معرفی و دانلود کتاب ساختارهای شغلی علم اطلاعات و دانش‌شناسی: گذشته، حال، آینده

معرفی کتاب ساختارهای شغلی علم اطلاعات و دانش‌شناسی: گذشته، حال، آینده

کتاب ساختارهای شغلی علم اطلاعات و دانش‌شناسی: گذشته، حال، آینده مجموعه‌ای از مقالات نهمین همایش ملى ادکا 1395 است که به کوشش میترا صمیعی و مهدی رحمانی گردآوری شده.

حرفه و شغل کتابداری و اطلاع‌رسانی از گذشته تاکنون در معرض تغییرات و تحولات بسیاری قرار گرفته است. ورود فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی باعث تغییر و تحول در مشاغل کتابداری و اطلاع‌رسانی نیز شده است. در سطح آموزش عالی نیز، این رشته به‌ لحاظ کمی و کیفی شاهد تحولات زیاد، مسائل و مشکلات گوناگونی بوده و از جمله حوزه‌هایی است که تغییرات گسترد‌ه‌ای را شاهد بوده است. در سال‌های گذشته، فقدان برنامه‌ مدون برای رشته جهت تطبیق با تحولات فناوری، ایستایی برنامه درسی رشته، همخوان نبودن شیوه‌های آموزشی با محیط‌کار، فقدان رابطۀ علمی سازمان‌یافته بین گروه‌های‌آموزشی و بازارکار، عدم تدریس کاربردی دروس دانشگاهی توسط اساتید رشته و رویکرد سنتی و غیرروزآمد به برنامه‌های درسی از مشکلات نظام آموزشی رشته بوده‌ است.

خوشبختانه با پیگیری‌های بسیار اساتید رشته و تلاش کمیتۀ برنامه‌ریزی کتابداری و اطلاع‌رسانی دفتر گسترش و برنامه‌ریزی آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عنوان رشته، 19 شهریور 1390 به "علم اطلاعات و دانش‌شناسی" تغییر یافت. که باعث تغییراتی در محتواهای درسی سرفصل‌های رشته شد و در کاربرد فناوری و به‌کارگیری فناوری‌های نوین در کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی موثر بوده است.

به‌نظر می‌رسد در بازار کار این‌گونه متداول شده است که دانش آموختگان رشته برای انجام وظایف تخصصی خود در محیط‌های جدید که کاربرد فناوری اطلاعات در آن‌ها متداول است آمادگی لازم را پیدا نکرده و فاقد دانش‌کافی در ایفای نقش خود هستند و بیشتر می‌توانند در کتابخانه‌های سنتی وظایف یک کتابدار سنتی را انجام دهند. در کتابخانه‌ها و سازمان‌ها نیز از کتابدار انتظار همین فعالیت‌های سنتی را دارند و هنوز پست "کتابدار" در بسیاری از سازمان‌ها برای فارغ‌التحصیلان این رشته به‌کار گرفته می‌شود. در نتیجه میان انتظارات جامعه و سازمان‌ها از کتابداران و توانایی‌های عملی آن‌ها در انجام وظایف یک متخصص‌ اطلاع‌رسانی فاصله قابل‌توجهی ایجاد شده است.

از طرف دیگر، همگام نشدن برنامه‌های مدون آموزشی رشته با تحولات جاری می‌تواند به عدم ارتقاء، موفقیت اجتماعی و وضعیت اقتصادی فارغ‌التحصیلان رشته بی‌انجامد. در صورتی‌که اگر میزان بازدهی دانش‌آموختگان رشته و جذب آن‌ها در مشاغل وابسته به این رشته، محتوای دروس و آموخته‌هایشان با نیاز‌های جامعه و بازار کار هم‌خوانی داشته باشد، می‌توان به کارآیی و بهره‌وری رشته در جامعه امیدوار بود. خوشبختانه در کشور ما رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی از نظر کمی یعنی تعداد گروه‌های آموزشی و اعضای هیأت علمی نسبت به متوسط جهانی وضعیت خوبی دارد. ولی یکی از مشکلات آموزش دانشگاهی در سطح کشور، فقدان آموزش‌های تخصصی و تربیت متخصصان حرفه‌ای و خلاق برای ورود به بازارکار است. لذا لازم است مدرسان دانشگاه‌ها به ایجاد تحول حرفه‌ای در دانشجویان با آموزش مهارت‌های تخصصی بپردازند. همچنین، با افزایش فارغ‌التحصیلان این رشته، یکی از نگرانی‌های اکثر دانش آموخته‌های این رشته پس از فراغت از تحصیل، یافتن شغل مناسب است. تصور بسیاری از فارغ‌التحصیلان این رشته، کار در یک کتابخانه، مرکز اطلاع‌رسانی و یا مرکز آرشیوی است.

