معرفی و دانلود کتاب متافیزیک و گمانه سازی جهان‌های برون علم

معرفی کتاب متافیزیک و گمانه سازی جهان‌های برون علم

کانتن میاسو در کتاب متافیزیک و گمانه سازی جهان‌های برون علم، از ژانر جدیدی به نام داستان‌های بیرون از علم صحبت می‌کند و تلاش می‌کند تفاوت فلسفی آن با ژانر علمی‌تخیلی را توضیح دهد. میاسو برای توضیح ایده‌هایش در باب علم و رئالیسم متافیزیکی، از داستان کوتاه «توپ بیلیارد» آیزاک آسیموف کمک می‌گیرد و نشان می‌دهد که چنین داستان‌هایی به جهانی بیرون از علم تعلق دارند؛ دنیایی که حقیقت‌ناپذیر است و نمی‌تواند به وقوع بپیوندد.

درباره‌ی کتاب متافیزیک و گمانه سازی جهان‌های برون علم

یکی از متأخرترین ژانرهای ادبیات داستانی که از محبوبیت خیلی زیادی هم در میان مردم برخوردار است، ژانر علمی‌تخیلی است. علمی‌تخیلی در حقیقت محصول پیشرفت تکنولوژی و دانش در دو قرن گذشته است. زمانی که بشر در علوم مختلف، از پزشکی تا فیزیک به دستاوردهای مهمی رسید و توانست نظریاتی اساسی ارائه دهد، این گونه‌ی ادبی نیز شکل گرفت. در طول قرن بیستم، مخصوصاً از نیمه‌ی آن به بعد، ما شاهد تولید آثاری درخشان در این حوزه بودیم.

داستان‌هایی که به آینده نظر داشتند، از واقعیت‌های جایگزین زمان حال می‌گفتند، یا حتی ممکن بود در گذشته دست ببرند. این محبوبیت باعث شد تا این ژانر به مدیوم سینما هم راه پیدا کند و بیش از همیشه موردبحث و جدل قرار بگیرد. سؤال مهمی که احتمالاً مطرح می‌شود این است که آیا همه‌ی قصه‌های تخیلی را می‌توان ذیل این ژانر گنجاند و مشابه هم دانست؟ کانتن میاسو (Quentin Meillassoux)، فیلسوف معاصر فرانسوی، چنین اعتقادی ندارد. او در جستار کوتاه و مناقشه‌برانگیزش که در کتاب متافیزیک و گمانه سازی جهان‌های برون علم (Science Fiction and Extro-Science Fiction) آن را می‌خوانیم، از گونه‌ای دیگر صحبت می‌کند که اگرچه از نظر ظاهری شبیه آثار علمی‌تخیلی (SF) است ولی در واقع از آن متمایز است. او به این ژانر، گمانه‌سازی برون از علم (XSF) می‌گوید. به‌زعم میاسو، تفاوت اصلی این دو گونه در احتمال وقوع رویدادهای آن‌هاست. آنچه در قصه‌های علمی تخیلی رخ می‌دهد، می‌تواند در واقعیت هم به وقوع بپیوندد، اما در داستان‌های خارج از علم، این احتمال وجود ندارد.

کانتن میاسو از اعضای جنبش فلسفی رئالیسم نظرورزانه به‌حساب می‌آید. او به طور کامل متأثر از آلن بدیو است. در دستگاه فکری میاسو، رابطه‌ی سوژه و ابژه مطرح نیست و نمی‌توان وجود را صرفاً یک سوژه دانست. او که به موضوع علم علاقه دارد و رابطه‌ی آن با فلسفه را بررسی می‌کند، ایده‌ی رئالیسم متافیزیکی را پیش می‌کشد و این‌چنین سعی می‌کند نقایص ایده‌ی همبسته‌گرایی پساکانتی را حل کند. میاسو پس از طرح‌ریزی این جنبش، در کتاب متافیزیک و گمانه سازی جهان‌های برون علم تلاش کرده ایده‌هایش را به حوزه‌ی ادبیات داستانی بیاورد و به نحوی دیگر توضیح دهد. این کتاب در واقع متن سخنرانی میاسو در یکی از دانشگاه‌هاست. او در این جستار داستان «توپ بیلیارد» آیزاک آسیموف را به‌عنوان یک نمونه مطرح می‌کند و می‌کوشد نشان بدهد که این قصه زاییده‌ی ژانر علمی‌تخیلی است. در واقع نباید آن را زیرژانر در نظر گرفت، بلکه دقیقاً «یک ژانر در ژانر» است. میاسو می‌گوید که قصه‌های علمی‌تخیلی توضیح‌پذیرند ولی قصه‌هایی مثل داستان توپ بیلیارد، نه فانتزی و نه فانتاستیک هستند و مشخصات اساسی ژانر علمی‌تخیلی را ندارند. بنابراین، به تعبیر او در جهانی خارج از جهان علمی شکل می‌گیرند. او در ادامه گونه‌های این ژانر جدید را توضیح می‌دهد و شیوه‌های روایی آن را می‌گوید.

