معرفی و دانلود کتاب تاب ‌آوری و مدیریت شهری

معرفی کتاب تاب ‌آوری و مدیریت شهری

سلیمان زینالی در کتاب تاب ‌آوری و مدیریت شهری، تعاریف و مفاهیم تاب آوری، دیدگاه‌ها و اهداف، اصول شهر تاب آور و معیارهای کلیدی آن، تجربیات جهانی چند شهر موفق و مدیریت تاب آوری را مورد بررسی قرار داده است.

بشر از دیر زمان در تلاش و تکاپو برای دست‌یابی به محیطی عاری از خطر و آمادگی در برابر پیشامدهای احتمالی ناشی از وقوع حوادث به‌ منظور حفاظت از جان، مال و خانواده‌ خویش بوده است. با توجه به اینکه جهان در حال تبدیل شدن به مکان‌های شهری است، پیش‌بینی می‌شود در سال 2025 بیش از 55 درصد مردم دنیا در شهرها زندگی می‌کنند. با افزایش تعداد و تنوع سوانح طبیعی در جوامع انسانی چالشی در روند تحقق توسعه پایدار در حیات جوامع بشری ایجاد شده است.

بررسی‌های اخیر در رابطه با خسارات ناشی از بلایای طبیعی در سرتاسر جهان و در سال 2001 منجر به شناسایی 700 بلای طبیعی شده که در نتیجه‌ آن‌ها 25000 کشته، 36 میلیارد دلار خسارت اقتصادی، 11.5 میلیارد دلار خسارت بیمه ایجاد شده است. از این ‌رو غیرمترقبه بودن حوادث باعث شده که در سال‌های اخیر مفهوم جدیدی با نام تاب‌آوری به ادبیات مدیریت بحران وارد شود.

تاب‌آوری سازگاری و انعطاف‌پذیری جامعه محلی در مقابل تغییرات حاصل از بروز سوانح همراه با کاهش آسیب‌پذیری اجتماعی – اقتصادی، کالبدی – زیرساختی و برای ارتقاء کیفیت زندگی تعریف می‌شود. واژه‌ی‌ تاب‌آوری نخستین بار در مباحث مدیریت سوانح از سال 2005 در همایش هیوگو مطرح شد و به‌تدریج این مفهوم در هر دو بعد نظری و عملی جایگاه بالاتری یافت و در ابعاد مختلف جامعه تاب‌آور، معیشت تاب‌آور، زیست‌بوم تاب‌آور و ... مطرح شد.

باگذشت زمان در بسیاری از کشورهای جهان، این رویکرد برنامه‌ریزی و مدیریت بحران به کار گرفته شده است. ایران نیز به دلیل ویژگی‌های اقلیمی و زمین‌شناختی و به‌ویژه قرارگیری روی کمربند زلزله‌خیز آلپ - هیمالیا از جمله آسیب‌پذیرترین کشورهای دنیا محسوب می‌شود، به ‌طوری ‌که شاخص ریسک بحران برنامه توسعه سازمان ملل (2004) نشان می‌دهد بعد از ارمنستان، ایران بالاترین آسیب‌پذیری زلزله را در بین کشورهای جهان دارد و 31 مورد از 40 مورد بلایای طبیعی در ایران رخ‌ داده است.

از سوی دیگر با توجه به اینکه وقوع حوادث در شرایط و محیط‌های گوناگون جغرافیایی دارای شدت و ضعف‌های متفاوتی است، بنابراین برای کاهش خسارات وارده به محیط و ساکنین آن و همچنین دست‌یابی به اهداف سازمانی و زمینه‌های اجرایی مدنظر در فرآیند تاب‌آور کردن با بهره‌گیری از حداکثر توان و اتلاف حداقل منابع باید شناخت و آگاهی کاملی از نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید تاب‌آوری در محیط داشت، تا بتوان علاوه بر برنامه‌ریزی جامع برای حال و آینده نقش مهم و بسزایی در تاب‌آوری شهری داشته باشید. به همین منظور کتاب تاب‌آوری و مدیریت شهری در پنج فصل به بررسی تاب‌آوری شهری و اهمیت آن در مدیریت شهری می‌پردازد.

کتاب تاب ‌آوری و مدیریت شهری به چه کسانی پیشنهاد می‌شود؟

این کتاب برای همۀ متخصصان و علاقه‌مندان مسائل شهری و منطقه‌ای اعم از اساتید و اعضای محترم هیأت علمی، دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دوره دکتری و بالاخص سازمان‌های متولی توسعه شهری همچون نهاد شهرداری‌ها مفید و کاربردی است.

