معرفی و دانلود کتاب هزاره ادبیات ترک: تاریخ مختصر

معرفی کتاب هزاره ادبیات ترک: تاریخ مختصر

طلعت ساییت هالمان در کتاب هزاره ادبیات ترک، فرآیند رشد و تکامل ادبیات سرزمین‌های ترک‌زبان را در طول قرن‌های متمادی مورد بررسی قرار می‌دهد. او که خود از شُعرا و چهره‌های شاخص فرهنگی کشور ترکیه است، اشعار، حماسه‌ها و آثار ادبی ترکی را از هزار سال پیش تا دوران حاضر به‌صورت فشرده مرور کرده و تصویری کامل از آن‌ها ترسیم می‌کند.

درباره‌ی کتاب هزاره ادبیات ترک

ادبیات ترک قدمتی طولانی دارد و پیشینه‌اش به پیش از دوران اسلام می‌رسد. آنچنان که گفته شده اولین نشانه‌های ملموس ادبی ترک‌زبانان به عصر مغول‌ها و قرن هشتم میلادی باز می‌گردد. جایی که روی سنگ‌ها نوشته‌هایی شبیه به روایت حکاکی شده. زبان و گویش ترکی محدوده‌ی بسیار گسترده‌ای را شامل می‌شود: از مغولستان و اطراف چین تا شمال آفریقا و آمریکای شمالی مردمانی با این زبان تکلم می‌کنند. ادبیات این منطقه در طول تاریخ و در همجواری با ملت‌ها و اتفاقات بزرگ، تغییرات زیادی به خود دیده و تا به امروز ادامه یافته است.

کتاب هزاره ادبیات ترک (A Millennium of Turkish Literature) حاصل پژوهشی است که یکی از بزرگ‌ترین تاریخ‌شناسان فرهنگی ترکیه انجام داده است. خانم طلعت ساییت هالمان (Talât Sait Halman) که در دانشگاه‌های آمریکایی صاحب کرسی شرق‌شناسی بود و سال‌ها در مورد ادبیات خاور نزدیک و به خصوص ترکیه تحقیق پژوهش کرده بود. هالمان در این کتاب پژوهشی به ریشه‌های ادبیات و شعر این فرهنگ می‌پردازد. به گفته‌ی او دوران پویایی شعر ترک باید حوالی قرن دهم میلادی باشد، گرچه نشانه‌هایی هست که احتمالاً ریشه‌هایش به قرن ششم بازمی‌گردد. ادبیات حماسی ترک‌زبان‌ها ممکن است در حوالی قرن دهم و به صورت شفاهی شکل گرفته باشد: حماسه‌ی «دده کورقوت» که حماسه‌ی ملی ملت ترکیه به شمار می‌رود. اما نسخه‌ی مکتوب آن مربوط به قرن پانزدهم است. یعنی پنج قرن سینه‌به‌سینه و به صورت شفاهی نقل می‌شده.

طلعت ساییت هالمان معتقد است زمانی که دو اثر بزرگ ادبیات ترکیه، یعنی «توتادگو بیلیگ» و «دیوان لغات تورک» در قرن یازدهم نوشته شدند، ادبیات ترکی به شکل رسمی آغاز شد. بنابراین تا به امروز و قرن بیست‌ویکم، از عمر این ادبیات هزار سال می‌گذرد. در این هزار سال این فرهنگْ تغییر و تحولات زیادی به خود دیده و اتفاقات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر کدام تأثیری بر آثار ادبی گذاشته‌اند؛ اتفاقاتی که نتیجه‌ی آن ادبیات و شعری پربار و غنی بوده است.

در کتاب هزاره ادبیات ترک اشاره شده که تا دوران عثمانی ادبیات ترک بیشتر متشکل از شعر و حماسه بوده، اما با افول عثمانی‌ها، ترک‌ها درهای ادبیات و فرهنگ‌شان را به سوی غرب گشودند و پذیرای آنان شدند. در قرن نوزدهم بود که گونه‌های دیگر ادبی مثل نمایشنامه، نقد و داستان‌نویسی وارد این کشور شد. اوایل قرن بیستم و با شکل‌گیری جمهوری ترکیه، ادبیات ترک هم شکلی مدرن به خود گرفت و سعی کرد مطابق الگوی غربی خود پیش برود. روابط با کشورهای اروپایی، ترجمه و مطالعه و نقد آثار مدرن، باعث شد ادبای بسیار بزرگی از ادبیات ترک سربرآورند: از ناظم حکمت و یاشار کمال تا اورهان پاموک، برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات.

