معرفی و دانلود کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی: فراسوی چندپارگی

معرفی کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی: فراسوی چندپارگی

فوکو همواره با تفکرات پیچیده‌اش مورد توجه قرار گرفته. او فیلسوفی نیست که به اصول اخلاقی پایبند باشد و این یکی از ویژگی‌هایی است که باعث می‌شود نظرات او پرحاشیه به‌نظر برسند. با این حال کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی سعی کرده تا جنبه‌های متفاوتی از نظریات فوکو را بررسی کرده و به خوانندگان نشان دهد که برخلاف آنچه بسیاری از فیلسوفان گفته‌اند، اندیشه‌های فوکو چندگانه نیستند و می‌توان نشانه‌هایی از «گفت‌وگو» را نیز در آن‌ها مشاهده کرد. کریستوفر فالزن نظرات فوکو را واکاوی می‌کند؛ به‌همین دلیل برای درک آن باید ابتدا از اندیشه‌های میشل فوکو آگاه باشید.

درباره‌ی کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی

فوکو فیلسوفی گفت‌وگو محور نیست. اغلب اندیشه‌های او با کمک‌گرفتن از سیر تاریخی و تحلیل جوامع شکل گرفته‌اند. نمی‌توانیم او را همچون هایدگر فیلسوفی گفت‌وگو محور بدانیم، اما کریستوفر فالزن (Christopher Falzon) معتقد است که در آثار فوکو نیز رگه‌هایی از گفت‌وگو و چندصدایی دیده می‌شوند؛ او به‌همین منظور کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی (Foucault and Social Dialogue) را تحریر کرده است و می‌کوشد تا دیدگاه خوانندگان خود نسبت به فوکو را تغییر دهد و از میان نظریات این فیلسوف فرانسوی، نشانه‌هایی از گفت‌وگو راجع‌به چیستی سلطه و اشکال نظم‌های اجتماعی را استخراج کند.

یکی از مهم‌ترین نظرات فوکو درباره‌ی «سلطه» است؛ سلطه در دیدگاه فوکو الزاماً پدیده‌ای منفی نیست؛ زیرا در «دانش» سرچشمه دارد؛ به‌طور مثال او معتقد است سلطه‌ی یک پزشک بر بیمار و اینکه بیمار در برابر طبیب، ناگزیر از فرمان‌برداری است؛ در این علت ریشه دارد که پزشک در گفتمانی که میان او و بیمار در جریان است، دست بالا را دارد و می‌تواند سلطه‌گری کند. از دیگر نظریات فوکو می‌توانیم به «نظارت و تنبیه» اشاره کنیم. او معتقد است که دولت‌ها و حکومت‌ها در جوامع مدرن، نیازی ندارند که الزاما از قدرت بیرونی و یا حتی خشونت استفاده کنند؛ زیرا وجود عنصری همچون زندان و پلیس و... برای نظارت شهروندان کافی است و مردم در چنین شرایطی خود را تحت نظارت و کنترل دائمی می‌بینند. کریستوفر فالزن کوشیده است تا ابعاد گوناگونی از نظریات فوکو را بررسی کند. او با کمک گرفتن از خوانش‌های فلسفی مختلف، ایده‌های پیچیده‌ی فوکو را به‌طور مبسوط توضیح و معانی محتمل نهفته در آن‌ها را به ما نشان می‌دهد.

کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی یکی از خصیصه‌هایی که بسیاری از جامعه‌شناسان و فیلسوفان فوکو را با آن می‌شناسند، به چالش می‌کشد و تکذیب می‌کند؛ خصیصه‌ی «ضد انسانی» بودن. او باور دارد که فوکو و بسیاری از هم‌عصران او همچون ژیل دلوز در دوره‌ای زندگی می‌کردند که اومانیسم، بسیار مورد نقد قرار می‌گرفت و انتقاد کردن و تاختن به آن، عملی ضدانسانی محسوب نمی‌شد. کریستوفر فالزن برای اثبات ادعای خود، مثال‌های گوناگونی را نیز مطرح می‌کند و از ما می‌خواهد تا با درک و توجه به خاستگاه جغرافیایی و زمانی دوران زیست فوکو، نظریات او را مورد بررسی قرار دهیم.

برای درک کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی ابتدا باید با نظریات میشل فوکو و منتقدان او به‌خوبی آشنا باشیم و سپس به‌سراغ تحلیل‌های کریستوفر فالزن از اندیشه‌های این فیلسوف برویم. یکی دیگر از نظریات فوکو که در این کتاب مطرح، نقد و تشریح شده است «زیست‌جهان و انسان» است که به‌طور پراکنده در کتاب حاضر از آن نام برده شده؛ در این نظریه قدرت سیاسی بر زندگی افراد سایه انداخته است و در افکار، زندگی روزمره، غذا خوردن و... آن‌ها مسلط است. در چنین جامعه‌ای حاکمان به سرکوب مستقیم مردم نیازی ندارند؛ زیرا افراد تمام زندگیشان را بر طبق سلیقه‌ی دولت‌مردان انجام می‌دهند؛ با این‌حال میشل فوکو نظریات سیاسی نه‌چندان محبوبی را نیز در طول زندگی خود بازگو کرده است که مورد انتقاد شدید جامعه‌شناسان و فیلسوفان جهان قرار گرفته است؛ اما کریستوفر فالزن در کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی کوشیده است تا دیدگاه‌های فوکو را از دریچه نگاهی جدید بازخوانی و از آن‌ها برداشت‌های فلسفی - اجتماعی جدیدی را اتخاذ کند.

کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی با ترجمه‌ی بهمن باینگانی در انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است.

کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی برای چه کسانی مناسب است؟

برخی از فیلسوفان معتقدند که فوکو فیلسوفی ضد اومانیسم است. او نظریات ضد و نقیض بسیاری دارد و باعث شده تا گروهی از همکارانش به نظریات او با دید ظن و تردید بنگرند و دیدگاه‌هایش را غیراخلاقی بدانند؛ با این‌وجود کریستوفر فالزن در کتاب فوکو و گفت‌وگوی اجتماعی کوشیده است تا نظرات فوکو را بدون قضاوت و جهت‌گیری، واکاوی کند و درک آن‌ها را برای خوانندگان ساده نماید. این کتاب می‌تواند برای علاقه‌مندان به علوم اجتماعی، فلسفه و سیاست، جالب باشد.

در بخشی از کتاب فوکو و گفتگوی اجتماعی: فراسوی چندپارگی می‌خوانیم

با این همه، علی‌رغم انتقاد وی از سوژه‌گرایی متافیزیکی و آگاهی عمیق وی از تاریخ و جامعه، به نظر من هابرماس در نهایت درون سنت متافیزیکی سوژه‌گرا باقی می‌ماند. او معتقد است که اگرچه ما مجبوریم تاریخ و جامعه را به حساب بیاوریم، اما در عین حال نیازمند حفظ بخشی از داعیه‌های جهان‌شمول فلسفۀ استعلایی هستیم. اگر می‌خواهیم همچنان قادر به قضاوت، انتقاد و تغییر اَشکال زندگی‌مان باشیم و خلاصه اینکه اگر می‌خواهیم «پروژۀ روشنگری» و «پروژۀ مدرنیته» مبنی بر سازمان‌بخشی اَشکال زندگی‌مان بر پایۀ عقل بشری را نگه داریم، لازم است نوعی تصور از سوژۀ بنیانی را حفظ کنیم. به ‌طور کلی هابرماس برای نایل‌آمدن به این حفظ استعلاگرایی در بطن تاریخ، به راهبردی شبیه راهبرد هگل متوسل می‌شود. وی نیز همانند هگل از سوژۀ کانتی درخودفروبسته به تاریخ روی می‌آورد، اما تنها تا آنجایی که تاریخ در انقیاد خواسته‌های متافیزیک سوژه‌گرا قرار داشته باشد.

به این صورت، هابرماس علیه سویۀ تاریخ‌گرای تفکرش عمل می‌کند تا بینش سوژه‌گرای خودآیین عقلانی را حفظ کند، بینشی که هگل و مارکسیسم اومانیستی آن را بسط و گسترش داده اند. به عبارت دیگر، بینشی دربارۀ انسان ها که به ‌گونه‌ای آرمانی کنترل عقلانی، آگاهانه و مشترکشان را بر فرایندهای اجتماعی اعمال می‌کنند و تاریخ را با «اراده و آگاهی» می‌سازند. این مفهوم بلوغِ خودآیینیِ عقلانی یا بلوغ ارزشی، بنیانی است که به کارهای هابرماس جهت می‌دهد. او از همان نخستین نوشته‌هایش، با استفاده از اصطلاحاتی زبان‌شناختی، به دنبال صورت‌بندی دوبارۀ بینشی خودآیین و عقلانی دربارۀ زندگی اجتماعی و مفصل‌بندی نوعی سوژه‌گرایی است.

فهرست مطالب کتاب

فوکو و گفت‌وگوی اجتماعی
تقدیر و تشکر
مقدمه: مرگ انسان
متافیزیک، چندپارگی و گفت‌وگو
ساختار کتاب
موضوعات کلی
فصل اول: فراسوی متافیزیک و چندپارگی
متافیزیک و چندپارگی
خودفروبستگی
مسئلۀ تاریخ
مسئلۀ تجسم‌یافتگی
فراسوی متافیزیک: مواجهه با دیگری
فصل دوم: فوکو و گفت‌وگو
گفت‌وگو
فوکو و گفت‌وگوی نیروها
نظم اجتماعی، سلطه و متافیزیک
مقاومت و آزادی
فصل سوم: اخلاق، نقد و روشنگری
اخلاق
تکنیک‌های خود
نقد
تاریخ انتقادی در برابر تاریخ سنتی
روشنگری
فصل چهارم: گفت‌وگو و امر پست‌مدرن
فراسوی گفت‌وگوی هابرماسی
گفت‌وگوی هابرماسی در مقابل گفت‌وگوی فوکویی
فراسوی پست‌مدرنیسم به‌ مثابه چندپارگی
یادداشت‌ها
کتابنامه