین نسخ و تخصیص
صورت‌های مختلف قانون عام و قانون خاص
تاریخ صدور قوانین عام و خاص مشخص و عرفاً مقارن
تاریخ صدور قوانین عام و خاص مشخص و تقدم قانون خاص بر قانون عام
قاعده حاکم بر قانون خاص متقدم و عام متاخر (پس از فرا رسیدن زمان عمل به خاص)
جهل به تاریخ
فصل چهارم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات
نتیجه
پیشنهادات
ضمائم
فهرست منابع و مآخذ
منابع عربی
منابع فارسی