معرفی و دانلود کتاب استبداد شایستگی: چه بر سر خیر عمومی آمده است؟

معرفی کتاب استبداد شایستگی: چه بر سر خیر عمومی آمده است؟

مایکل سندل، فیلسوف نامدار معاصر، در کتاب استبداد شایستگی، به نقد اصول حاکم بر جوامع لیبرال - دموکراتِ غربی پرداخته و ضمن این کار، راهکارهای خویش را برای برون‌رفت از آنچه «وضعیت بحرانیِ امروز جهان» می‌نامد ارائه نموده است. گفتنی‌ست اثر حاضر توانسته برنده جایزه بهترین کتاب سال بلومبرگ شود.

درباره کتاب استبداد شایستگی

مایکل سندل (Michael Sandel)، نویسنده‌ی کتاب استبداد شایستگی (The Tyranny of Merit)، یکی از شناخته‌شده‌ترین فیلسوفان سیاسی در جهان امروز است؛ متفکری برجسته و اثرگذار که عمده‌ی اندیشه‌هایش حول سه محور عدالت، آزادی و اخلاق می‌گردند. شهرت مایکل سندل، بیش از همه، مرهون نگارش کتابی درخشان با عنوان «عدالت: چه باید کرد» است. اثری که پس از انتشار اولیه در سال 2008 موجی از تحسین‌ها و البته، انتقادات را به سوی شخص نویسنده روانه ساخت. سندل در کتاب مذکور موضوع حساس عدالت اجتماعی را مورد تأمل قرار داده بود و در این مسیر، آرای برخی از نامدارترین فیلسوفان غربی، از جمله ارسطو، کانت و جان رالز، را به اتهام عدالت‌ستیزی زیر سوال برده بود.

کتاب استبداد شایستگی به نوعی دنباله‌ی کتاب عدالت محسوب می‌شود، اگرچه از بسیاری جهات نیز، اثری مستقل و در نوع خود کامل به شمار می‌رود. سندل کتاب استبداد شایستگی را در سال 2020، در اوج همه‌گیری ویروس کرونا، به انتشار رساند. تاریخ انتشار این اثر را از آن رو ذکر می‌کنیم که مدنظر قرار دادن آن، کمکی شایان به فهم هرچه دقیق‌ترِ مباحث طرح‌شده در اثر می‌کند. چرا که اغلب موضوعاتی که در کتاب استبداد شایستگی مورد بحث و تأمل قرار گرفته‌اند، جزو دغدغه‌های اساسیِ انسانِ عصر حاضر محسوب می‌شوند.

مایکل سندل در کتاب استبداد شایستگی از طریق به پرسش گرفتن «اصل شایستگی»، آرای بسیاری از فیلسوفانِ متعلق به سنت لیبرال، از جمله لودویگ فون میزس و فریدریش آوگوست فون هایک، را آماج نقدی گزنده قرار داده است. اصل شایستگی، آن‌گونه که سندل صورت‌بندی کرده و توضیح می‌دهد، مبتنی بر این فرض است که در یک جامعه‌ی ایده‌آل، افراد گوناگون به اندازه‌ی لیاقت و شایستگی خویش از زندگی خوب و مرفه بهره خواهند برد. فیلسوفانی که به حقانیت اصل شایستگی معتقدند، بر این باورند که دولت‌ها باید تا آن‌جا که ممکن است از دخالت خود در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و خصوصاً اقتصادی بکاهند و اداره‌ی امور را به مکانیسمِ فعالِ بازار آزاد واگذار کنند. در غیر این صورت، رؤیای «بیشترین رفاه ممکن برای بیشترین شمار ممکن» هرگز به تحقق نخواهد رسید. سندل در کتاب پیش رو، از مجرای بررسی وضعیت جوامعی که بر مبنای اصل شایستگی اداره می‌شوند، به نقد این اصل پرداخته و در عوض، از لزوم برقراری «اصل عدالت و مساوات» به جای اصل شایستگی، دفاع نموده است.

برای فهم آرای مایکل سندل به طور عام، و دغدغه‌های او در کتاب استبداد شایستگی به طور خاص، باید توجه داشته باشیم که او به سنت فیلسوفان سوسیالیست تعلق دارد؛ سنتی که در آن سعادت فرد انسانی در گرو سعادت جامعه‌ای تعریف می‌شود که او در آن زیست می‌کند. البته هنگام خواندن آثار مایکل سندل باید این نکته‌ی مهم را نیز مدنظر داشته باشیم که او، علی‌رغم تمایل به برخی از مواضع فیلسوفان سوسیالیست، نقدهایی را نیز به ایشان وارد می‌داند؛ همانطور که با وجود مخالفت با برخی از آرای متفکران فردباورِ لیبرالیست، بر صحتِ بعضی از بنیادی‌ترین اصولِ مورد پذیرش ایشان صحه می‌گذارد.

بسیاری از مواضع سندل در کتاب استبداد شایستگی به طور خاص در باب جامعه‌ی امروز آمریکا صادق‌اند. با این حال، نگرش مساوات‌طلبانه‌ای که او به طور کلی از آن دفاع می‌کند، نه‌تنها در سطح جامعه‌ی آمریکا، بلکه در میان مردمان دیگر جوامع نیز تأمل‌برانگیز و قابل بحث به شمار می‌روند.

از کتاب استبداد شایستگی دو ترجمه‌ی قابل قبول در زبان فارسی موجود است؛ یکی به قلم صبا نوروزی، و دیگری به قلم کوروش بهرنگ. ترجمه‌ی حاضر متعلق به صبا نورورزی بوده و از سوی نشر کتاب پارسه در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.

افتخارات کتاب استبداد شایستگی

- برنده‌ی جایزه‌ی New Statesman's Best Book of 2020
- برنده‌ی جایزه‌ی Times Literary Supplement
- برنده‌ی جایزه‌ی بهترین کتاب سال Bloomberg
- برنده‌ی جایزه‌ی بهترین کتاب سال گاردین

نکوداشت‌های کتاب استبداد شایستگی

- استدلال مایکل سندل در کتاب استبداد شایستگی روشن و ساده است: اگر خواهان پیشرفت و ترقی هستیم، باید علیه مفهوم شایسته‌سالاری به پاخیزیم. (Win McCormack)
- مطالعه‌ی کتاب استبداد شایستگی، برای هر آن کسی که دلمشغولِ اصلاح سرزمین آمریکاست، ضرورتی بی‌چون‌وچرا دارد. (Los Angeles Review of Books)
- اغراق نیست اگر مایکل سندل را مهم‌ترین و تأثیرگذارترین فیلسوف عصر حاضر بنامیم. (Paul Collier)
- ما شدیداً به آنچه پروژه‌ی فکری مایکل سندل در پی تحقق آن است، نیاز داریم. (Arlie Hochschild)
- کتابی مهم و ضروری برای برهه‌ی حساسی که در آن به سر می‌بریم. (Tara Westover)

کتاب استبداد شایستگی مناسب چه کسانی است؟

دوست‌دارانِ مباحث مرتبط با فلسفه‌ی سیاسی و علاقه‌مندان به آشنایی بیشتر با سیاست روزِ جهان، دو گروه از مخاطبین مایکل سندل در کتاب تحسین‌شده‌ی استبداد شایستگی‌اند.

با مایکل سندل بیشتر آشنا شویم

مایکل سندل فیلسوف و نظریه‌پرداز سیاسیِ معاصر است که به سال 1953، در ایالت مینه‌سوتای آمریکا دیده به جهان گشوده. سندل یکی از اعضای دائمی آکادمی «هنرها و علوم آمریکا»، و از صاحبان کرسی در دانشگاه هاروارد است. از میان افتخارات مایکل سندل، می‌توان به توفیق او در کسب جایزه‌ی تدریسِ «هاروارد - رادکلیف» در سال 1985 اشاره کرد.

آنچه در ادامه می‌بینید، اسامی برخی از بهترین کتاب‌های مایکل سندل است؛ عناوینی که جملگی به زبان فارسی ترجمه شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار دارند:

«لیبرالیسم و محدودیت‌های عدالت»، «انسان بی‌نقص»، «آنچه با پول نمی‌توان خرید»، «اخلاق در سیاست»، «استبداد شایستگی: چه بر سر خیر عمومی آمده است؟»، «عدالت: کار درست کدام است؟»

در بخشی از کتاب استبداد شایستگی می‌خوانیم

مشکل شایسته‌سالاری فقط این نیست که عمل به نوبۀ خود به کمال مطلوب نمی‌انجامد. اگر موضوع همین باشد، راه‌حل آن فراهم کردن فرصت برابر در جامعه‌ای است که در آن افراد، صرف‌نظر از نقطۀ شروع‌شان در زندگی، می‌توانند تا جایی که سختکوشی و استعدادشان اجازه می‌دهد، بالا بروند؛ ولی جای تردید است که حتی شایسته‌سالاری تمام‌عیار و کامل هم چیز خوبی باشد، چه از لحاظ اخلاقی و چه سیاسی.

از لحاظ اخلاقی، هنوز هم معلوم نیست چرا افرادِ بااستعداد مستحق پاداش‌های هنگفتی هستند که جوامع بازارمحور نثار افراد موفق می‌کنند. شالودۀ سویۀ اخلاقی شایسته‌سالاری این ایده است که ما به‌خاطر عواملی که خارج از کنترل ما هستند، مستحق پاداش یا مجاز به جا زدن نیستیم. اما آیا داشتن (یا نداشتن) استعدادهای خاصی واقعاً دست خود ماست؟ اگر خیر، سخت است بفهمیم چرا کسانی که به لطف استعدادهایشان رشد و پیشرفت می‌کنند مستحق امتیازات بیشتری هستند تا کسانی که به همان اندازه سختکوشند ولی از مواهبی که جامعۀ بازاری به آن‌ها ارج می‌نهد کمتر برخوردارند.

آن‌هایی که به آرمان شایسته‌سالاری ارج می‌نهند و آن را هستۀ اصلی پروژۀ سیاسی خود در نظر می‌گیرند، این وجه اخلاقی را نادیده می‌گیرند. آن‌ها همچنین چیزی را که وجه سیاسی قوی‌تری دارد از قلم می‌اندازند: اصول اخلاقی ناهنجاری که شایسته‌سالاری در میان برندگان و همین‌طور میان بازندگان ترویج کرده است. در میان برندگان، تکبر و در میان بازندگان، احساس خفت و خواری و کینه. این وجوه اخلاقی در قلبِ شورش پوپولیستی علیه نخبگان است. شورش پوپولیستی بیشتر از آنکه اعتراضی به مهاجران و برون‌سپاری باشد، طغیانی است علیه استبداد شایسته‌سالاری که بی‌دلیل هم نیست.

فهرست مطالب کتاب

دربارۀ نویسنده
پیشگفتار
مقدمه: وارد شدن
فصل اول: برندگان و بازندگان
فصل دوم: «باعظمت هستیم چون شایسته هستیم»
فصل سوم: رتوریک بالارفتن
فصل چهارم: مدرک ‌گرایی: آخرین تعصب قابل ‌قبول
فصل پنجم: اخلاقیات موفقیت
فصل ششم: دستگاه مرتب‌ سازی
فصل هفتم: به‌ رسمیت شناختن کار
نتیجه‌گیری: شایستگی و خیر عمومی
یادداشت‌ ها