معرفی و دانلود رایگان کتاب کلام فقاهی

معرفی کتاب کلام فقاهی

کتاب کلام فقاهی به قلم محمدتقی اکبرنژاد، در پی شناخت آن دسته از اوصاف انسان است که به طور مشخص در دین‌شناسی تأثیر می‌گذارد؛ اوصافی مانند مصلحت‌گرایی، عقل‌مندی، اختیار، انتخاب، بساطت و پیچیدگی او. همچنین دربارۀ آثار غفلت از این صفات و مختصات نیز در کتاب سخن می‌رود.

به طور حتم مهم‌ترین ضلع دین‌شناسی، خداشناسی است. خدای متعال مبدأ هستی است و هستی هماهنگ با ذات مقدس اوست. بنابراین هستی‌شناسی در گروی خداشناسی است، چنانکه برای مثال گفته می‌شود: چون وجود خدای متعال، محض و عاری از هر نقص است، می‌توان نتیجه گرفت که عالم خلق نیز کامل‌ترین و بهترین عالم ممکن است و هر چیزی در جای خود قرار دارد. بنابراین درمی‌یابید که هستی، رحمت است، نه درد و رنج یا لغو و بیهوده.

آری؛ در آغاز دین‌شناسی، خدای متعال را از خلق او می‌شناسید و از آن جا شروع می‌کنید. مثلاً از فقر موجودات و حرکت آن‌ها به وجود خالق بی‌نیاز و محرک اول پی می‌برید؛ اما پس از اثبات خدای متعال و اوصاف کمالی او، دوباره به عالم مخلوقات نظر می‌کنید و به تحلیل آن می‌پردازید. بنابراین معرفت شما به خدای متعال و مخلوقات، رفت و برگشت دارد: از مخلوقات به خدا می‌رسید و از خدا به مخلوقات.

در بخشی از کتاب کلام فقاهی می‌خوانیم:

بر اساس اصالت ابتلا و امتحان، دنیا در خدمت انسان و خواسته‌های او نیست؛ وگرنه ابتلا بی‌معنا است. ابتلا یعنی غوطه‌وری در میان ناخوشایندی‌هایی که برای رشد و شکوفایی انسان، ضروری است. بدین رو ناملائمات دنیا با ساختار وجودی و مراحل رشد ما، هماهنگی و تلائم دارد و لازمۀ این هماهنگی، ناهماهنگی با خواسته‌های ما است.

به عبارت دیگر، دنیا باید با خواسته‌های ما ناهماهنگ باشد تا از عهدۀ تربیت ما برآید؛ مانند پادگان نظامی که اگرچه برای سربازان ناخوشایند و با طبیعت آنان ناهماهنگ است، اما با اهداف تربیتی و نظامی، سخت هماهنگ و همسو است.

آیا نفس مادی بودن عالم و محدود بودن آن به دو حد زمان و مکان، برای ابتلا و امتحان انسان کافی است؟ عده‌ای به این پرسش، پاسخ مثبت می‌دهند و می‌گویند: محدودیت‌ها، میان انسان و خواسته‌های او فاصله می‌اندازد و امتحان در همین فواصل شکل می‌گیرد.

زمان و مکان، حدود اجتناب‌ناپذیری است که موجودات مادی را در مقابل هم قرار می‌دهد. نه گذشته و نه آینده در دسترس ما نیست و ما پیوسته تغییر مکان و زمان می‌دهیم و با هر تغییری فاصله‌ها بیشتر می‌شود. مکان‌مندی ماده نیز مانع تجمع اشیا در یک‌جا می‌شود. پس دسترسی به هر شیئی به معنای دوری از اشیای دیگر است؛ مانند خانه‌های اطراف مسجد که فاصلۀ آن‌ها با مسجد یکسان نیست و دسترسی برخی، آسان‌تر از برخی دیگر است.

اهل خانه‌ای که در همسایگی مسجد زندگی می‌کنند، با چند گام خود را به مسجد می‌رسانند و اهل خانه‌ای دیگر باید زمان بیشتری راه بروند تا خود را به نماز برسانند. همۀ مردم دوست دارند در مناطق خوش‌آب‌وهوا زندگی کنند، اما نمی‌توانند.