طلعت ساییت هالمان در کتاب هزاره ادبیات ترک تلاش کرده تمام این هزار سال را مرور کند و نحوه‌ی شکل‌گیری ادبیات امروز ترکیه را بررسی نماید. این کتاب را مجید جعفری اقدم ترجمه و نشر آناپل منتشر کرده است.

کتاب هزاره ادبیات ترک مناسب چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این کتاب به علاقه‌مندان ادبیات ترکیه و پژوهشگران حوزه‌ی ادبیات شرق توصیه می‌شود.

با طلعت ساییت هالمان بیشتر آشنا شویم

طلعت ساییت هالمان (1931-2014) شاعر، مترجم، استاد و تاریخ‌شناس فرهنگی ترک است. هالمان دانش آموخته‌ی دانشگاه کلمبیا و اولین وزیر فرهنگ جمهوری ترکیه در دهه 1970 بود. او در دانشگاه‌های پرینستون، کلمبیا و پنسیلوانیا تدریس کرد و مدتی رئیس دانشکده‌ی ادبیات و زبان‌های خاور نزدیک دانشگاه نیویورک بود. هالمان از برجسته‌ترین چهره‌های فرهنگی ترکیه محسوب می‌شود و در طول حیاتش افتخارات زیادی بدست آورده، از جمله مدال یونسکو و نشان شوالیه‌ی امپراطوری بریتانیا.

طلعت ساییت هالمان نُه کتاب از اشعار خود و دو آنتولوژی از اشعار قدیمی را منتشر کرده. به‌عنوان مترجم نیز تمام سونات‌های شکسپیر، چند نمایشنامه از یوجین اونیل و جرج برنارد شاو را به ترکی برگردانده است.

در بخشی از کتاب هزاره ادبیات ترک می‌خوانیم

فرهنگ عامه در حکومت عثمانی با حفظ الگوهای ترکی بیشتر از الگوها و ارزش‌های اسلامی ادامه پیدا کرد. شعر عامیانه تبدیل به شاخص شد و به‌عنوان شکافی مابین نخبگان شهری با مردم عامیانه دهاتی در آمد. با این‌همه ارزش‌های پیش از اسلام و بومی ترک‌ها را حفظ کرد و به‌عنوان نمونه‌های اولیه آن‌ها را کنار هم جمع آورد. آن‌ها که توسط افراد کم‌سواد و اغلب شعرای بی‌سواد و عاشیق‌ها نوشته یا سروده شده بودند در نزد شعر دیوانی که صاحب فضل و افتخار بود چندان موردتوجه قرار نمی‌گرفت. شاعر عامی احتمالاً در نزد فرهنگ عربی - فارسی عثمانی‌ها مقام و جایگاهی نداشت. شعر او بیشتر کاربرد محلی و بومی داشت و برای برقراری ارتباط مستقیم با مخاطبین بی‌سواد خود از این شعر قابل‌فهم و محلی استفاده می‌کرد؛ بنابراین زیرلایه این فرهنگ بومی در مقابل وسوسه تقلید از شعرای نخبه که خود اساساً ایرانی و در بعضی مواقع عرب بودند مقاومت می‌کرد. در این مفهوم می‌توان شعر عامیانه را به‌عنوان مقاومت عمومی در برابر ارزش‌های پذیرفته‌شده توسط طبقه حاکم عثمانی در نظر گرفت. در طول تاریخ این نوع شعر روح شورش‌ها و اعتراضات علیه حکومت مرکزی و ارباب‌های محلی بوده است.

نقالی در آناتولی چهره‌های برجسته‌ای به وجود آورد مثل کوراغلو، شاعر معروف حماسی قرن شانزدهم، کاراجااوغلان (قرن 17) که شعرهای موزون از عشق و زیبایی را سرود، عاشیق عمر در قرن هیجدهم، دداوغلو، دتلی، باربورتلو، ارزروملو امره و سیرانی در قرن نوزدهم.

مضامین شعر عامیانه از عشق لطیف تا اعتراض تند متفاوت بود. برای نمونه در سطرهای آخر یک رباعی بی‌نام می‌گوید: "خطی از نگاه حیران در چهره‌ات است/چه کسی به تو نگاه کرده است نازنین من" و در قرن نوزدهم سرداری ناله می‌کند که: "خراج گیر در روستاها می‌تازد /شلاق در دست مرد فقیر را زیر پا له می‌کند. "

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل اول: طلوعی در آسیا
فصل دوم: تصوف سلجوقی
فصل سوم: مفاخر ادبی دوره عثمانی
فصل چهارم: داستان‌های جاودان
فصل پنجم: غرب‌زدگی
فصل ششم: جمهوری و رنسانس
فصل هفتم: آینده ادبیات ترک
ملحقات