کتاب متافیزیک و گمانه سازی جهان‌های برون علم را مدیا کاشیگر برای انتشارات نیماژ ترجمه کرده است.

دربار‌ه‌ی مجموعه‌ی استخوان‌های روح

«استخوان‌های روح» عنوان مجموعه کتاب‌هایی فلسفی از نشر نیماژ است. کتاب‌هایی که می‌کوشند به فلسفه و تئوری‌های مدرن بپردازند و آن‌ها را بازخوانی کنند. این کتاب‌ها آرا و عقاید برخی از فیلسوفان معاصر را تحلیل می‌کنند و جریان‌ها و جنبش‌های نظری قرن اخیر را بررسی می‌نمایند. از این سری تاکنون چندین کتاب تألیف و ترجمه شده که از میان آن‌ها می‌توان به «فروید و غیراروپایی‌ها»، «متافیزیک و گمانه‌سازی‌های جهان‌های برون علم» و «آینده‌ای برای نقد» اشاره نمود.

کتاب متافیزیک و گمانه سازی جهان‌های برون علم برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب به دوست‌داران فلسفه پیشنهاد می‌شود. همین‌طور اگر طرفدار داستان‌های علمی‌تخیلی هستید، مطالعه‌ی این جستار را از دست ندهید.

در بخشی از کتاب متافیزیک و گمانه سازی جهان‌های برون علم می‌خوانیم

کانت می‌گوید اگر جهان از هیچ قانونِ ضروری فرمان نبرد، چیزی از جهان باقی نمی‌ماند. اما آدم دلش می‌خواهد به او پاسخ دهد وقتی جهانی از هیچ قانونی فرمان نمی‌برد چه دلیلی دارد آشوبناک باشد و نظم نداشته باشد؟ مگر به‌جز این است که هیچ‌چیز را نمی‌توان به چنین جهانی تحمیل کرد؟ پس می‌تواند هم این باشد و هم آن. درواقع چنین می‌نماید که کانت، در این‌جا، از قانونی ضمنی بهره می‌گیرد تا مدعیِ یکسانیِ جهانی بی‌قانونِ ضروری و آشوبِ کامل شود: این قانون، یک قانونِ احتمال‌گراست. ناگفته پیداست که استدلالِ ضمنیِ کانت از این قرار است که اگر جهانی قانون نداشته باشد و رفتارِ هر جزئی از آن بتواند به هر شیوه‌ای باشد، تصادفی بعید خواهد بود اگر این جهان بتواند، همانندِ طبیعتی که می‌بینیم، به نظمِی جامع و پایدار برسد. اگر استدلال کانت همین باشد، پاسخِ ساده به آن این خواهد بود که هیچ دلیلی ندارد جهانی که از هیچ قانونی فرمان نمی‌برد از یک قانونِ احتما‌ل‌گرا یا آماری فرمان ببرد و هیچ‌چیز مانع از آن نمی‌شود که این جهان، برخلاف احتمالاتِ درست، برای خودش نظمی جامع داشته باشد که سببِ جهان‌بودنش بشود، اما نظمی که ممکن است برخی از اجزای آن، همانندِ گوی‌های هیوم، در هر لحظه «نافرمانی» کنند. بنابراین آشکار می‌شود که ضعفِ استنتاجِ استعلایی به‌دلیلِ عدمِ کارِ کافی با خیال‌شناختِ گمانه‌سازی برون‌علم است: اگر کانت تصوری نافذتر از گمانه‌سازی برون‌علم داشت باید نه احتمالِ این را منتفی می‌کرد که جهان در آینده به جهانی بی‌قانون بدل شود و نه احتمال آن را که چه‌بسا هم‌اکنون در چنین جهانی زندگی می‌کنیم، اما هنوز به جزئیاتِ آشوب آن به‌روشنی وقوف نیافته‌ایم. اگر چنین می‌بود، راهکارش برای معمای هیوم برای نمونه نمایشِ ضرورتِ قانون‌های فیزیک و پایداری‌شان در آینده یعنی راهکار استنتاجِ استعلایی آن‌قدرها که نگاهِ نخست می‌نماید برایش رضایت‌بخش نمی‌بود.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتارِ مترجم
1. گمانه‌سازی علمی و گمانه‌سازی برون‌علم
2. دو بازیِ بیلیارد: هیوم و آسیموف
3. استنتاجِ استعلایی و سه گونه‌ی جهانِ برون‌علم
4. گمانه‌سازی برون‌علم و روایت
واژگان فارسی به لاتین