فهرست مطالب کتاب

سخن نخست
پیشگفتار
کتاب حاضر
ترتیب مباحث و فصل‌ها
فصل اول: خداشناسی فقاهی
مقدمه
«اصل پایه» در کلام فقاهی
لوازم اصل حکمت
اصل اول: رحمت
رحمتی که انسان برای آن آفریده شد
آثار فقاهی اصالت آخرت، بندگی و ابتلا
لوازم حکیمانه بودن رحمت
اصل دوم: هماهنگی و گسترۀ آن
1. هماهنگی تکوینی
لوازم کاربردی اصل‌های رحمت و هماهنگی
اصل هماهنگی و نفی ظلم
اصل عدالت و نفی ظلم
قاعدۀ «لا ضرر و لا ضرار»
فصل دوم: انسان‌شناسی فقاهی
مقدمه
مؤلفۀ اول: مصلحت‌گرایی و مفسده‌گریزی
وقایع و مصالح
اصالت مصلحت و علم
حقیقت لذت و درد و نسبت آن دو با رحمت
رابطۀ لذت‌گرایی و دردگریزی با تعقل
صراحت در بیان؛ یکی از آثار فقاهی توجه به لذت‌گرایی انسان
مؤلفۀ دوم: انتخاب‌گر‌ی
اختیار، ملاک ارزش‌گذاری بر رفتارهای انسان
آثار فقاهی اختیار
حدود اختیار
تقریری دیگر
تقریر اکراه بر مبنای رحمت
حدود اکراه
مؤلفۀ سوم: خردورزی
حقیقت عقل
نسبت دریافت‌های عقل با شارع
تذکر مهم
نظریۀ ملازمه به روایت مرحوم مظفر
نسبت حجت باطنی و حجت ظاهری
تردیدهای جدی در استقلال کامل عقل
مؤلفه چهارم: انسان؛ پیچیدگی در تکوین، سادگی در برنامه
انسان، معجونی از پیچیدگی و سادگی
پیچیدگی طبیعی و غیر طبیعی
آثار فقاهی
1. تغییر نگاه کلان به همۀ ابعاد انسان
2. اعتماد به نفس در مواجهه با تمدن‌های بیگانه
3. اصلاح روش‌های تربیتی
یک. عقل زبان تکوینی مشترک میان انسان و خدای متعال
دو. معنای لغوی، قرآنی و روایی عقل
سه. درنگی در تقسیم عقل به نظری و عملی
چهار. عوامل عقل‌گریزی در معرفت دینی
پنج. وحدت نفس
شش. نقاط اشتراک و افتراق ما و سایر حیوانات
فصل سوم: دنیاشناسی فقاهی
مقدمه
منطق حرکت در عالم ماده
یک. کسر و انکسار علمی
اصالت اقتضا مجرای معرفتی ما انسان‌ها
کارایی و قلمرو اصالت اقتضا
اصالت اقتضا و انواع شک در مانع
کسر و انکسار و سرایت اجمال به احکام عقلی
عرضه احکام اقتضائی عقلی به نقل
دو. تزاحم مصالح و مفاسد
تاثیر تزاحم در شدت و ضعف احکام
حجیت اصل غلبه (اصل غلبه معرفتی و اصل غلبه مصلحتی)
اصالت غلبه در تزاحمات غیر طبیعی
تزاحم طبیعی و غیر طبیعی
آثار فقاهی اصل غلبه
1. هماهنگِ ناهماهنگ
2. تأثیر کسر و انکسار در حوزه ذهن و دل
3. شائبه مخالفت شارع با احکام عقلی
فصل چهارم: مربی‌شناسی فقاهی
مقدمه
مربیان الهی و ویژگی‌های آنان
1. اصالت تربیت و آثار فقاهی آن
1-1. نگاه تربیتی به فقه
1-2. نگاه تربیتی به حاکم و حکومت
2. اصالت ابلاغ مشفقانه و آثار فقاهی آن
چرا اهل بیت (ع) کتاب ننوشتند؟
آثار فقاهی
3. اصالت محافظت از دین و آثار فقاهی آن
3-1. تحرک و نشاط فقه
3-2. اصالت سلامت
4. اصالت متربی
5. اصالت علم عادی و اثر فقاهی آن
6. نقش هدایتی امام غائب در عصر غیبت
نقش هدایتی امام عصر (عج)
نقش اهل بیت (ع) در عصر غیبت
سیرۀ علمی اهل بیت (ع) در تبلیغ دین
آثار فقاهی توجه به نقش هدایتی امام غائب در عصر غیبت
کتاب‌نامه