معرفی و دانلود کتاب بازگشت به خان نخست / هشتمین خان

معرفی کتاب بازگشت به خان نخست / هشتمین خان

محمد رضایی راد یکی از درام‌نویسان صاحب سبک ایرانی است. در کتاب بازگشت به خان نخست / هشتمین خان مخاطبِ دو اثر نمایشی متفاوت از این نویسنده‌ی پرکار خواهید بود؛ دو اثری که علی‌رغم حجم اندک خود، در نگاه خواننده‌ی نکته‌بین، آکنده از جذابیت‌های مضمونی و فرمی به نظر خواهند رسید.

درباره کتاب بازگشت به خان نخست / هشتمین خان

محمد رضایی راد یکی از نام‌های شناخته‌شده در میان ایرانیانِ علاقه‌مند به تئاتر و سینماست؛ نویسنده و هنرمندی که به زعم سفت‌وسخت‌ترین منتقدانش نیز، واجد نگاه و سبکی ممتاز و خاص خود است. ما از فیلمنامه‌های او می‌گذریم، زیرا محل بحثمان در این نوشتار نیستند. آنچه در سطور آتی، به اختصار مورد توجه قرار خواهیم داد، ویژگی‌های کلیِ سبکی و محتواییِ نمایشنامه‌های محمد رضایی راد است.

در نگاه نخست، آنچه در بهترین نمایشنامه‌های رضایی راد (از جمله آثاری چون «فعل» و «فرشته‌ی تاریخ») نظرگیر می‌نماید، زبانِ خاصی است که از بسیاری جنبه‌ها، نه به زبان داستان و درام، که به زبان شعر همانند است. به نمایش گذاردنِ تراکمِ معنایی در فرازهای گوناگون متن، ابهام‌گراییِ تعمدی و آهنگین بودن، سه خصیصه‌ی بارزِ زبان در نمایشنامه‌های محمد رضایی راد به شمار می‌رود؛ خصائصی که سبب می‌شوند بدون واهمه از گزافه‌گویی، صراحتاً اعلام کنیم که در این زبان افسون و غرابتی هست که آدمی را همپای خود به عالمِ رنگینِ رؤیا و خیال رهنمون می‌گردد.

دیگر ویژگی بارز و مهمِ نمایشنامه‌های محمد رضایی راد، مربوط می‌شود به مضامین مورد علاقه‌ی او، و البته، شیوه‌ی خاصی که وی از طریق آن به پرداخت این مضامین می‌پردازد. در یک نگاه کلی می‌توان از مضمون اسطوره، یا به عبارت بهتر، تفکر اسطوره‌ای، به عنوان هسته‌ی مرکزی‌ای نام برد که سایر مضامینِ مورد توجه رضایی راد، حول محور آن به نمایش درمی‌آیند. البته باید این ملاحظه را در نظر داشت که طرز تلقی رضایی راد از اسطوره تفاوت‌هایی عمده با تلقیِ رایج از این مفهوم دارد. نزد رضایی راد، اسطوره نه وهم و خیالی متعلق به دوران کودکی بشر، بلکه اساسِ تفکر و مایه‌ی زیست آدمی است، و بنابراین، به یک معنا، امکان رهایی از آن هرگز متصور نیست.

باری، مطالبی که بیان داشتیم، بدون توجهِ دقیق به متون نمایشیِ نویسنده به سختی قابل درک خواهند بود. در همین راستا مایلیم از شما دعوت کنیم که مخاطب کتاب بازگشت به خان نخست / هشتمین خان باشید. در این اثر دو متنِ نمایشیِ کوتاه از رضایی راد گرد آمده که به نحوی درخشانْ ماهیتِ جهانِ آثارِ این نویسنده‌ی غریب‌اندیش را به ما می‌شناسانند.

ساختار نمایش‌های «بازگشت به خان نخست» و «هشتمین خان»، به دلایلی که پس از مطالعه‌ی کتاب درخواهید یافت، به نحوی است که ارائه‌ی خلاصه‌ای روشن و سرراست از آن‌ها را ناممکن می‌سازد. به همین جهت نیز، ضمن به پایان رساندن مطلب خویش، به منظور آشنا ساختن شما با حال‌وهوای کلی حاکم بر این دو اثر، پاره‌ای از دستور صحنه‌ی نمایش «بازگشت به خان نخست» را عیناً نقل می‌کنیم:

«بُرزاگ، پهلوانی تنومند، معلق میان زمین و آسمان افتاده است. پوششی سیاه بر رویش کشیده‌اند. کتابی عظیم در کنارش معلق است. راهنما اسپند دود می‌کند، زنگوله می‌چرخاند و دعا می‌خواند؛ به زبانی که ما نمی‌فهمیم. زبانی که زبانِ بشری نیست...»

درباره مجموعه نمایشنامه‌های بیدگل

هدف اولیه‌ی مجموعه‌ آثار نمایشی نشر بیدگل، معرفیِ گستردگی و غنای جهان درام به مخاطب ایرانی بوده است؛ جهانی که باب آشنایی دقیق و اصولی با آن، به دلایل متعددِ فرهنگی، اجتماعی و چه بسا سیاسی و اعتقادی، تاکنون به روی مخاطب فارسی‌زبان گشوده نبوده است. عناوین خارجی‌ای که ذیل این مجموعه‌ی مفید و پربار به انتشار می‌رسند، عمدتاً آن دسته از آثارند که یا تاکنون به فارسی ترجمه نشده بوده‌اند، یا به هر روی، ضرورت بازترجمه‌شان به این زبان، به شدت احساس می‌شده است. عناوین فارسی این مجموعه نیز شامل مجموعه‌ای از آثار نویسندگانِ پیشرواَند که کارنامه‌ی کاری‌شان توجهی دقیق‌تر و عمیق‌تر را طلب می‌کنند.

کتاب بازگشت به خان نخست / هشتمین خان مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به نمایشنامه‌های معاصر فارسی و دوست‌داران درام‌های فلسفی و اسطوره‌ای، مخاطبین اصلی کتاب خان نخست / هشتمین خان از محمدر رضایی راد محسوب می‌شوند.

با محمد رضایی راد بیشتر آشنا شویم

محمد رضایی راد (Mohammad Rezaee Rad) به سال 1345، در محله‌ی بیستونِ شهر رشت متولد شده است. او را بیشتر به عنوان نمایشنامه‌نویس می‌شناسیم؛ اگرچه شایسته است کارنامه‌ی وی در مقام کارگردان و فیلمنامه‌نویس را نیز مدنظر داشته باشیم.

از میان افتخارات رضایی راد می‌توان به توفیق وی در کسب جایزه‌ی «جشنواره‌ی آسیا پاسیفیک»، جایزه‌ی «فیلم فجر» و البته، جایزه‌ی «جشن خانه‌ی سینما» اشاره کرد.

در بخشی از کتاب بازگشت به خان نخست / هشتمین خان می‌خوانیم

همه‌جا تاریک است. تنها رشته نوری چهرۀ بُرزاگ را روشن می‌کند، که نشسته، خفته است. او تا آخرِ این صحنه چشم نمی‌گشاید. راهنما از تاریکی آشکار می‌شود.

راهنما: این خواب نیست که می‌بینی، پرده‌های عالم اسرار است. این صحرا را به یاد داری؟ و این خود تویی، برومند و یل... آن بالا بر پیل. آری خود را هیچ‌گاه این‌گونه ندیده‌ای، و به هیچ‌چیز این‌گونه ننگریسته‌ای. این نگاهی‌ست از فراز. این آب‌بندی‌ست که به دستور تو می‌کُنند. حالا می‌بینی صحرا را که دریاچه می‌شود. مُغ‌مرد دارد آب‌بندِ تو را، و تو را برکت می‌بخشد؛ و این به حقیقتْ کار نیکِ تو بود، اما حیفاحیف که از خاطرت چیزی می‌گذرد. ببین نگاهت چگونه تیره می‌شود! و به دور خیره می‌شود! ‌ای بُرزاگ... که به کردارْ نیک و به پندارْ بداندیش بودی...

بُرزاگ: در صفحۀ قبل خواندی که بُرزاگ به پندارْ نیک‌اندیش، به گفتارْ درشت‌گوی و به کردار گسیخته‌افسار بود.

راهنما: صفحۀ قبل؟ شاید آن مال چودرا باشد...

به کنجکاوی صفحۀ قبل را می‌آورد. زیر لب می‌خواند.

آری حاشیه زده‌اند به روایت اهل هزاررود.

با نارضایتی سر تکان می‌دهد و گوشه‌ای یادداشت می‌کند.

درست می‌شود... همه‌چیز درست می‌شود... این فرصت سه‌روزه برای همین است، برای ویراستنِ همین آشفتگی‌ها... اما اینجا همه‌چیز حساب‌ و کتاب دارد و جای حساب‌ و کتاب است (به کتاب اشاره می‌کند.) در نامۀ نخستین نگاشته است که در اینجا...

بُرزاگ به سویی رو می‌گرداند. صدای خنده‌هایی از دور.

به آب‌بند نگاه کن! آن جا را می‌گویم. در نامه آمده که آن جا باید از خاطر بُرزاگ خیالِ خامی بگذرد.

بُرزاگ: (با چشمان بسته) باید بگذرد؟

راهنما: (در کتاب دقت می‌کند.) باید بگذرد... یا می‌گذرد... سودای دست‌یابی به دریاچۀ همواره جوشانِ آسمان، که از آن باران‌ها پدید آید، و سرچشمۀ هر آب، که بر زمین می‌رود، از اوست.

صدای خنده‌ها نزدیک تر شده است. بُرزاگ به سمتی برمی‌گردد.

سر خود را برنگردان بُرزاگ! در معرکۀ داوری این‌ها همه حساب است. هم این آب‌بندِ نیک که بکردی، و هم آن سودای خام که از ساختن این آب‌بند در دلت بود. دانه‌دانه حساب است. به چه نگاه می‌کنی بُرزاگ؟ فرصت اندک است. دومین بهره از اولین روز.