معرفی و دانلود کتاب فهرست‌نویسی: اصول‌ و روش‌ها

معرفی کتاب فهرست‌نویسی: اصول‌ و روش‌ها

کتاب فهرست‌نویسی: اصول‌ و روش‌ها نوشته رحمت الله فتاحی و سید مهدی طاهری، از اولین و مهم‌ترین درسنامه‌های کتابداری در حوزه فهرست‌نویسی است که تاکنون چندین بار ویرایش و تجدید چاپ شده است. تحقیق، تجربه چند ساله مؤلفان در حوزه سازماندهی اطلاعات و انتشار ویرایش‌های مختلف، این اثر را از بسیاری جهات متمایز ساخته است.

کتاب فهرست‌نویسی: اصول‌ و روش‌ها (Cataloging: Principles and Practices) بیشتر بر اساس سرفصل‌های پیشنهادی شورای عالی انقلاب فرهنگی است که برخی از موضوعات جدید نیز به آن اضافه شده. مباحث این اثر درباره فهرست‌نویسی (توصیفی و تحلیلی) است و سعی شد مسائل مربوط به فهرست‌نویسی در محیط رایانه‌ای نیز مورد توجه قرار گیرد. مطالب کتاب چنانچه به صورت متوالی مطالعه، و به مثال‌ها توجه شود حالتی خودآموز دارد و کتابداران شاغل در کتابخانه‌ها نیز می‌توانند از آن استفاده کنند.

سازماندهی مواد یکی از درس‌های اصلی رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی است که در مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد تدریس می‌شود. با وجود گذشت بیش از چهار دهه سال از آغاز آموزش دانشگاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی در کشور و علی‌رغم گسترش آن در چند سال اخیر، تنها تعداد اندکی منابع درسی در زمینه فهرست‌نویسی انتشار یافته است. با گشایش رشته کتابداری و گسترش آن در مقاطع گوناگون در دانشگاه‌های مختلف طی دو دهه اخیر، و همچنین با توجه به برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه مدت در برخی مراکز، نیاز به منابع درسی بیشتری احساس می‌شود.

برای شناساندن کامل و دقیق کتاب‌ها به خواننده و ایجاد راه‌های دسترسی مؤثر به آن‌ها، که یکی از هدف‌های فهرست کتابخانه است، لازم است هر کتاب به شکلی مطلوب توصیف و فهرست‌نویسی شود. این کار مستلزم شناخت دقیق و کامل کتاب است. به عبارت دیگر، برای آن که بتوان مشخصات کتاب در دست فهرست‌نویسی را هر چه بهتر و کامل‌تر روی پیشینه کتابشناختی (فهرست برگه) ثبت نمود، لازم است آن را با دیدی دقیق‌تر ملاحظه و بررسی کرد. از طریق فهرست برگه یا پیشینه کتابشناختی است که خواننده می‌تواند کتاب مورد نظرش را بازیابی کرده و بشناسد.

در بخشی از کتاب فهرست‌نویسی: اصول‌ و روش‌ها می‌خوانید:

با وجود آن که اکثر کتابخانه‌های کشور در زمینه فهرست‌نویسی دچار مشکلات زیادی می‌باشند و کمبود شدیدی از جهت کتابداران متخصص وجود دارد و علی رغم آن که تعداد کتاب‌های منتشر شده در هر سال زیاد نیست، اما تا چند سال پیش مسأله فهرست‌نویسی پیش از انتشار به طور جدی و منسجم مورد توجه قرار نگرفته بود. نخستین حرکتی که در این زمینه آغاز شد توسط انتشارات دانشگاه تهران و مربوط به سال 1346 بود. این مؤسسه اطلاعات کتابشناختی انتشارات خود را در اختیار کتابداران کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران قرار می‌داد تا پس از فهرست‌نویسی، برگه لازم تهیه شده و پیش از صفحه عنوان قرار داده شود. این برنامه پس از فهرستنویسی حدود 200 عنوان کتاب متوقف شد. مشکل عمده فهرست برگه‌های پیش از انتشار دانشگاه تهران، نداشتن شماره رده‌بندی و استاندارد نبودن سر عنوان‌های موضوعی مربوط بود.

پس از دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات خانقاه نعمت‌اللهی در سال 1349 به همت یکی از مسئولان علاقه‌مند آن اقدام به تهیه فهرست برگه پیش از انتشار برای کتاب‌های چاپی خود کرد، اگر چه تعداد انتشارات این مؤسسه اندک بود، اما کیفیت فهرست برگه‌های آن تا حدودی بهتر می‌نمود. در عین حال این فهرست برگه‌ها هم فاقد شماره رده‌بندی بودند.

با توقف کار فهرست‌نویسی پیش از انتشار توسط این دو مؤسسه، فعالیت در این زمینه متوقف شد، تا آنکه پس از حدود ده سال، برخی کتابخانه‌ها و ناشران در پشت صفحه عنوان انتشارات خود اقدام به چاپ فهرست برگه پیش از انتشار کردند. اگر چه این اقدام پراکنده غیر رسمی و متکی بر علاقه فردی بود، اما کمک مؤثری برای فهرست‌نویسان به حساب می‌آمد و در مجموع مورد استقبال قرار گرفت.

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: شناخت کتاب و اجزای آن از دیدگاه فهرست‌نویسی
فصل دوم: فهرست‌نویسی: کلیات
فصل سوم: فهرست‌نویسی توصیفی و کاربرد قواعد و استانداردهای آن
فصل چهارم: فهرست‌نویسی موضوعی
فصل پنجم: تعیین و انتخاب سرعنوان نام برای مشاهیر و مؤلفان (اشخاص حقیقی)
فصل ششم: تعیین و انتخاب سرعنوان نام برای سازمان‌ها و مؤسسات
فصل هفتم: خلاصه قواعد تعیین سرشناسه و شناسه‌های افزوده (نقاط بازیابی)
فصل هشتم: جست‌و‌جوی اطلاعات کتابشناختی و آشنایی با منابع تجسس
فصل نهم: خدمات فهرست‌نویسی متمرکز، تعاونی، و قراردادی
فصل دهم: فهرست‌نویسی پیش از انتشار
فصل یازدهم: انواع شیوه‌های تنظیم فهرست
فصل دوازدهم: فهرست‌نویسی رایانه‌ای