معرفی و دانلود کتاب زندان خانه زبان: نگاهی انتقادی به ساختارگرایی و فرمالیسم روسی

معرفی کتاب زندان خانه زبان: نگاهی انتقادی به ساختارگرایی و فرمالیسم روسی

در کتاب زندان خانه زبان به دو موضوع پرداخته می‌شود: نقد روش‌شناسی ساختارگرایی و فرمالیسم روسی و همچنین بررسی نسبت‌های ممکن میان زبان‌شناسی هم‌زمانی سوسور و واقعیت‌های درزمانی و تاریخی. فردریک جیمسون، منتقد ادبی و فیلسوف مشهور آمریکایی، در این کتاب پیش‌فرض‌های بنیادین و بدیهی این دو مکتب را تبیین می‌کند.

درباره‌ی کتاب زندان خانه زبان

نقل‌قولی معروف از نیچه نشان می‌دهد که تفکر انسان، همواره اسیر زبان خواهد ماند: «اگر از اندیشیدن در زندان‌خانه‌ی زبان سر باز زنیم، از تفکر بازخواهیم ماند؛ زیرا هرگز به پاسخ این پرسش نخواهیم رسید این محدودیتی که می‌بینیم، آیا به‌راستی محدودیت است؟» با این همه، زبان تنها چیزی است که انسان برای ابراز اندیشه‌هایش در اختیار دارد. فردریک جیمسون (Fredric Jameson) در کتاب زندان خانه زبان (The Prison-House of Language) به سراغ الگوبرداری از زبان به‌عنوان یکی از ابزارهای اندیشه‌ورزی می‌رود و همه چیز را از منظر زبان‌شناسی نگاه می‌کند.

در فصل اول کلمات زندان خانه زبان از سوسور و زبان‌شناسی هم‌زمانی و درزمانی سخته گفته می‌شود. فردریک جیمسون در فصل مربوط به فرمالیسم از اغلب نظریه‌پردازان این جنبش می‌گوید: ویکتور اشکلوفسکی، یوری تینیانوف، ولادیمیر پراپ، بوریس آیخن‌باوم، رومن یاکوبسن و بوریس توماشفسکی. در فصل سوم با عنوان «در نمایی ساختارگرایانه» نشان داده می‌شود که چگونه فرانسوی‌ها، از جمله لوی اتروس، بیش از آثار هنری به ساختارهای آن‌ها در کنار هم توجه داشتند. ساختارگرایی مانند فرمالیسم، جنبشی یکپارچه نبود و اندیشمندان این مکتب، روش‌هایی متفاوت اتخاذ کرده بودند. نظریه‌پردازانی چون ژاک لکان، ژاک دریدا، لوئی آلتوسر، رولان بارت و ای. جی گریماس. فردریک جیمسن در پایان، مقتضیات ساختارشناسی هم‌زمانی و خودآگاهی تاریخی را با یکدیگر پیوند می‌دهد.

حسین صافی پیرلوجه، استاد زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، کتاب زندان خانه زبان را با همکاری نشر نیماژ، به زبان فارسی برگردانده است.

نکوداشت‌های کتاب زندان خانه زبان

• تحلیلی فشرده اما شفاف از نظریه‌ی زبان‌شناسی مدرن و کاربرد آن در فرمالیسم و ساختارگرایی. کتاب زندان خانه زبان را باید در همه‌ی کتابخانه‌ها پیدا کرد؛ زیرا همه‌ی علاقه‌مندان به نظریه‌های مدرن، باید این کتاب را بخوانند. (مجله‌ی کتابخانه)
• استواری فکری فردریک جیمسونْ تحسین‌برانگیز، وضوح تحلیل‌های او چشمگیر و مهارت‌های تحلیلی‌اش قابل‌توجه است. او در کتاب زندان خانه زبان علاوه بر تحسین دستاوردهای فرمالیسم روسی و ساختارگرایان فرانسوی، روش‌شناسی آنان را نقد می‌کند. (فصلنامه‌ی زبان مدرن)
• کتابی درخشان و تفکربرانگیز! (فصلنامه‌ی بررسی کتاب ویرجینیا)

کتاب زندان خانه زبان برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به زبان‌شناسی و نقد ادبی، مخاطبان اصلی کتاب زندان خانه زبان هستند.

در بخشی از کتاب زندان خانه زبان: نگاهی انتقادی به ساختارگرایی و فرمالیسم روسی می‌خوانیم

می‌گویند چون جمع شد معانی، گوی بیان توان زد. اما نوآوری‌های سوسور را پیش از هرچیز باید واکنشی دانست به خط‌مشی نودستوریان. توجه ایشان به سیر تحولات زبان، و جهدشان در راه نسَب‌شناسی و شناخت پیوندهای خویشاوندی میان زبان‌های گوناگون به‌قصد بازسازیِ زبان‌نیایی فرضی، این حکم را در درازمدت به کرسی نشانده بود که «زبان‌شناسیِ غیرتاریخی، یعنی زبان‌شناسیِ غیرعلمی». تأکیدی هم که سوسور در برابر این نگره‌ی تاریخی و تطبیقی، بر تفکر هم‌زمانی و زبان‌شناسی ساختارگرا می‌گذاشت، به همان اندازه جزم‌اندیشانه بود، و برآمده از این پیش‌انگاره‌ی روش‌شناختی که «معنامندیِ پدیده‌ها، متناسب است با نگاه هم‌زمانی به آن‌ها».

این واکنش اولیه اما به همین‌جا ختم نشد؛ بلکه انقلابی را در وادی تفکر رقم زد. سوسور با بازشناسی زبان‌شناسیِ هم‌زمانی از زبان‌شناسی درزمانی (در واقع با وام‌گیری این اصطلاحات از نسب‌شناسان زبان، و به‌کارگیری‌شان در معنایی تازه) توانست دو نگره‌ی مانعة‌الجمع را در تقابل با یکدیگر تعریف کند. دستورالعمل نودستوریان، محلی و تصادفی بود، چراکه فقط تغییرات موردی و حقایق جزئی را در نظر می‌گرفت. سوسور از این نظر، فقه‌اللغةِ تاریخی را عالِم‌مأبانه، ولی فاقد معنا می‌دانست. دستاورد اصیل سوسور، در عوض، متوجه این حقیقت بود که زبان به هر برهه‌ای از تاریخ، و فارغ از هر تغییر و تحولی که تا آن برهه از سر گذرانده، نظامی است تام‌وتمام و بی‌کم‌وکاست. الگوی زمانیِ مورد نظر، سوسور را به این تعبیر باید یک رشته نظام زبانیِ به‌هم‌پیوسته در راستای زمان دانست؛ نظامی همواره حاضر، و در هر لحظه ناظر بر همه‌جور معنای ممکن.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
1: انگاره‌ای از زبان
2: در نمایی فرمالیستی
3: در نمایی ساختارگرایانه
کتابنامه
نمایه