معرفی و دانلود کتاب مجموعه مقالات نخستین همایش ملی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی

معرفی کتاب مجموعه مقالات نخستین همایش ملی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی

کتاب مجموعه مقالات نخستین همایش ملی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی نوشته فردوس آقاگل زاده، به بررسی آسیب‌شناسی تحقیقات تحلیل‌ گفتمان انتقادی در ایران و بررسی نظام‌های روایی، تنشی، حسی، تصادفی و اتیک از دیدگاه نشانه معناشناختی، می‌پردازد.

اولین هم‌اندیشی تخصصی تحلیل‌ گفتمان و کاربردشناسی با همت اساتید علاقمند به مباحث تحلیل‌ گفتمان، و انجمن زبان‌شناسی ایران، به ویژه معاونت آموزشی و پژوهشی این انجمن و همکاران محترم در کمیته‌ی اجرایی هم‌اندیشی‌های یک‌ روزه، برگزار می‌شود.

تحلیل گفتمان انتقادی که بر اساس یک نوع هستی‌ شناسی اجتماعی واقع‌گرا بنیاد شده است، هم، رویدادهای اجتماعی عینی و هم، ساختارهای اجتماعی انتزاعی را به عنوان بخشی از واقعیت اجتماعی در مطالعات خود مد نظر دارد. رابطۀ بین ساختارهای اجتماعی و رویدادهای اجتماعی به وسیلۀ اعمال (کردارهای) اجتماعی برقرار می‌گردد و اعمال اجتماعی، اعم از زبان گفتاری و نوشتاری بر موارد بالقوه که گزینش شده و به فعلیت رسیده‌اند، نظارت و کنترل می‌کند. تحلیل گفتمان عبارت است از بررسی زبان در کاربرد واقعی آن، با در نظر گرفتن همه ابعاد شناختی، اجتماعی، فرهنگی و بافت موقعیتی و هم‌بافت.

گفتمان نظام معنایی است که امکان فهم و صحبت کردن درباره جهان و یا پدیده‌های آن، اعم از اشیاء و موضوعات و عاملان یا کنش‌گران را امکان‌پذیر و در واقع آن را می‌سازد و متشکل از عناصر زبانی و فرازبانی است.

تحقیقات در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی به لحاظ روش‌شناختی می‌بایست به مفاهیم و چارچوب نظری مرتبط با این حوزه از دانش وفادار باشند، اما آنچه به عنوان یک مسئلۀ جدی در تعداد قابل توجهی از تحقیقات امروزی در ایران مشاهده شده است، آن است که برخی از تحقیقات که توسط تحقیقات شاخه‌های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات انجام می‌شود، با ضعف قابل توجهی در سطح توصیف زبانی و کاربرد شناسی و معنی‌شناسی و نحو و آواشناسی روبه‌رو است و در مقابل، از تحقیقات برخی زبان‌شناسان در سطح تفسیر و تبیبین که لازم است بر مفاهیم علوم اجتماعی و سیاسی اشراف داشته و در تحلیل به کار روند، کم بهره برده‌ شده است، و یا تفسیر و تحلیل‌شان بر مبنای مفاهیم زبان‌شناختی، کمتر مستند است و یا در ایجاد ارتباط منطقی بین سطوح تحلیل و در نهایت، ارائۀ تحلیلی منسجم مبتنی بر مفاهیم و چارچوب‌های نظر با مشکل مواجه می‌شوند.

این مسائل سبب گردیده است که شاهد تحلیل‌های نه‌ چندان عمیق، مستدل و روشمندِ وفادار به مفاهیم و چارچوب نظری در تحلیل گفتمان انتقادی باشیم. تحقیق حاضر با روش تحلیلی – توصیفی تلاشی است برای حل مسئلۀ فوق در قالب یک نمونۀ عملی در چارچوب تحیلی گفتمان انتقادی رویکرد فرکلاف.

