معرفی و دانلود کتاب هنر گچ بری مکتب خراسان: بررسی و آموزش سبک گچ بری استاد ابوالقاسم کمالی زاده

معرفی کتاب هنر گچ بری مکتب خراسان: بررسی و آموزش سبک گچ بری استاد ابوالقاسم کمالی زاده

در کتاب هنر گچ‌بری مکتب خراسان، نوشته‌ی طاهره کمالی‌زاده و محسن کمالی‌زاده، این هنر دیرینه و سنتی ایرانی که قدمت آن تا پارتیان ردیابی می‌شود مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین سبک گچ‌بری استاد ابوالقاسم کمالی‌زاده نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.

درباره‌ی کتاب هنر گچ‌بری مکتب خراسان

در عصر حاضر که هنر به امری مصرفی بدل شده است و در نمونه‌های اعلای آن نیز فقط به ظواهر اهمیت داده می‌شود توجه به هنرهای سنتی که دارای بن‌مایه‌ی عمیق‌تر و ژرف‌تر هستند اهمیت می‌یابد. شیوه‌های آموزش این هنرهای سنتی که عموماً از طریق سنت شفاهی منتقل می‌شوند با دنیای مدرن امروز هم‌خوانی ندارند. کتاب هنر گچ‌بری مکتب خراسان راهی تازه را در زمینه‌ی انتقال این هنر اصیل بیان می‌کند.

همان‌طور که گفته شد در انتقال این هنرهای گران‌بها باید از مکتوبات و متون بیشتر کمک گرفت. قوانین و شیوه‌نامه‌ی مدون در روش آموزش این هنرها می‌تواند امر آموزش را اصولی‌تر سازد و از میراث هنری حفاظت بیشتری کند. چرا که حفظ و زنده نگه‌داشتن هنرهای سنتی و انتقال آن‌ها به دنیای مدرن نیازمند تدوین این دستورالعمل ها است. البته باید در نظر داشت که این شیوه‌نامه‌ها باید با حفظ همه شئون و اصطلاحات خاص این هنرها تنظیم شوند. با در اختیار قرار دادن مبانی سنتی هنر به هنرمندان و پژوهشگران جوان معاصر سبب ماندگاری و پویایی هنرمان شویم تا به همین شیوه به نسل‌های بعدی نیز انتقال پیدا کند.

هدف کتاب هنر گچ‌بری مکتب خراسان، حفظ میراث این هنر و ارائه‌ی آن به نسل جدید و آیندگان و همچنین معرفی روش‌های مختلف آن جهت مرمت آثار به‌جای‌مانده و میراث گران‌قدر گذشتگان است. هرچند متون نوشتاری در بیان قوانین این هنرها و حرفه‌ها، کمتر در دسترس است اما روش‌های اجرایی این هنرها قانونمند بوده و در سنت آموزش شفاهی آن‌ها موجود است. بررسی آثار به‌جامانده و تبدیل سنت شفاهی به روش کتبی و مستند نگاری، می‌تواند در تدوین این قوانین و شیوه‌نامه‌ها مؤثر باشد.

اساس کتاب هنر گچ‌بری مکتب خراسان، به هنر گچ‌بری روش استاد ابوالقاسم کمالی‌زاده، استادکار یگانه‌ی هنر گچ‌بری در حوزه‌ی خراسان که هم خود شاگرد استادکار معروف اصفهانی است و هم در نیم‌قرن گذشته، اغلب استادکاران این حرفه در این منطقه از شاگردان وی بوده‌اند، اختصاص یافته است. این هنر با وجود سابقه‌ی تاریخی در منطقه خراسان، پس از دورانی به دست فراموشی سپرده شد که در دوره‌ی معاصر با حضور استاد کمالی‌زاده احیاء و رونق یافت.

کتاب هنر گچ‌بری مکتب خراسان مناسب چه کسانی است؟

این کتاب به علاقه‌مندان به معماری، هنرهای اسلامی و هنر گچ‌بری تقدیم می‌شود.

با طاهره کمالی‌زاده بیشتر آشنا شویم

طاهره کمالی‌زاده، دانشیار و عضو هیئت‌علمی پژوهشکده‌ی حکمت معاصر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی‌ست. کمالی‌زاده دکترای خود در رشته‌ی فلسفه و حکمت اسلامی را از دانشگاه تهران دریافت کرد. وی دارای مقالات پژوهشی بسیاری در حوزه‌ی فلسفه و حکمت اشراق در آرای سهروردی است. او هم‌اکنون به تدریس در دانشگاه نیز مشغول است.

در بخشی از کتاب هنر گچ بری مکتب خراسان: بررسی و آموزش سبک گچ بری استاد ابوالقاسم کمالی زاده می‌خوانیم

مقرنس در واقع نوعی تزیین بوده است که با اشتیاق فراوان در همه نواحی و برای مقاصد گوناگون به کار گرفته شده است. مقرنس را برای فیلپوش‌ها و برای نیم یا ربع‌گنبدها و یا حتی درگاه‌ها، بالای طاقچه‌ها و یا طاق‌نماها، سرستون‌ها و به عنوان پایه گلدسته مناره به کار برده‌اند و حتی آن‌ها را منبسط ساخته مانند آنچه در کاروانسرای خرگرد مشاهده می‌شود، برای تزیین دیوار مورد استفاده قرار داده‌اند.

ارزش تزیینی مقرنس فوق‌العاده است، در حالی که ارزش ساختمانی آن را می‌توان نادیده گرفت. از اوایل نیمه سده دوازدهم میلادی مقرنس‌ها را از گچ می‌ساختند و روی سطح آجری نصب می‌کردند، مانند آنچه در گنبد قابوس وجود دارد. بعدها مقرنس‌ها را جداگانه قالب می‌زدند و در داخله نیم‌گنبد‌ها به وسیله میخ یا حتی ریسمان آویزان می‌کردند، مانند مقرنس‌های ایوان شمال‌شرقی مسجد جامع اصفهان که این حالت تعلیق در آن زیر قشر مرمت‌یافته جدید پنهان مانده است.

فریبندگی مقرنس‌ها بیشتر در تجمع واحدهای کوچک آن است که تا اندازه‌ای گوناگون هستند و بدین شکل نور در آن‌ها شکسته و منعکس می‌شود و طرح‌های دل‌نشین ایجاد می‌کند.

مقرنس در ایران و مصر کارکرد دقیق و روشن ساختی و معماری داشته است. این کارکرد در سرزمین‌های غرب اسلامی و ایران از نمونه‌های نخستینی بود که اشکال تزیینات گچی را در بر می‌گرفت. این نشان می‌دهد که مقرنس در یک زمان نامعلوم به شکل طرح تزیینی گچی پدید آمده و در سده پنجم ﻫ/یازدهم میلادی در ایران و مصر و ممالک تحت تأثیر آن‌ها مفهوم و اهمیت معماری و ساختی پیدا کرده و کم‌کم تنها مفهوم تزیینی یافته است (و یا این مفهوم را در خود حفظ کرده است).

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
هنر و هنرمند سنتی
پیشینه پژوهش
امتیاز و نوآوری متن حاضر
ساختار پژوهش (مروری بر فصول و ترتیب منطقی آن‌ها)
بخش اول: کلیات گچ‌بری
فصل اول: گچ‌بری
ویژگی هنر گچ‌بری در معماری اسلامی
گونه‌های گچ‌بری در معماری ایران
سبک‌های گچ‌بری در معماری اسلامی
1. روش خراسانی
2. روش رازی
3. روش آذری
4. شیوه اصفهانی
5. انواع سبک‌ها در گچ‌بری خراسان
گچ‌بری و آیینه‌کاری (تلفیق گچ‌بری و آیینه‌کاری)
روش‌های نوین و اجرای طرح‌های مدرن در گچ‌بری
نرده گچی (گچ‌بری)
فصل دوم: تاریخچه گچ‌بری
الف) هنر گچ‌بری پیش از اسلام
هنر گچ‌بری پس از اسلام
سبک‌ها و مدل‌های گچ‌بری در دوره معاصر (در خراسان)
فصل سوم: بررسی نقوش گچ‌بری
مقدمه
طبقه‌بندی موتیف‌های گچ‌بری
الف) نقوش هندسی
ب) نقوش گیاهی
ج) تلفیق نقوش حیوانی و انسانی
د) کتیبه‌ها
اِسلیمی
آرابسک
عناصر اصلی اسلیمی
انواع اسلیمی
گل‌های خُتایی
نقوش گچ‌بری در حوزه خراسان (در دوره معاصر)
طراحی نقوش (در هنرهای سنتی)
تحلیل مبانی طراحی نقش‌ها
دایره به عنوان مبنای نقش‌های اسلامی
بخش دوم: آموزش گچ‌بری
فصل اول: کارگاه گچ‌بری (1)
آشنایی با انواع قلم‌ها و ابزار‌آلات گچ‌بری و آموزش شیوه کاربری آن‌ها
مقدمه
اَلک
پرگار
شاقول
معرفی قلم‌ها و کاربرد آن‌ها
بُوم‌خوار
دَم‌بُر
کاربرد قلم دَم‌بُر
نقالی
کاربرد قلم نقالی
کاردَک
کاربرد کاردک
ماله
فصل دوم: کارگاه گچ‌بری (2)
آموزش تهیه ملات گچ و آماده‌سازی انواع ملات گچ
گچ
ساختن ملات گچ
فرایند تهیه گچ کُشته
فصل سوم: کارگاه گچ‌بری (3)
مراحل ساخت و اجرای انواع ابزار‌های تزئینی حاشیه و قاب
انواع ابزار
مراحل ساخت ابزار ترکیبی
آماده‌سازی سطح کار
ابزار دندان‌موشی
ابزار برگی
ابزار تخم‌مرغی
فصل چهارم: کارگاه گچ‌بری (4)
مراحل طراحی و ساخت دور قلاب
مراحل آماده‌سازی طرح
فرایند گچ‌بری طرح بر روی سطح کار
فرایند ساخت گل رُز
سرستون
مقدمه
تعریف ستون و کارآیی آن
مراحل ساخت ستون تزئینی
مراحل ساخت تخته گچی
مراحل ساخت کشو ابزار
مراحل حرارت دادن و صاف کردن لوله
مراحل طراحی و برش انواع کشو
مراحل ساخت پایه ستون
طراحی و اجرای سرستون
ماحصل کلام
منابع
کتب
مقالات