در بخشی از کتاب تاب‌ آوری و مدیریت شهری می‌خوانیم:

امروزه، حوادث بزرگ طبیعی و انسانی، دلیلی بر مواجه با معضلات جامعه در شهرهای بزرگ است و بیش از هر زمان دیگری شهرها را تهدید می‌کنند. ازاین‌رو، دولت‌های شهر باید سیاست‌های کاهش ریسک و مدیریت ریسک را هدف قرار دهند تا شهرها را نسبت به چنین حوادثی مقاوم سازند (Asprone& Manfredi,2013). اصطلاح تاب‌آوری دارای سابقه بسیار طولانی است و کاربرد آن حداقل به یک قرن قبل از میلاد برمی‌گردد (Alexander, 2013: 2708).

تاب‌آوری، ظرفیت یک سیستم برای جذب اختلالات، مانند یک خطر یا فاجعه طبیعی است و در هنگام فاجعه، خود را تغییر می‌دهد و درنتیجه، همان عملکرد، ساختار، بازخورد و هویت را حفظ می‌کند. تاب‌آوری شهری به‌طورمعمول در زمینه پاسخ به اثرات ناگهانی در نظر گرفته‌شده است (Elmqvist,2013). واژه تاب‌آوری اغلب به مفهوم بازگشت به گذشته به کار می‌رود. ازلحاظ تاریخی، مفهوم تاب‌آوری برای اولین بار در قرن 19 در فیزیک مطرح شد، که برای نشان دادن تحمل و توانایی مواد در برابر ظرفیت شوک‌ها بدون ایجاد خسارت بکار رفته بود.

برای اولین بار تاب‌آوری بعنوان یک مفهوم اکولوژیکی توسط هالینگ در سال 1973 توسعه داده شد. به‌ مرور زمان، این مفهوم وارد علوم دیگر ازجمله فیزیک، مطالعات روان‌شناختی، مطالعات اقتصادی و اجتماعی شد و با مفاهیم متعدد دیگر مورداستفاده قرار گرفت. با گذشت نزدیک به چهار دهه از مطرح ‌شدن این مفهوم، هنوز تعریف یکپارچه و واحدی از آن ارائه نشده است (Masten,2003). مفهوم تاب‌آوری در دوران مدرن (دهه70) به نظریه تئوری سیستمی برمی‌گردد و اولین بار با کار کرافورد استنلی هالینگ آغاز شد. هالینگ تاب‌آوری را مقیاسی برای نمایش مقاومت دستگاه‌ها و توانایی آن‌ها برای جذب تغییر تعریف کرده است (Holling,1973).

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل اول: تعاریف و مفاهیم
بحران
مدیریت بحران
آسیب‌پذیری
پایداری
تاب‌آوری
مفهوم تاب‌آوری
اهمیت تاب‌آوری
ویژگی تاب‌آوری
چرخه تاب‌آوری
عوامل برهم زننده تاب‌آوری
ارتباط تاب‌آوری و پایداری
ارتباط تاب‌آوری و آسیب‌پذیری
فصل دوم: دیدگاه‌ها و اهداف در تاب‌آوری
رویکرد سیستمی
رهیافت غالب
رهیافت اقتصاد سیاسی
نظریه مکتب ساختاری
نظریه اقتضایی
رویکرد توسعه پایدار
رویکرد ایمنی انسانی
ابعاد تاب‌آوری
شاخص‌های تاب‌آوری
اصول ده‌گانه برای تاب‌آور نمودن شهرها
فصل سوم: شهر تاب‌آور و اجتماع تاب‌آور
مکان تاب‌آور
شهر تاب‌آور و تاب‌آوری شهری
عناصر شهرهای تاب‌آور
مؤلفه‌های کلیدی شهر تاب‌آور
اصول برنامه‌ریزی شهر تاب‌آور در مقابله با بحران
معیارها و شاخص‌ها تاب‌آوری
ابعاد تاب‌آوری خصوصاً در شهرها
تاب‌آوری ساختاری – کالبدی
چارچوب‌ها و مدل‌های سنجش تاب‌آوری
فصل چهارم: تجربیات جهانی در زمینه تاب‌آوری
سان‌فرانسیسکو
کوبه ژاپن
مکزیکوسیتی
فیلیپین
فصل پنجم: مدیریت تاب‌آوری
مدیریت شهری
وظایف مدیریت شهری
اهداف مدیریت شهری
مدیریت تاب‌آوری اجتماعی
مدیریت تاب‌آوری و سوانح
مدل‌های سنجش تاب‌آوری در راستای مدیریت تاب‌آوری
مدل خطی – زمانی
مدل چرخ دنده‌ای
مدل درخت و تاب‌آوری
مدل مکانی تاب‌آوری
مدل توبین
شهرداری‌ها و تاب‌آوری شهری در برابر حوادث
شوراهای اسلامی شهر و تاب‌آوری شهری در برابر حوادث
سخن آخر
منابع