تحلیل گفتمان عبارت است از بررسی زبان در کاربرد واقعی آن، با در نظر گرفتن همه‌ی ابعاد شناختی، اجتماعی‌، فرهنگی و بافت موقعیتی و هم‌بافت. این کتاب متشکل از 6 مقاله با عناوین 1. آسیب‌شناسی تحقیقات تحلیل گفتمان انتقادی در ایران؛ 2. تحلیل کلام خُرد؛ 3. تحلیل گفتمان سیاسی خوانشی نو از تحلیل گفتمان انتقادی؛ 4. الگوی مطالعه‌ی انواع نظام‌های گفتمانی: بررسی نظام‌های روایی، تنشی، حسی، تصادفی و اتیک از دیدگاه نشانه، معناشناختی؛ 5. نقد ترجمه: مدلی سه وجهی بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی است.

در بخشی از کتاب مجموعه مقالات نخستین همایش ملی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی می‌خوانید:

زبان‌شناسی به دلیل تکیه بر ساختارهای زبانی تا مدت‌ها بحث اتیک را از مطالعات خود حذف کرد، اما مباحث کاربردی و بافتی و به ویژه، نظام ارزشی که گفتمان‌ها تولید می‌کنند، سبب گردید تا مطالعات زبان و معنا نیاز به استفاده از اتیک را بیش از بیش احساس کنند. در گفتمانی مانند تبلیغات یا گفتمان‌های مرامی که مهم‌ترین ویژگی‌شان تولید ارزش است، چگونه می‌توان از اتیک غافل ماند؟ ماریا دون‌درو معتقد است که "ماهیت معنایی اتیک ایجاب می‌کند که همواره نگاهش فراسوی حال و متمرکز به سوی آینده باشد؛ جهت‌گیری اتیک فراخود است چون لباس ارزشی که اتیک به تن دارد برای همه زمان‌ها و همگان است".

اتیک با اخلاق متفاوت است، چرا که اخلاق حوزه بایدهاست در حالی که اتیک حوزه خواستن‌ها است. من باید به چراغ قرمز راهنمایی و رانندگی احترام بگذارم، اما من می‌توانم جای پارک خود را به دیگری که نیاز بیشتری دارد تقدیم کنم، ولی مجبور به این عمل هم نیستم؛ حال اگر این‌ کار را انجام دهم تولید ارزشی ویژه و گاهی چشم‌گیر کرده‌ام. این ارزش ویژه همان ارزش اتیک یا مرامی - مسلکی است. به همین دلیل ژاک فونتنی اتیک را یک "زیادت یا لبریز‌ شدگی معنایی" می‌داند و در ادامه، تأکید دارد که تمام اندیشه‌هایی که در علوم انسانی به اتیک پرداخته‌اند دو چیز مهم را در نظر داشته‌اند: الف) حرکت به سوی ایده‌آل؛ ب) حرکت به سوی دیگری. پس اتیک ضمن اینکه اخلاق اجتماعی را در خود دارد اما به آن اکتفا نمی‌کند و خود اخلاق تولید می‌کند. به همین دلیل اتیک کنشی خلاق در جهت تولید اخلاقی بی‌همتا یا زیبا و منحصر به فرد است. اتیک از مرز اخلاق هم فراتر می‌رود تا به این ترتیب کنش‌گر اخلاق‌گرا را به قهرمان اسطوره‌ای اخلاق‌پرور تبدیل کند. کنش‌گر به الگوی اخلاقی تبدیل می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
آسیب‌شناسی تحقیقات تحلیل‌ گفتمان انتقادی در ایران
تحلیل کلام خُرد
تحلیل گفتمان سیاسی خوانشی نو از تحلیل گفتمان انتقادی
الگوی مطالعه انواع نظام‌های گفتمانی
بررسی نظام‌های روایی، تنشی، حسی، تصادفی و اتیک از دیدگاه نشانه معناشناختی
نقد ترجمه: مدلی سه وجهی بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی