معرفی و دانلود کتاب جغرافیای اقوام در ایران

معرفی کتاب جغرافیای اقوام در ایران

در کتاب جغرافیای اقوام در ایران، تالیف محسن رستمی، لیلا مدبر و حلیمه شبانی، به مباحثی همچون مفاهیم، مکاتب و نظریه‌ها، معرفی و ویژگی جغرافیای سیاسی اقوام پرداخته شده است. 

از چالش‌هایی که در شرایط، اوضاع و احوال خاصی در کشورهای جهان سومی چون ایران بروز می‌نماید و منافع و امنیت ملی را می‌تواند نشانه ورود مسایل قومی است. قومیت و قوم‌گرایی در دوران معاصر نمود خاصی یافته است. کشورها را به لحاظ ترکیب فرهنگی - قومی می‌توان به 4 گروه تقسیم کرد. 

1- کشور با جمعیت کاملاً متجانس
2- کشور با اکثریت جمعیتی متجانس همراه با اقلیت‌های کوچک پراکنده
3- کشور با اکثریت جمعیتی نسبتاً بزرگ به همراه اقلیت‌های زبانی، مذهبی، فرهنگی که در نواحی خاص جغرافیایی مستقرند. 
4- کشورهایی با جمعیت متجانس اما برخوردار از خرده فرهنگ همراه با لهجه‌های زبانی چنانچه گروه اقلیت دارای دنباله‌های فضایی در دو سوی مرزهای بین‌المللی باشد فرایندهای پیچیده‌تری را در زمینه همگرایی که موجب پیدایش مشاجرات با همسایگان می‌شود، شاهد خواهد بود.

امروزه گستردگی قومیت‌گرایی به نحوی است که 80% کشورهای جهان به نوعی با این پدیده درگیر هستند هر چند از نظر بستر شکل‌گیری، محتوا و میزان خشونت متفاوت‌اند در آفریقا به دلیل سیاست‌های استعماری، مرزهای کشورها بر اقوام منطبق نیست به این معنی که یک قوم در چند کشور پراکنده شده است و در یک کشور چندین قوم وجود دارد. سابقه 30 ساله کشاکش قومی در اریتره، نمونه این مسئله است. در آسیا حدود 21 کشور دارای اقلیت‌های قومی چشمگیر هستند که در مجموع 43 قوم بزرگ را تشکیل می‌دهند. در سال‌های اخیر، هر یک از این گروه‌ها نسبت به افزایش سیطره سیاسی و گسترش جمعیتی یکدیگر عکس‌العمل نشان داده‌اند در میان کشورهای آسیایی درگیر منازعات قومی می‌توان از هند، عراق، ترکیه، روسیه، کامبوج، فیلیپین، سریلانکا، لبنان و بنگلادش نام برد. 

در قاره آمریکا با وجود نیروهای همگون‌ساز قدرتمند و به اصطلاح ظرف ذوب که سعی در ایجاد یک پارچگی دارند، هنوز هویت‌های قومی خاص به حیات خود ادامه می‌دهند سیاهان و سرخ‌پوستان آمریکا و فرانسوی‌زبانان کبک که 27% درصد جمعیت کانادا را تشکیل می‌دهند از جمله این اقوام هستند. اروپا علی‌رغم این که همگون‌ترین قاره جهان محسوب می‌شود، موارد قابل توجهی از واگرایی‌های قومی را در آن شاهد هستیم در اسپانیا باسکی‌ها و کاتالان‌ها سال‌هاست به شیوه‌های خشونت‌بار مبارزه می‌کنند.

یکی از زمینه‌های بروز چالش‌های نوین در عرصه جهانی و ملی، بویژه پس از پایان جنگ سرد، گسترش فرایند جهانی شدن و فن‌آوری اطلاعاتی و ارتباطی، امکان گسترش بحران‌ها و کشمکش‌های قومی بوده است. دگرگونی‌های نوین در عرصه جهانی و بویژه گسترش فرایند جهانی شدن بر مسأله قومیت و افزایش آگاهی قومی تأثیر می‌گذارد اما نوع و درجه این تأثیرگذاری بر حسب موقعیت کشور مورد نظر متفاوت است. این امر اصولاً با داده‌های تاریخی جوامع و کشورهای برخوردار از تنوع قومی مطابقت نمی‌کند و نمی‌توان حکم قطعی و یکسان درباره همه آن‌ها صادر کرد. واقعیت آن است که درجه و شدت و مسایل قومی در هر کشور به عوامل گوناگونی بستگی دارد که کم و کیف حضور آن‌ها تعیین‌کننده ماهیت بحران‌های قومی در آن است. 

مقایسه ایران با سایر کشورهای قومی در منطقه و خارج از آن نشان می‌دهد که ایران در رابطه با این شاخصه‌ها دارای موقعیت ویژه و بسیار متفاوت با سایر کشورها است. کشور ایران به دلیل شرایط آب و هوایی و موقعیت استراتژیک آن همواره در طول تاریخ محل عبور اقوام و ایلات مختلف و شکوفایی فرهنگ‌های متنوع بوده است تا جایی که «رنه گروسه» از ایران به عنوان پل ارتباطی شرق و غرب یاد کرده است. 

حاصل این گرد آمدن مردمانی با خصوصیات فرهنگی و زیستی متنوع بوده است. به همین دلیل است که بسیاری از خاورشان ایران را خاستگاه تنوع و چند گونگی دانسته اند اما ویژگی‌های فرهیخته سازی و انطباق پذیری به عنوان دو عنصر مهم منش ملی ایرانیان به آنان این امکان را داده است که بتوانند فرهنگ‌های مهاجر و در مهاجم به این سرزمین را هضم درونی نموده و آن را به اقتضای شرایط و متناسب با فرهنگ خود درآورده است. 

آنچه که در مورد اقوام ایران حائز اهمیت است این است که این اقلیت‌ها در ماورای مرزهای سیاسی ایران نیز گسترش جغرافیایی دارند. از نظر الگوی استقرار گروه‌های قومی نیز گروه قومی بلوچ در جنوب شرقی ایران با نیمه دیگر هسته بلوچ نشین در پاکستان پیوستگی فضایی پیدا می‌کند گروه ترکمن در شمال شرقی ایران، با ترکمنستان در آسیایی مرکزی پیوند جغرافیایی دارد. ناحیه آذری نشین شمال غربی ایران با آذربایجان در شمال غربی پیوند می‌خورد قلمرو کرد نشین ایران با نواحی کرد نشین ماورای مرز در درون دو کشور عراق و ترکیه ارتباط جغرافیایی دارد. قلمرو عرب نشین ایران در جنوب غربی کشور نیز با منطقه وسیع عربی که سرتاسر غرب آسیا، شبه جزیره عربستان و شمال آفریقا را فرا می‌گیرد ارتباط فضایی - جغرافیایی دارد. 

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: مفاهیم، مکاتب و نظریه‌ها
فصل دوم: ژئوپلیتیک اقوام در ایران (معرفی و ویژگی‌ها)
فصل سوم: اقوام در دنیای مدرن
فصل چهارم: جغرافیای سیاسی اقوام ایرانی
فصل پنجم: همگرایی و همدلی ملی اقوام و امنیت عمومی
منابع و مآخذ
منابع فارسی
منابع لاتین