نهمین همایش ملی ادکا باعنوان "ساختارهای شغلی علم اطلاعات و دانش‌شناسی: گذشته، حال و آینده"، با تأکید بر اهمیت جایگاه شغلی و باز طراحی ساختارهای نوین شغلی، در نظر دارد باتوجه به تغییر عنوان رشته از "کتابداری و اطلاع‌رسانی" به "علم اطلاعات و دانش‌شناسی"، سیرتحولی ساختارهای شغلی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی را از گذشته تا به امروز مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. در بین رشته‌های دانشگاهی، رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی به دلیل ماهیت میان‌رشته‌ای و تأثیرپذیری از فناوری اطلاعات با تغییرات بسیاری روبه‌رو بوده است. با توسعه و تکامل هر یک از علوم تأثیر پذیرفته است و با تغییرات سریع در جامعه روبه‌رو بوده است.

ورود و توسعه فناوری اطلاعات امروز به‌عنوان یک صنعت بزرگ و فراگیر ارزش افزوده بسیاری را برای کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی به‌وجود آورده‌ است. تغییرات باعث تغییر در رفتار اطلاع‌یابی کاربران، نیاز‌های اطلاعاتی، مشاغل کتابخانه‌ها، پست‌های جدید شغلی و تغییر در سطح توقع افراد از سازمان‌ها شده است. واکنش مناسب در قبال این تغییرات باید منطقی، به موقع، متکی بر خرد جمعی و بر اساس اطلاعات مؤثق و همراه با آینده‌نگری باشد. باید اظهار داشت که فرصت‌های شغلی بسیار متنوعی در اختیار دانش‌آموختگان کتابداری قرار گرفته ‌است و گسترش فناوری‌های نوین اطلاعاتی نه‌تنها تهدیدی برای جایگاه این رشته محسوب نمی‌شود، بلکه خود فرصت‌های تازه‌ای را برای رشته ایجاد کرده است. پست‌های فراوانی با عناوین جدید و وظایفی متنوع می‌توان برای دانش آموختگان تعریف و ایجاد کرد که این خود نویدبخش گسترش فرصت‌های شغلی است. از طرف دیگر، نظام‌آموزشی کشور نیز باید خلاقیت، ابتکار و نوآوری را در افراد پرورش دهد تا نه تنها فرد در یافتن شغل مورد نظر توفیق یابد بلکه خود به ایجاد اشتغال و شکوفایی در اقتصاد متحول امروز مبادرت ورزد.

در این راستا اتحادیه انجمن‌های علمی - دانشجویی علم اطلاعات و دانش‌شناسی (ادکا) با همکاری گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، مقدمات برگزاری نهمین همایش ملی ادکا را با عنوان "ساختارهای شغلی علم اطلاعات و دانش‌شناسی: گذشته، حال و آینده" را فراهم کردند.

در قسمتی از کتاب ساختارهای شغلی علم اطلاعات و دانش‌شناسی: گذشته، حال، آینده می‌خوانید:

از آن‌جایی‌که شغل، فعالیتی هدفمند و وظیفه معینی برای انجام کاری تعریف‌شده است و فرآیند کاریابی بستگی به شرایط جامعه دارد و شرایط جامعه به‌گونه‌ای است که با بحران کاری مواجه شده است، بنابراین، نیاز به ‌پیش‌بینی مشاغل مرتبط با علم اطلاعات و دانش‌شناسی دیده می‌شود و حل‌مسئله فوق نیاز به تفکر خلاق در ایجاد بازار کار علم اطلاعات و دانش‌شناسی دارد. به‌نظر می‌رسد، با آموزش خلاقیت و مهارت‌ها، توانمندی افراد افزایش داده شود؛ به‌گونه‌ای که موجب پرورش خلاقیت شده و می‌تواند بحران شغلی را حل کند. امروزه با توجه به نفوذ محیط‌های مجازی برای بالا بردن افزایش مهارت‌ها مانند محیط موک (دروس آزاد پیوسته فراگیر) بستر مناسبی برای انتقال مفاهیم فوق است. پژوهش حاضر، با استفاده از الگوی واگرایی تفکر بر مبنای دیدگاه گیلفورد با ابعاد و مؤلفه‌های آن یعنی تولید، کاربرد، ایجاد و توسعه ایده‌ها که منجر به باز ادراک خواهد شد، درصدد تحلیل سناریویی است که چگونه محیط موک می‌تواند به‌عنوان کانال ارتباطی بین فرستنده و گیرنده با پیام که همان آموزش تفکر خلاق است موجبات پرورش خلاقیت دانش‌آموختگان این رشته را فراهم کند و می‌تواند توانایی انعطاف‌پذیری ذهنی و فکری دانش‌آموختگان را برای بازآفرینی مشاغل سنتی، کتابخانه‌مدار و سازمان‌مدار هدایت کند.

یکی از نگرانی‌های دانشجویان یافتن شغل مناسب پس از فراغت از تحصیل است. موفقیت در این امر به عوامل متعددی بستگی دارد. مثلاً، تعداد و تنوع فرصت‌های شغلی موجود، رونق اقتصادی جامعه، تعداد دانش‌آموختگان جویای کار، نیازهای جامعه به مهارت‌های خاص و مهارت‌های دانش‌آموختگان در پاسخ‌گویی به نیاز بازار کار از جمله عوامل مؤثر در این زمینه است. بر این اساس، ممکن است کاریابی در یک‌رشته آسان و در رشته‌ای دیگر بسیار دشوار باشد. حتی ممکن است در یک شرایط زمانی و مکانی خاص اغلب دانش‌آموختگان یک‌رشته جذب بازار کار شوند و دریک زمان و مکان دیگر دانش‌آموختگان همان رشته مدت‌ها در جستجوی کار باشند. بنابراین، مؤلفه‌های متعددی بر فرآیند کاریابی تأثیر می‌گذارند که در هر رشته باتوجه به شرایط جامعه متفاوت است. مطالعه در خصوص وضعیت شغلی کتابداران از سابقه‌ای نسبتاً طولانی برخوردار است. با این‌حال، بیشتر این پژوهش‌ها مربوط به کتابدارن شاغل است و کمتر به دانش‌آموختگان جویای کار و مهارت‌های مورد نیاز آنان توجه شده است.

فهرست مطالب کتاب

سخن آغازین
مقالات پذیرفته شده به‌صورت شفاهی
رابطۀ میان یادگیری سازمانی و آمادگی کتابداران کتابخانه و کارکنان موزه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) برای تغییر
مقدمه
مبانی نظری پژوهش
مروری بر مطالعات پیشین
پرسش‌های پژوهش
روش پژوهش
یافته‌ها
بحث و نتیجه‌گیری
پیشنهادهای اجرایی
فهرست منابع
کاریابی از طریق شبکه‌های اجتماعی
مقدمه
روش پژوهش
یافته‌ها
نتیجه‌گیری
منابع
استاندارد 10015 و نقش آن در ارتقاء شغلی با تکیه بر فرهنگ ‌دانایی
مقدمه
چارچوب نظری استاندارد ایزو 10015
ویژگی‌های کلیدی استاندارد ایزو 10015
یافته‌ها
نتیجه‌گیری
منابع
بررسی فرصت‌های شغلی در مدیریت زنجیره ارزش محتوای صوتی، مطالعه موردی
مقدمه
روش
انواع اطلاعات و تفاوت آن با محتوا
مدیریت زنجیره ارزش محتوای صوتی
علل اهمیت زنجیره ارزش
تاریخچه محتوای صوتی و نمونه‌های جهانی
شیوه‌های تولید محتوای صوتی
شیوه‌های بسته‌بندی محتوای صوتی، اهداف و معیار‌ها
شیوه‌های توزیع محتوای صوتی، نمونه‌های جهانی، مدل‌ها و روش‌ها
تجاری‌سازی محتوای صوتی
شیوه‌های قیمت‌گذاری محتوای صوتی
حقوق معنوی محتوای صوتی
بحث و نتیجه‌گیری
منابع
بررسی نگرش فارغ‌التحصیلان علم اطلاعات و دانش‌شناسی در رابطه با عوامل بازدارنده‌ اشتغال‌زایی در این رشته
مقدمه
هدف پژوهش
روش
یافته‌ها
نتیجه‌گیری
پیشنهادهای پژوهش
منابع
بررسی کیفیت خدمات مدیریت ارتباط با مشتری در بهبود ساختار شغلی در کتابخانه‌ها، مطالعه موردی
مقدمه
روش پژوهش
یافته‌ها
بحث و نتیجه‌گیری
منابع
نگاهی به محیط موک با رویکرد سناریوسازی کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی
مقدمه و بیان مسئله
فرصت‌های شغلی
مشاغل سنتی
انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران
انجمن کتابداری آمریکا
مشاغل کتابخانه‌مدار
کتابخانه‌ها
کنسرسیوم محتوای ملی
مشاغل سازمان‌مدار
استانداردها و محتوای آموزشی مشاغل علم اطلاعات و دانش‌شناسی
خلاقیت
موک (دروس آزاد پیوسته فراگیر)
سناریو سازی
یافته‌ها
نتیجه‌گیری
منابع
هوشمندی رقابتی: فرصتی برای ارتقاء جایگاه متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی
مقدمه
اهداف و سوالات پژوهش
پیشینه پژوهش
تعریف هوشمندی رقابتی
متخصصان هوشمندی رقابتی
نقش مراکز اطلاعات
نتیجه‌گیری
پیشنهادها
منابع
مقاله‌های پذیرفته شده به‌صورت پوستر
بررسی توسعۀ برنامه‌های شغلی کتابداران در کتابخانه‌ها به‌عنوان بخشی از اکوسیستم آموزشی در عصر حاضر
مقدمه
چارچوب نظری پژوهش
نتایج بررسی گزارش‌های ارائه شده توسط انجمن کتابداران آمریکا، موسسه علمی - پژوهشی پیو و ایفلا
ب. کتابخانه‌های مدارس – متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی
پ. کتابخانه‌های عمومی – متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی
نتیجه‌گیری
منابع
بررسی تأثیر جو سازمانی بر نگرش کارآفرینی کتابداران باتوجه به نقش میانجی خلاقیت فردی در آن‌ها
مقدمه
پیشینه پژوهش
روش پژوهش
ابزار پژوهش
یافته‌ها
یافته‌های تحلیلی اصلی (بررسی فرضیه‌های تحقیق)
نتیجه‌گیری
محدودیت‌های پژوهش
منابع
درآمدزایی در کتابخانه‌های عمومی: شیوهای نوین برای ارائه خدمات بیشتر
مقدمه
روش پژوهش
یافته‌ها
نتیجه‌گیری
پیشنهادهای کاربردی
منابع
بررسی رابطه بین امنیت شغلی و رفتار اشتراک دانش با میانجی فرهنگ سازمانی در مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری
مقدمه
فرضیه‌های پژوهش
روش پژوهش و ابزار گردآوری اطلاعات
ابزار گردآوری اطلاعات
پایایی و روایی ابزار
تحلیل داده‌ها و ارائه یافته‌های پژوهش
بحث و نتیجه‌گیری
منابع
نوآوری شغلی در پروژه‌های کتابخانه‌ای: مطالعه موردی پنج پروژه کتابخانه‌ای بزرگ
مقدمه
تعریف مدیریت پروژه
تاریخچه مدیریت پروژه
حوزه‌های دانش مدیریت
روش پژوهش
5 پروژه کتابخانه‌ای بزرگ و نکات قابل‌توجه در آن‌ها
پروژه سازماندهی منابع گل‌گهر سیرجان
مدیریت نیروی انسانی در پروژه گل‌گهر
مدیریت هزینه‌ها در پروژه گل‌گهر
مدیریت زمان در پروژه گل‌گهر
پروژه انتقال کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی
پروژه مهندسی مجدد و طراحی کتابخانه حسینیه ارشاد
پروژه دیجیتال‌سازی پایان‌نامه‌های کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی ایران
پروژه خرید منابع اطلاعاتی دانشگاه شهید بهشتی
نوآوری شغلی در حوزه مدیریت پروژه کتابداری
نتیجه‌گیری
پیشنهادهای پژوهش
منابع
لزوم توجه به مدیریت فرانوگرا در کتابخانه مراکز آموزش عالی
مقدمه
دگردیسی مدیریت آموزش‌عالی در ایران
اندیشه‌های مدیریت فرانوگرا در کتابخانه‌های مراکز آموزش‌عالی
راهکارهایی جهت افزایش مؤلفه‌های (اصول) مدیریت فرانوگرا
راهکارهایی جهت افزایش میزان ترغیب در کتابداران
راهکارهایی جهت افزایش میزان خودکنترلی در کتابداران
راهکارهایی جهت افزایش میزان رهبری خدمتگزار در
راهکارهایی جهت افزایش میزان سازماندهی فعال در کتابداران
راهکارهایی جهت افزایش میزان نوآوری در کتابداران
راهکارهایی جهت افزایش میزان هم‌آفرینی در کتابداران
نتیجه‌گیری
منابع
نقش خلاقیت و کارآفرینی در بهبود جایگاه شغلی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی
مقدمه
خلاقیت و کارآفرینی
چالش‌ها و موانع خلاقیت و کارآفرینی
خلاقیت و کارآفرینی در ساختارهای شغلی علم اطلاعات
نتیجه‌گیری
منابع
عوامل موثر بر وفاداری کاربران در کتابخانه‌های عمومی تبریز
مقدمه
هدف اصلی پژوهش
روش پژوهش
یافته‌ها
نتیجه‌گیری
منابع
ایده‌های پذیرفته شده به‌صورت ارائه شفاهی
کتابدار محتوای دیجیتال
مقدمه
محتوای دیجیتال، ارزش و جایگاه آن
مدیریت و سازماندهی محتوای دیجیتال
کتابدار محتوای دیجیتال
فرآیند اجرا
نتیجه‌گیری
پیشنهادها
منابع
طراحی مرکز مشاوره اطلاعاتی دیجیتال
مقدمه
اما مشاوره اطلاعاتی چیست؟
مرکز مشاوره اطلاعاتی در کتابخانه‌ها عمومی
نکات حائز اهمیت در مشاوره
اهداف و سیاست‌ها
راهبردهای فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی و ترویجی
ساختار تشکیلاتی و وظایف مرکز مشاوره
منابع
خدمات مشاوره علمی و تأمین منابع
مقدمه
دلایل و اهمیت توجه به خدمات مشاوره علمی
فرآیند خدمات مشاوره علمی و تأمین منابع
اهداف خدمات مشاوره علمی
دیگر تجربه‌ها و ایده‌های عملیاتی شده
فروشگاه محصولات کتابخوانی و کتابخانه‌ای
مقدمه
فرآیند اجرا
نتیجه‌گیری
ارائه پیشنهادها تکمیلی و راهکارها
منابع
ایده‌های پذیرفته شده به‌صورت پوستر
تجربه موفق حضور کتابدار در کتابخانه تلفنی شهر آفتاب
مقدمه
فرآیند اجرا
نتیجه‌گیری
منابع
توسعۀ کارآفرینی با مطالعه مفید و به کارگیری امکانات کتابخانه عمومی
مقدمه
فرآیند اجرا
نتیجه‌گیری
پیشنهادها
فهرست منابع
مستندات
ارائه و تحلیل تجربیات و ایده‌های برتر در راستای توسعه همه جانبه کتابخانه الغدیر دریان
مقدمه
روش پژوهش
معرفی کتابخانه دریان
کتابخانه دریان و ایده‌هایی برای توسعه آن
کتابخانه الغدیر و تجربه‌ کتاب‌های مفید آن
نتیجه‌گیری
تبدیل کتابه‌ایی داستانی کودکان به‌ فیلم کوتاه و انیمیشن
مقدمه
نتیجه‌گیری
منابع
کتابخانه در خانه با استفاده از پیک موتوری کتابخانه‌ای
کتابخانه به‌صورت پیک موتوری
طراحی و اجرای استندآپ کمدی‌های کتابانه!
مقدمه
مبانی نظری
فرآیند اجرا
نتیجه‌گیری
پیشنهادها و راهکارها
فهرست منابع